Lesbók Morgunblaðsins - 08.06.1996, Side 14

„Myndir Karls
Kvaran frá hverju
skeidi hans sem vceri
hera svo sterkan svip
aö þœr þekkjast cetíö,
þcer hera alla tíö mót
síns höfundar... “
Thor Vilhjálmsson
MJÚKform, olíumálverk, 1986.
ÁSTARJÁTNING, olíumálverk, 1985.
hægt að láta vaða á súðum og láta hrif
andartaksins ráða ferðinni í spontant vinnu-
brögðum. Þegar aðrir kúventu, hélt Karl
Kvaran ótrauður sínu striki. Hann gerði þó
þá breytingu eftir 1970, þegar hann missti
Sigrúnu konu sína, að sveigð form fóru að
sjást í stað hinna hörðu. Segja má að það
hafi verið aðferð Karls til þess að veita ljóð-
rænu svipmóti inn í list sína.
Karl Kvaran var Reykvíkingur að upp-
runa; sonur hjónanna Elísabetar Benedikts-
dóttur og Ólafs Kvaran símstjóra. Æsku-
heimilið var í Landssímahúsinu við Austur-
völl og þar bjó Karl síðan eftir að hann var
orðinn málari og hafði þar vinnustofu. List-
nám sitt hóf hann hjá Gunnlaugi Scheving,
en taldi sig þó ekki hafa orðið fyrir áhrifum
frá honum. Minntist þess þó gjarnan, hve
Gunnlaugur hafði verið kröfuharður um
teikningu. Síðar var Karl við nám í teikni-
skóla Rostrup Böyesen í Kaupmannahöfn
og taldi hann hafa átt mikinn þátt í að efla
sér skilning á mikilvægi línunnar í málverki.
Verk Karls Kvaran eru skilgetin afkvæmi
síns tíma, en jafnframt tímalaus eins og öll
góð list. Myndir hans tjá öldina eins og segir
í formála Björns Th. Björnssonar í sýningar-
skrá vegna sýningarinnar í Norræna Húsinu:
„Skáld, og mikil skáld, eru oft skyggnari
á anda síns tíma en nokkur lærð fræði. Um
listform þetta skrifaði Halldór Laxness þau
orð sem grópast um innsta sannleika þess-
ara hluta: „Listastefna...sem hefur áhrif á
veruleikann af því hún á rætur sínar í veru-
leikanum og sinnir þar ákveðinni þörf; lista-
stefna sem hefur áhrif á öldina af því hún
tjáir öldina, andlit aldarinnar, sál aldarinnar,
þjáningu aldarinnar, þrá aldarinnar."
Bjöm minnist á þá sem riðu á vaðið hér
á landi með málverk í hreinum flatastíl og
telur að hann verði ekki jafn eindregið kenni-
mark neins málara þessa tíma og Karls
Kvaran. Segir síðan: „Og til þess hlutverks
hafði Karl Kvaran allar forsendur; frábæra
skólun í frumþáttum listar, listræna sann-
færingu, sem gat jaðrað við einþykkni, og
þó ekki sízt það sem málara á þeim brautum
er heilagur andi pápiskum: Vandlæti og
vandfýsi um vinnubrögð og efni, þar sem
ekkert var nothæft nema það bezta.“
Thor Vilhjálmsson skrifar meðal annars
svo í sýningarskrána:
„Myndir Karls Kvaran frá hveiju skeiði
hans sem væri bera svo sterkan svip að þær
þekkjast ætíð, þær bera alla tíð mót síns
höfundar, bragð af persónuleika hans, allt
frá hinum ströngu fastbundnu myndum sem
léku litum á flatarmálsfræðitraustum skik-
um skornum skarplega, og settir í geir-
neglda sambýlisheild á svarta grind með
næstum vísindalegri rökfestu, yfir í síðar æ
fijálslegri leik jafnvel dansandi með syngj-
andi línu og tónvisst spil litanna í frænd-
semd við kammertónlist í fágun hrynjandi
og háttvísi."
Um austurrískq myndlistarmanninn Arnulf Rqiner,
enverk eftir hann eru nú sýnd í Listasafni Islands
REKSTILLA
ÍHÓPI
EFTIR GÍSLA SIGURÐSSON
ARNULF Rainer í Listasafni íslands; einfarinn sem ekki
rekst í hópi, kom hingað vegna sýningarinnar.
Lesbók/Kristinn
MJÚKAR línur. Olíumálverk, 1983-84.
ó Listahátíóinni. Rainer á þaó sameiginlegt meó
Svavari Guónasyni aó hafa ekki unaó í
listaskólum. Frægó sína hlaut hann fyrst fyrir aó
yfirmála verk annarra og þekktur er hann einnig
fyrir Ijósmyndir og teikningar þar sem manns-
líkaminn er efniviður og tjáningarmiðill.
BÁÐIR austurrísku myndlistar-
mennirnir sem kynntir eru á
Listahátíð með sýningum í
Listasafni íslands eiga það
sameiginlegt að vera lítt
þekktir á íslandi, nema þá
meðal tiltölulegra fárra lista-
manna og áhugamanna. Enda
þótt Schiele sé fæddur 1890 en Rainer 39
árum síðar, eru báðir nútíma listamenn. Þar
skilur hinsvegar með þeim, að Schiele fékk
aðeins rúman áratug til að skila sínu lífs-
verki, en Rainer er orðinn 66 ára og enn í
fuHu fjöri.
Á sýningu Rainers í Listasafni íslands verða
38 verk sem ættu að gefa allgott yfirlit yfir
listferil hans. Frægð Rainers hófst á sjötta
áratugnum þegar hann hóf undir merkjum
framúrstefnu að „yfirmála" eigin verk og
annarra listamanna, sem létu honum verk í
té til þess arna. Hann fékkst þá við „ósjálfr-
áða skrift“, sem varð til undir áhrifum eitur-
lyfja; gjarnan máluð með fíngrunum eða öllum
líkamanum í stað pensla. Eins og gjarnan vill
verða í slíkum tilraunum, varð útkoman gróf
og ögrandi, jafnvel hneykslanleg, enda ugg-
laust ætlað að vera það. í aðfaraorðum í sýn-
ingarskrá segir Bera Nordal meðal annars svo:
„í verkum sínum rannsakar hann sjálfan
sig og endurskapar, klýfur sig í sundur og
tætir. Hann ryðst í gegnum yfirborð raunveru-
leikans, þess raunveruleika sem við þekkjum
og gengur lengra en talið var að málverkið
gæti gengið og jafnvel listin sjálf. Hann skap-
ar nýja samtengingu milli veruleika og mynd-
listar og umskapar og endurskilgreinir grund-
vallarhugtök listarinnar og lífsins sjálfs.“
Um Arnulf Rainer er annars það að segja,
að hann er fæddur árið 1929 í Baden, skammt
sunnan við Vínarborg. Af barnæsku hans fara
engar sögur, en eins og allir myndlistarmenn
eiga sameiginlegt, gekk honum einkar vel að
teikna í skóla. Hann var aðeins liðlega fermd-
ur þegar hann ákvað að gerast myndlistarmað-
ur og ekkert annað og svo ákveðinn í ætlunar-
verki sínu að hann gekk úr skóla vegr.a þess
að hann átti að teikna landslagsmyndir. Það
var hinni ungu listspíru ekki þóknanlegt svo
hann kvaddi þar kóng og prest og lagði út á
listabrautina.
Það virðist þversagnarkennt, að fyrstu
skrefin á þeirri braut steig hann með röð
mynda af eyðilegu landslagi syðst í Austur-
ríki. En hann dvaldist ekki lengi við það og
fljótlega komu áhrifamikiar, útlendar fyrir-
myndir til sögunnar.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 8. JÚNÍ 1996