Lesbók Morgunblaðsins - 30.11.1996, Blaðsíða 15

og loks er mikill bálkur bréfa Hauge til Vold.
Hér eru svo einstaklega nærfærnar og ljósar
ljóðatúlkanir, að bókin hefur verið kölluð nú-
tímaóðfræði.
Alþýólegt skóld
Jan Erik Vold er sem sagt einstaklega alþýð-
legt ljóðskáld. Stundum verður þessi eftirsókn
eftir aðgengileika, að tala beint til alþýðunn-
ar, til þess að útkoman verður bara flatar
yfirlýsingar, eins og hver önnur reiðileg les-
endabréf í dagblöðum. En oft eru ljóðin smell-
in, og oft er það sérstök tilfinning sem heldur
þeim saman. Inn á milli rísa svo mögnuð ljóð,
svo sem eftirfarandi úr „Ikke“ frá 1993. „Er
hægt að yrkja ljóð eftir Auschwitz-útrýming-
arbúðirnar," spurði frægur bókmenntafræð-
ingur uppúr seinni heimsstyijöld. Já, það er
gerlegt, og Vold tókst að miðla hryllingnum
frá stríðinu í Bosníu með því að láta böðul
tala. Reyndar lægst settan allra böðla, serb-
neskan hermann sem er skipað að nauðga og
drepa að viðlagðri dauðarefsingu. Og nú sæt-
ir hann dómi, og við skynjum að einnig hann
er umkomulaust fórnarlamb, með tilfinningar
ekki síður en aðrir. Bygging ljóðsins verður
áhrifarík með þeirri sígildu aðferð að beita
þrítekningu með vissri stígandi þegar sagt er
frá fórnarlömbunum, en eftir það verður hryll-
ingurinn nafnlaus, múgkenndur. Það er einkar
nöturlegt hvernig titillinn er í andstöðu við
ljóðið: »Ástalíf B.H. í heild.« Stíllinn er mjög
hversdagslegur, setningarnar eru einungis
örstuttar upplýsingar um hvað gerðist, hvern-
ig hann leit á stúlkurnar, og um tilfinningar
hans. Þessi lágmælti, stillti tónn miðlar vel
uppgjöf mannsins.
Borislav Heraks samlede
kjserlighelsliv
Jeg hadde aldri ligget med noen. Vi kom
til byen Bioca. Jeg fikk ordre
om á voldta en jente. Jeg tok henne med
til et hus like ved. Hun het Naila. Hun gjorde
Morgunblaðió/Árni Sæberg
KARÓLÍNA Lárusdóttir lýsir ekki stemmningunni í kringum Gullfoss eins og hún var, heldur eins og hún man hana.
Draumur Karólínu Lórusdóttur listmólara um Gullfoss í Gallerí Borg
ikke motstand. Vaktene sá pá meg. Hvis jeg ikke
gjorde det, ville de drepe meg. En annen
het Amela. Hun sa ingenting. Hun bare grát.
Vi bad henne ta av seg alle klæme.
Mens den ene voldtok, holdt de andre henne
nede. Eller drakk konjakk. Vi kjerte
henne til en ásside. Hun var veldig
stille. Hun begynte á gá. Da tok Sretko fram pistolen
og skjot henne gjennom hodet. Det var en som het Ina
og veldig pen. Hun var sytten ár. Jeg likte henne
men ikke á voldta henne. Vi besokte det muslimske
kvinnefengslet hver tredje dag. Etterpá
var det nesten alltid jeg som mátte skyte dem, for jeg
hadde lavest grad. Jeg har fortjent dette.
Jeg onsker bare á se min far en gang til
Og sá trenger jeg royk.
lagt minna af mörkum í skilningi okkar á
fyrirætlan tónskálda og inntaki verka.
Sigrast á takmörkunum
fortepíanósins
í Independent kom fyrir skemmstu bráðg-
ott viðtal við Melvyn Tan í tilefni af fertugsaf-
mæli hans 12. október sl. þar sem hann ljóstr-
aði meðal annars upp um það að framvegis
hygðist hann leika á hvort tveggja hljóðfær-
ið, fortepíanó og flygil. Tan lærði reyndar á
flygil, en gekk ekki ýkja vel fyrr en hann
komst í kynni við fortepíanó og fann hve vel
það átti við hann, hversu nær það færði hann
tónskáldinu og ekki síst skilningi á því hvern-
ig tónskáld sem samdi á fortepíanó fór að
því að sigrast á takmörkunum þess. Tan seg-
ist hafa lært að spila minna en láta meira
gerast og síðustu fimmtán ár hefur hann leik-
ið einungis á fortepíanó, þar á meðal á Bro-
adwood-fortepíanó Beethovens, eins og áður
er getið. Þá var það að Tan kom í heimsókn
til kunningjakonu á síðasta ári og settist við
nýlegan Bösendorfer-flygil sem var innan um
fortepíanó í píanósafni hennar. Hann segist
hafa sest við flygilinn sér til gamans og heill-
ast af hljóminum, svo mjög reyndar að
skömmu síðar festi hann sér Bösendorfer-
flygil, þó hann hafí haft hann á leigu fyrstu
tvo mánuðina. Tan segist ekki síst hafa hrif-
ist af því hve hann heyrði fleiri raddir en
forðum, hve miðjuhljómarnir væru sterkir og
hvað hljómarnir lifðu lengur. Ekki síst leggur
hann áherslu á hve það sé þægilegt að setj-
ast niður við hljóðfæri á tónleikum og vita
að það hljómi nákvæmlega eins og á æfing-
unni fyrr um daginn; að þurfa ekki að vera
stöðugt að miða spilamennskuna við það að
hljóðfærið geti brugðist.
MAÐUR VAR SIGLDUR!
í HUGUM fjölmargra íslendinga er Gullfoss,
flaggskip Eimskipafélags íslands, sveipaður
dýrðarljóma. Ættu þeir að fá sitthvað fyrir
sinn snúð á sýningu sem Karólína Lárusdótt-
ir listmálari opnar í dag kl. 16 í Gallerí Borg
en hún ber yfirskriftina Draumurinn um
Gullfoss og tengist, svo sem nafnið gefur ti!
kynna, minningunni um Gullfoss, lífinu um
borð, hasamum á höfninni og öllu er ævin-
týraferðum skipsins viðkom.
„Mig hefur um árabil langað að mála þess-
ar myndir. Það var hins vegar ekki fyrr en
á þessu ári að hjólin fóru að snúast. Þá lét
ég bóka sýninguna hjá Gallerí Borg og síðan
hefur þetta gengið eins og í sögu,“ segir
Karólína og bætir við að viðfangsefnið hafi
átt hug sinn allan undanfarna mánuði. „Það
var alveg ótrúlega gaman að gera þessa sýn-
ingu enda komu engir erfiðleikar upp — ég
var gjörsamlega laus við allar áhyggjur og
togstreitu, sem stafar hugsanlega af því að
ég er ekki eins rög við að byija á hugmynd-
um í seinni tíð. Það varð því hálfgert spennu-
fall þegar síðasta myndin var búin og ég á
örugglega eftir að sakna þessa tímabils.“
Gullfossar Eimskipafélagsins voru tveir.
Nýi Gullfoss, sem Karólína yrkir um, var
smíðaður í Kaupmannahöfn árið 1950 og
leysti Gamla Gullfoss, fyrsta skip félagsins,
af hólmi. Var hann einkum í áætlunarferðum
milli íslands, Skotlands og Danmerkur en
árið 1973 var hann seldur úr landi og sökk
á Rauðahafi þremur árum síðar.
Sýningin í Gallerí Borg er eins konar ferða-
saga í myndum — allt frá því Gullfoss lætur
úr höfn í Reykjavík og þar til hillir undir
land handan við hafið. Karólína kveðst hins
vegar ekki lýsa stemmningunni eins og hún
var, heldur eins og hún man hana. „Sumar
myndirnar eiga sér stoð í veruleikanum en
aðrar eru bara írpyndun. Sennilega er þetta
allt kolvitlaust munað — en það skiptir
kannski ekki nokkru máli.“
Karólína segir það jafnan hafa verið hátíð-
lega stund þegar Gullfoss lét í haf en sjálf
fylgdi hún foreldrum sínum oftsinnis til skips
og „horfði á þá hverfa út í bláinn". Sjálf sigldi
hún tvívegis með skipinu sem unglingur og
segir þá lífsreynslu ógleymanlega. Það hafí
verið einskonar manndómsvígsla að stíga um
borð í Gullfoss. „Það jafnaðist ekkert í heimi
á við að sigla með Gullfossi, jafnvel þótt
maður væri sjóveikur allan tímann eins og
ég, enda kom maður gjörbreyttur til baka —
maður var sigldur!"
Sýning Karólínu verður opin virka daga
frá kl. 12 til 18 og frá kl. 14 til 18 um helg-
ar en henni lýkur 15. desember.
VIÐ skipstjóraborðið.
KÖLD heimkoma
i
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30. NÓVEMBER 1996 1 5