Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1997, Blaðsíða 15

stund. Blaðamennirnir hafa fengið ítarefni
áður og eru búnir að undirbúa sig og spyija
skynsamlega um tilurð sýningarinnar,
vinnuaðferðir, gamlar íslenskar rætur, rím-
ur, vikivaka, Háu-Þóru og Finngálkn,
kvintsöng, íslenskar fornbókmenntir, ís-
lenskt nútímaleikhús, hvort leiklist Norður-
landa hafi sérstöðu í Evrópu (við erum
eini norræni flokkurinn) o.s.frv., spurning-
ar sem við reynum að leysa samviskusam-
lega úr. Á eftir erum við leidd um borg-
ina, sérstaklega þau hverfi, sem ósnortin
eru og sýna manni hvernig gamla Seoul
var. Annars er mikið byggt og í vestrænum
skýjakljúfastíl. Eftirminnilegast verður
koma okkar í gamalt Búddhahof, þar sem
við fengum að kynnast helgisiðum sem
tengdust sálumessu, með bumbuslætti og
dansi þar sem hljómhleifum er smokrað
upp fyrir höfuð og sleginn hljómur. Kl. 5
erum við Ólafur Orn, tæknistjóri hópsins,
komnir í leikhúsið, sem heitir Munwha Ilbo
og er í eigu áhrifamikils dagsblaðs. Þar
eigum við tæknifund með starfsfólki leik-
hússins og segjum fyrir um undirbúning í
samræmi við ótal símbréf undangengið
sumar. Við komumst reyndar ekki inn á
sviðið strax, en sjáum þess í stað lokin á
sýningu frá Fílabeinsströndinni, frásagn-
arleikhús í uppbyggingarskyni í samræmi
við þarlendar hefðir, Sagan af Kaidara.
Um kvöldið förum við öll saman að sjá
sýningu Rajatabla-leikflokksins fræga frá
Venezúela, sem við íslendingar kynntumst
reyndar á listahátíð í Reykjavík 1982 og
þeir sem tóku þátt í ferð Þjóðleikhússins
með Silkitrommuna til Caracas árið eftir.
Sýningin, sem heitir Enginn skrifar hers-
höfðingjanum, er byggð á sögu eftir
Marquez, síðasta sýning listræns forystu-
manns hópsins, Carlos Giminez, sem nú
er reyndar látinn. Hún er stílhrein og
áhrifamikil í pólitískri skírskotun sinni, til-
raun leikhússins til að mæta kröfum „hins
magíska realisma". En okkur kemur reynd-
ar á óvart, að framsetning hópsins hefur
ekkert breyst í þau 15 ár sem liðin eru
síðan við fyrst höfðum kynni af þessum
víðfræga leikhópi.
TÍUNDI SEPTEMBER. Á hótelinu hef-
ur tekist að týna leikkistunum okkar.
Þær koma þó í leitirnar eftir nokkurt
stapp en þetta tefur okkur. Við getum því
ekki byijað uppi í leikhúsi fyrr en kl. 9.30.
Venju samkvæmt byijum við á því að
ganga í gegnum alla sýninguna útfrá að-
stæðum sem fyrir hendi eru, velja inn og
útkomur, leysa hvernig hægt er að komast
hringinn og aftan að áhorfendum og aqnað
þvíumlíkt. Síðan eru leikararnir sendir
burt og við tekur upphenging á ljósum og
miðun. Hún er venjulega tímafrek. Eg yfir-
gef Ólaf Örn, þegar búið er að leysa öll
stærstu málin, bakvegginn, upphengingar-
pípuna, þar sem við í leiknum leggjum frá
okkur hljóðfærin og aðra leikmuni o.s.frv.
Ákveðið að er ganga niður í bæ. Þá fer
fyrir mér eins og öllum hinum, að um leið
og við gefum okkar indæla leiðsögufólki
frí og segjumst vera fær um að fara ein
okkar ferða, þá villumst við. í villu minni
rekst ég á Borgar Garðarsson, sem hefur
einnig orðið viðskila við hluta hópsins á
útimarkaði borgarinnar. Hann leiðir mig á
þennan skemmtilega markað og er það
talsvert sérstæð upplifun. Eftir ýmsum
krókaleiðum, sem ekki eru fyrirfram
ákveðnar, tekst okkur svo að komast smám
saman á hótelið. Fregnir berast af því að
Ellen Stewart, sem er þarna með sinn
fræga flokk, La Mama, hafi fengið hjarta-
áfall og sé komin á spítala. Um kvöldið
fara allir að sjá leikflokk frá Japan, Tokyo
Ghetto. Ákaflega hrein og sterk sýning
sem fjallar um valdbeitingu, ofbeldi stór-
borgariðranna. Eigi að síður verða um
hana mjög skiptar skoðanir, Guðna og
Stefáni Sturlu finnst hún stórkostleg, öðr-
um bæði og; sumir tala um Pinu Bausch-
eftirlíkingu. Þegar við komum upp á hótel
kemur í ljós, að flugnabit, sem Tóta
Magnea hefur orðið fyrir hefur tekið á sig
ævintýralega og mjög svo sársaukafulla
mynd. Hvernig á hún að leika svona á
morgun?. Ragnheiður og hún og einn
verndarengillinn, sem við köllum Geirharð,
fara því á spítala og þar er skorið í mein-
ið. Ur þessum leiðangri koma þær stöllur
klukkan hálfþrjú um nóttina. Á leiðinni sjá
þær mikið af fordrukknum ungmennum,
en enginn ræðst gegn þeim. Segir sagan
að Kóreumenn geri sér far um að láta
útlendinga finnast þeir vera sem óhultastir
í þeirra landi.
Leikflokkurinn
Bandamenn
• APRIL 1992. Leikflokkurinn Banda-
menn stofnaður af Borgari Garðars-
syni, Felix Bergssyni, Guðna Franzsyni,
Jakobi Þór Einarssyni, Ragnheiði Elfu
Arnardóttur, Stefáni Sturlu Siguijóns-
syni, Sveini Einarssyni og Þórunni
Magneu Magnúsdóttur.
• JÚNÍ1992. Frumflutningur á Banda-
mannasögu í samvinnu við Norræna
húsið. Framlag þess til Listahátíðar í
Reykjavík og Norrænna leiklistardaga.
• SEPTEMBER 1992. Sýningar á
Bandamannasögu í Norræna húsinu.
• OKTÓBER1992. Sýningar á Banda-
mannasögu í Borgarleikhúsinu í Vasa í
Finnlandi, vegna endurvígslu hússins.
Hátíðarræðuna flytur forseti íslands,
Vigdís Finnbogadóttir.
• NÓVEMBER1992. Sýningar í Lyric
Theatre, Hammersmith í London, innan
ramma hátíðarinnar Northern Lights.
• JÚNÍ1993. Bandamannasaga sýnd í
Bonn á íslenskri menningarkynningu.
• JÚLÍ 1993. Bandamannasaga sýnd í
Norðurlandahúsinu í Færeyjum.
• ÁGÚST 1993. Sýningar í Norræna
húsinu í Reykjavík í tilefni af 25 ára
afmæli hússins.
• SEPTEMBER 1993. Sýningar á
Bandamannasögu á listahátíð í Árósum.
• JÚNÍ 1994. Bandamannasaga sýnd á
listahátíðinni í Akershus í Ósló.
• MARS 1996. Frumflutningur á Am-
lóða sögu á Helsingjaeyri, sem liður í
Hamlet Sommer.
• MARS 1996. Sýningar á Amlóða sögu
í Café-teatret í Kaupmannahöfn sem lið-
ELLEFTI SEPTEMBER. Fyrsti sýn-
ingardagurinn upp runninn. Tóta er
þreytt, en skárri, bólgan hefur minnk-
að. Við Ólafur Örn setjum ljósmörkin í sýn-
inguna ásamt okkar aðstoðarfólki og þau
eru 66 í þessari sýningu. Við höfum gefíð
leikurunum frí frá því að „standa í ljósun-
um“, sem þeir annars oftast gera fúsir og
ljúfir, viljum hafa þá sem óþreyttasta um
kvöldið. Einn hjálparkokkanna okkar, Ho
Young, stendur í ljósunum og allt gengur
þetta vel. Eftir þessa vinnu, sem tekur 2-3
tíma gengur Ólafur frá ýmsum lausum
endum og lagfærir það sem við erum ekki
ánægðir með; þó að húsið sé að mörgu leyti
gott og t.d. greiðfært í áhorfendasalinn,
þar sem leikararnir leika líka, er salurinn
of ílangur til þess að vera verulega heppileg-
ur fyrir nálægð sýningarinnar, á gólfinu
er parkett, sem er hált og hættulegt fyrir
öll heljarstökkin hans Stefáns Sturlu og það
sem verra er: svo ljóst að alltof mikið end-
urskin verður af gólfínu og við verðum að
dempa alla lýsingu, sem er aftur vont fyrir
þá sem aftast sitja. Og ekki hefur tekist
að útvega reykvél, svo að sýningin verður
ekki eins dulúðug og við viljum að hún sé.
Klukkan 15.00 fara leikararnir að tínast í
húsið, kl. 17.00 er aðalæfing, allt með öllu,
sjónvarpstaka og blaðaljósmyndataka og
kl. 19.30 rennur upp stóra stundin. Upp-
selt er, mikið af gagnrýnendum, fólki úr
öðrum erlendum leikflokkum, íslenski vara-
konsúllinn o.s.frv. Sýningunni er tekið með
kostum og kynjum; við höfum aldrei upplif-
að annað eins, bravóhróp og stapp og klapp.
Nauðgunaratriði þeirra Jakobs Þórs og
Tótu hefur aldrei verið jafngrípandi, enda
þarf Tóta víst ekki að gera sér upp neinn
sársauka þar. Forstjóri Ziirischer Fest-
spiele, sem verða með Leikhús þjóðanna,
kemur á bakvið og býður okkur að koma
þar fram á næsta sumri; annar frá leiklistar-
hátíð í Moskvu vill fá okkur þangað. Og
sá þriðji frá Budapest...
TÓLFTI SEPTEMBER. Tvær sýningar
í vændum, svo að ekki verður mikið
slett úr klaufunum. Við ákveðum þó
ur í hátíðahöldum Kaupmannahafnar
sem menningarhöfuðborgar Evrópu.
• MARS-APRÍL 1996. Sýningar í Borg-
arleikhúsinu í Reykjavík á Amlóða sögu,
en sýningin er samstarfsverkefni L.R.
og Bandamanna.
• MAÍ 1996. Amlóða saga sýnd í Norð-
urlandahúsinu í Færeyjum.
• JÚLÍ1996. Leiklestur á Bessastöðum
á Álfi í Nóatúnum eftir Jónas Hallgríms-
son og fleiri skólasveina í Bessastaða-
skóla.
• ÁGÚST 1996. Sýningar á Amlóða
sögu á listahátíðinni í Helsinki.
• OKTÓBER1996. Álfur í Nóatúnum
leiklesinn í Listaklúbbi Þjóðleikhússins.
• NÓVEMBER1996. Leiklestur á Mann-
réttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóð-
anna á samkomu tilað minnast þess,
að 50 ár voru síðan ísland gerðist aðili
að samtökunum.
• APRÍL 1997. Amlóða saga sýnd í
Tallinn í Eistlandi á norrænni menning-
arkynningu.
• JÚNÍ 1997. Amlóða saga sýnd í Du
Maurier-leikhúsinu í Toronto í Kanada
sem liður í listahátíðinni Northern En-
counters.
• SEPTEMBER1997. Amlóða saga sýnd
á alþjóðlegri leiklistarhátíð í Þránd-
heimi í tilefni af 1000 ára afmæli borgar-
innar.
• SEPTEMBER1997. Amlóða saga sýnd
í Leikhúsi þjóðanna í Seoul í Kóreu.
• ÁRIÐ 1998 er m.a. fyrirhuguð þátt-
taka í leiklistarhátíðinni í Brisbane í
Ástralíu.
nokkur að fara og skoða keisarahöllina
fyrir hádegi. Það tekst þó ekki betur til
en svo fyrir mína parta, að varla erum við
komin niður í neðanjarðarbrautina, sem
er hrein og falleg og mikil andstæða um-
ferðaröngþveitisins og mengunarinnar
uppi á yfirborði gatnanna, að ég finn, að
ekki er allt með felldu um heilsu mína.
Við staulumst inn á tehús, þar sem ég fæ
engiferte, en er farinn að skjálfa og kom-
inn með hita. Ég er því sendur heim í leigu-
bíl og ligg uppi á herbergi allan þann dag
við illan leik og missi af báðum sýningun-
um. Þær þykja tiltakanlega ólíkar. Á þeirri
fyrri er einkum námsfólk úr háskóla, sem
hefur fengið það verkefni að lýsa sýning-
unni, innviðum hennar og duldum merking-
um. Þeim stekkur varla bros í samvisku-
semi sinni og sýningin verður mjög alvar-
leg, ólík þeirri í gærkveldi, þar sem allt
ætlaði um koll að keyra. Það er ekki fyrr
en í lokin að við kveða frábærar undirtekt-
ir. Sýningin er í heild tekin upp fyrir sjón-
varp. Síðari sýningin aftur lík þeirri fyrstu
með miklum hlátrasköllum, klappi og hljóð-
um. Þá voru viðstaddir ýmsir þeir sem
fyrir hátíðinni stóðu.
UM MORGUNINN fara sumir að
landamærum Norður-Kóreu, þar sem
rís einn grimmilegasti Berlínarmúr
okkar tíma. Aðrir skoða Árbæjarsafnið
þeirra Seoul-manna. Ég verð að dúsa í
bælinu fram að sýningum. Aðsókn sem
fyrr mikil, en sýningarnar aftur ólíkar.
Síðdegissýningin settleg, sú um kvöldið
lífleg og mikið bravó. Á fyrri sýningunni
kem ég auga á Ijóshærðan pilt í öllum
skaranum af dokkhærðu fólki og spyr
hvaðan hann sé. í ljós kemur að hér er
þá kominn Bessi Jónsson frá Blönduósi,
18 ára piltur, sem ætlar að starfa í eitt ár
á vegum KFUM. Með honum er stúlka,
sem honum hefur verið fengin til halds og
trausts, enda skilur hún hrafl í íslensku
og hefur unnið sem sjúkraliði í Mosfellsbæ.
Bessi segist oft vera stöðvaður á götu og
spurður hvort hann vilji kenna fólki ensku.
Málakunnátta er nefnilega ekki almenn á
þessum bæ. Stundum eigum við erfitt með
að skilja verndarenglana okkar; erfiðast
er að segja r, það verður oft 1 í kóreskum
framburði. Um kvöldið er okkur haldið hóf
og skipst á ræðum og gjöfum. Allt sem
við höfðum meðferðis hefur runnið út.
Enski textinn er uppseldur, veggspjöldin á
þrotum, leikskrárnar búnar og áróð-.
ursbæklingarnir frá Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna runnu út eins og heitar
lummur. Við gefum utan af okkur Banda-
mannabolina, skrifum á eitt veggspjald,
drögum fram úr fylgsnum eina bók með
enska textanum, sem Ho Yung kveðst
ætla að þýða á kóresku; tæknimönnum
færum við ævinlega hnefastórar svarta-
dauðaflöskur; sú sem hefur skipulagt dvöl
okkar fær Jón Leifs. Veislan er haldin þar
sem annað leikhúsáhugafólk getur lagt
leið sína og af næstu borðum er okkur
fagnað eins og þjóðhöfðingjum.
FJÓRTÁNDI SEPTEMBER. Síðasti
dagurinn. Við eigum að sitja fyrir svör-
um kl. 11.00 uppi í leikhúsi. Það
stendur yfir þakkargjörðarhátíð og allir
fara úr bænum; það er búið að vara okkur
við, að af þeim sökum verði kannski ekki
fjölmenni í þessari „leiksmiðju“, sem þeir
kalla svo. Þegar við komum upp í leikhús
eru þar fyrir tveir forvitnir leikhúsgestir
auk starfsmanna. Það er okkur að meina-
lausu, að þetta falli niður. En svo fer að
streyma að fólk og það sem við héldum
yrði klukkutíma spjall, verður á þriðja
klukkutíma. Þarna verða djúpúðugar sam-
ræður um hvað sé postmodernismi í leik-
húsi (reyndar sá ég dæmi um slíkt á kór-
eskum sýningum síðar), við fluttum fim-,.
mundarsöng og lýstum vikivaka og viki-
vakaleikjum með dýragervum eins og hest-
leik o.s.frv. Mikið er spurt um vinnuaðferð-
ir okkar og við segjum frá amöbuæfingun-
um, hvernig við könnuðum ytri form seiðs,
hvernig tónlistin er þróuð, hvernig við
höfum líka nýtt okkur sitthvað það nýjasta
úr ýmsum áttum. Miklar umræður verða
um innihaldið, sem menn segja að sé
vandamál Sameinuðu þjóðanna í hnot-
skurn: að ná fram réttlæti án þess að
fremja óréttlæti, að sigrast á ofbeldi án
þess að beita því sjálfur, eins og Amlóða -
okkar dreymir um.
Á eftir kveð ég félaga mína í hópnum,
sem halda heim á morgun; sjálfur fer ég
yfir á hinn bakka Hang-fljóts og þar á
þing ITI, vegna þess, að enginn sem nú er
í stjórn íslandsdeildarinnar átti þess kost
og mikilvægar laga- og skipulagsbreyting-
ar standa fyrir dyrum. En af því er önnur
saga. Hér má þó geta þriggja kóreskra
leiksýninga, sem urðu minnisstæðar. Hin
fyrsta sem hefur verið í gangi með breyt-
ingum í ein tíu ár og ber heitið Ogu -
helgisiðir við dauða - er í rauninni saga
nútímafjölskyldu sögð með gamalli aðferð
við að fylgja þeim sem deyja inn í dauðarík-
ið. Hér er það formóðir fjölskyldunnar,
amman, sem vill ganga á vit feðra sinna
og er öll sú lýsing með afbrigðum forkostu- “
Ieg, þó að sýningin væri nokkuð ójöfn.
Daginn eftir sá ég Lear konung leikinn á
kóresku, þýsku, ensku og rúmensku í leik-
stjórn þess fræga leikstjóra Jeong-ok Kim,
sem er gamall vinur minn, og loks sá ég
sýningu sem mér þótti ekki síður til koma:
Neglurnar á tánum á honum Ohn-Jang
Gun í leikstjórn Jin-Chaeks Sohn.
Höfundurinn er Norður-Kóreumaður og
var leikritið bannað þar í fimmtán ár, en
það er byggt á sönnum viðburðum úr Kór-
eustríðinu; þar vottar fyrir sömu virðingu
fyrir hernaði og hjá Hasek og í Góða dátan-
um Sveik og í réttlætiskennd sinni minnti
sýningin á Mikjál frá Kolbeinsbrú eftir
Kleist. Mjög grípandi sýning. Annars
missti maður auðvitað af mörgum forvitni-*
legum sýningum. Til Leikhúss þjóðanna
var að þessu sinni boðið 14 erlendum sýn-
ingum og þeirra á meðal voru Antigóna í
leikstjórn frægasta leikstjóra Grikkja í
dag, Theodorosar Terzopoulusar, Tróju-
konur í leikstjórn Andrejs Serban og Fedra
(Evripídesar og Senecu) í leikstjórn Silviu
Purcaetes. Og lýkur nú að segja af því.
Þegar heim kom sáum við slegið upp með
stórum stöfum, að íslenskur íþróttaflokkur
þótti hafa staðið sig þannig að til sóma
var fyrir land og þjóð, og er það alltaf
ánægjulegt. Eitthvað svipað þóttumst við
Bandamenn hafa verið að reyna að gera,'-
þó að ekki fylgdi okkur flokkur frétta-
manna. Og ferðin öll var mikið ævintýri.
Höfundur er leikstjóri.
1
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 1. NÓVEMBER 1997 1 5 '