Lesbók Morgunblaðsins - 11.01.1997, Qupperneq 31

Morgunblaðið/Þorkell
„ÞAÐ má kannski segja að þetta sé ekki Tómas sem ég er að leika heldur hugmynd-
in um hann, þetta er sú ímynd sem við gerum okkur um hann í gegnum Ijóðin hans,“
segir Þórhallur Gunnarsson sem fer með hlutverk T ómasar í leikritinu. Hér spjallar
hann við Guðrúnu sveitastúlku ofan af Skaga sem Jóhanna Jónas leikur.
SAGAN af sveitastúikunni Guðrúnu, sem komin er í bæinn til að vinna í saltfiski, og
Klemensar, sem er bóndasonur af einu býlanna á borgarmörkunum, er eins konar
miðja verksins. Jóhanna Jónas og Hinrik Ólafsson í hlutverkum sínum.
„Það sem hreif mig
fyrst sem ungling við
Ijóð Tómasar var að
þeirsem höfðu verið
aðyrkja um Reykjavík
voru allir sveitamenn
sem höfðu hrakist hing-
að á mölina en héma
var hara komið hrein-
ræktað horgarskáld. “
megi heimfæra þessa sögu upp á samtímann
því Islendingar eru enn þá óttalegir sveitamenn
í sér.“
Jóhanna Jónas leikur Guðrúnu og tekur
undir með Hinriki. „Að vissu leyti erum við
svolitlir sveitamenn j' okkur. Og enn þá sér
fólk úr sveitum borgina öðrum augum en við
sem búum í henni, - það hefur ekkert breyst.
Fólk verður yfirþyrmt af þessum „voðalega“
stað þegar það kemur úr friðsælu sveitarinn-
ar. En eins og lesendur Tómasar á fjórða ára-
tugnum sé ég sjálf borgina í nýju ljósi eftir
að hafa kynnt mér kvæði hans.“
Hugmyndin wnt Tómas
Þórhallur Gunnarsson fer með hlutverk
Tómasar í leikritinu. „Ég sá aldrei Tómas og
þekki hann aðeins af myndum. Ég hef því
ekki á miklu að byggja í túlkun minni á hon-
um, nema á því sem ég hef heyrt um hann.
Raunar var það aldrei ætlunin að gefa neina
heildarmynd af persónu skáldsins; við erum
BJORT SEM MJOLL
TÓMAS GUÐMUNDSSON
FAGRA VEROLD
Svo mánablíð og björt sem mjöll,
6, björt sem mjöll skein ásýnd þín.
Og hingað komstu kvöldin öll,
og kvöldin öll var drukkið vín.
Og stundin leið við Ijóð og ást,
við Ijóð og ást. Ó, glaða stund,
og Ijósu armar, liljumund.
0, Ijúfa stund, uns gæfan brást!
En hvi skal trega horfinn dag,
sem heiður, bjartur frambjá rann?
Og hví skal syrgja Ijúflingslag,
sem Hfsglaðast í hjörtum brann?
Um ást og vín bað æskan þín,
og alls þess naut sá þúsundfalt,
sem lifað hefur líf sitt allt
einn Ijúfan dag, við ást og vín.
Ei þekkti ég ást, sem aldrei dó.
En ást, sem gerði lífið bjart
um stundarbið, ég þekkti þó.
Og þegar næturhúmið svart
um sálu mína síðast fer
og slökkur augna minna glóð,
þá veit ég hvaða Ijúflingsljóð
mun líða hinst að eyrum mér:
Ó, fagra veröld, vin og sól, ég þakka þér!
«r
ég gat ekki setið nema í korter, átti líka alltaf
eftir að gera alla hluti. Eitt af því fyrsta sem
ég heyrði þegar ég kom þarna var að skáldin
fóru að skíta út þetta „voðalega" skáld Tómas
Guðmundsson sem þeir sögðu að heildsalamir
létu lesa fyrir sig grátandi á fylliríum. Þessi
lýsing kveikti auðvitað áhuga minn og fór ég
strax að kaupa mér bók eftir þennan mann,
Fögru veröld. Ég varð þegar í stað ástfanginn
af ljóðunum og hef verið það síðan. Eftir að
ég hafði lesið Tómas fór ég aftur á Laugaveg
11 og sagði við atómskáldin: Þið skulið hella
ykkur yfir Tómas þegar þið eruð orðin betri
en hann. En það eru víst nokkur jarðlíf þang-
að til það verður.“
Gunnar Reynir segir að hann hafí reynt að
hafa tónlistina við ljóð Tómasar fjölbreytta.
„Það er ekki hægt að leggja þessum mikla
meistara eihverja línu. Það er af svo miklu að
taka þegar maður sækir efni til Tómasar að
maður hlýtur að leggja áherslu á íjölbreytni í
stíl.
Það sem hreif mig fyrst sem ungling við
ljóð Tómasar var að þeir sem höfðu verið að
yrkja um Reykjavík voru allir sveitamenn sem
höfðu hrakist hingað á mölina en hérna var
bara komið hreinræktað borgarskáld. Það var
eins og Tómas væri að yrkja um allt aðra plá-
netu en hin skáldin sem voru enn þá með ein-
hvern sveitamannsbrag á sér.“ •
Ótlalegir sveitamenn
Að sögn Karls Ágústs eru margar litlar sög-
ur sagðar í leikritinu. Sagan af sveitastúlkunni
Guðrúnu, sem komin er í bæinn til að vinna í
saltfiski, og Klemensar, sem er bóndasonur
af einu býlanna á borgarmörkunum, er þó eins
konar miðja verksins. Þau taka að draga sig
saman enda eiga þau það sameiginlegt að vera
úr sveitinni og svolítið utangátta í borginni.
Það er þó ýmislegt sem stendur í vegi fyrir
því að þau nái saman, ekki síst borgin sjálf.
Hinrik Ólafsson, sem leikur Klemens, segir
að þau læri samt smámsaman að sætta sig
við borgina. „Lærdómurinn af sögu þeirra er
kannski sá að öll þurfum við að aðlaga okkur
breyttum aðstæðum. Annars held ég að það
aðallega að fjalla um skáldskap þess. Það má
kannski segja að þetta sé ekki Tómas sem ég
er að leika heldur hugmyndin um hann, þetta
er sú ímynd sem við gerum okkur um hann í
gegnum ljóðin hans.“
Skáldskápur Tómasar er öxull verksins en
er þetta lifandi skáldskapur? „Tvímælalaust,"
segir Jóhanna, „ég er að upplifa og uppgötva
sömu hluti og Guðrún í þessum skáldskap
núna. Það er langt frá því að Tómas sé orðinn
úreltur."
Karl Ágúst tekur undir þetta. „Ég hefði
aldrei farið að ráðast í alla þessa vinnu ef mér
þætti Tómas Guðmundsson ekki frábært skáld.
Aðalkostur Tómasar er að hann er laus við
tilgerð; hann getur orðað mjög flókna hugsun
á mjög einfaldan hátt og án þess að vera með
einhvem belging."
Unnió saman i 30 ár
Um leikmynd og búninga sýningarinnar sér
Siguijón Jóhannsson en hann og Brynja Bene-
diktsdóttir hafa unnið saman í leikhúsi í þijá-
tíu ár. „Fyrsta leikritið sem við unnum saman
að var verk í absúrdstíl eftir Magnús Jónsson
sem hét Ég er afi minn. Það má því segja að
við séum komin hringinn, aftur inn í rómantík-
ina.“
Hljómsveitarstjóri er Kjartan Valdemarsson,
sem leikur á píanó í sýningunni. Aðrir hljóm-
sveitarmeðlimir eru Ámi Scheving, harmon-
ikka og klukkuspil, Sigurður Flosason, saxó-
fónn og klarínett, Szymon Kuran, fiðla, Þórður
Högnason, kontrabassi, og Matthías
Hemstock, slagverk.
Pjöldi leikara taka þátt í sýningunni en auk
þeirra sem þegar hafa verið nefndir em þeir
María Ellingsen, Margrét Helga Jóhannsdóttir,
Sóley Elíasdóttir, Pétur Einarsson, Kjartan
Guðjónsson, Dofri Hermannsson, Ellert A.
Ingimundarson, Alexander Óðinsson, Guðlaug
Elísabet Ólafsdóttir, Ásta Amardóttir, Björn
Ingi Hilmarsson, Theódór Júlíusson, Árni Pétur
Guðjónsson, Jón Hjartarson, Helga Braga
Jónsdóttir og Jóhanna Þórhallsdóttir, sem er
einnig söngstjóri verksins. Lýsingu annast
Lárus Björnsson.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 11. JANÚAR 1997 31