Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1997, Blaðsíða 10

ANDLITSLYFTING í
Austurstræti með
hliði og staurum
sem hafa mælst
misjafnlega fyrir, en
tilsýndar lítur þetta
ekki illa út. Röð
lágra, úr sér geng-
inna húsa þegar
kemur lítið eitt inn í
götuna, er hinsveg-
ar með ólíkindum á
þessum stað.
EFTIR GISLA SIGURÐSSON
í Reykjavík hefur miðbærinn alltaf verið í Kvosinni, en
meðan markverðar byqqinqar rísa annarsstaðar í
borqinni oq hún þenst stfellt út hafg aðeins örfó ath^F
isverð hús risið í Kvosinni á nærri 70 árum.
/
IGREIN eftir Hjörleif Stefánsson arki-
tekt, sem birtist í Lesbók 24. mai sl. og
var byggð á framsöguerindi Hjörleifs á
málþingi um íslenzka byggingarlist, seg-
ir svo í lokin: „Við íslendingar erum lík-
lega ennþá misþroska þjóð og með það í
huga vil ég fallast á að gera megi undan-
tekningu frá meginniðurstöðu minni.
Bæirnir okkar segja ekki satt um menningar-
stig okkar“. Ef ég skil Hjörleif rétt, þá segir
hann með öðrum orðum: Víst erum við menn-
ingarþjóð, en það sést ekki á íslenzkum bæj-
um. Parna er kannski full mikið alhæft, því
undantekningar era sem betur fer til frá þess-
ari reglu. En þær era því miður of fáar. Við
komum að því síðar í umfjöllun Lesbókar um
miðbæi, en hér verður hugað að mikilvægasta
miðbænum, nefnilega í Reykjavík, sem áður en
langt um líður fær það hlutverk að vera miðja í
einni af menningarborgum Evrópu árið 2000.
Margir hafa ugglaust tekið eftir því, að jafn-
vel í tiltölulega litlum bæjum í Evrógu má oft
sjá meiri borgarbrag en í höfuðborg íslands. í
þessum bæjum er byggt á gamalli Evrópuhefð
og þar tekst að láta gamalt og nýtt standa sam-
an svo allt fellur í Ijúfa Iöð. Evrópuhefðin
stendur okkur nærri, en sumum hugnast betur
að bandarísku fyrirmyndinni þar sem verzlun-
um, stofunum og þjónustu er dreift á stór
svæði og allt miðast við einkabílinn og bfla-
stæði sem ná yfir miklar víðáttur. Þegar litið
er á heildarþróun Reykjavíkur á síðustu ára-
tugum, virðist bandaríska fyrirmyndin hafa
orðið ofaná og fyrir það líður miðbærinn í
Kvosinni.
Fjallað wm kolrassabrag
fyrir 1 5 árum
Fyrir 15 árum var umfangsmikil umfjöllun
hér í Lesbók um miðbæ Reykjavíkur og máls-
metandi fólk var að því spurt, hversvegna
miðbær höfuðstaðarins væri svo dapurlegur.
Menn höfðu ýmis svör við því, en enginn mót-
mælti því, að hann væri dapurlegur og með
„kotrassabrag“ eins og stóð í greininni.
Síðan er að vísu búið að byggja ráðhús,
ágætlega teiknað og fallegt hús, sem mér og
mörgum öðrum þykir svo illa í sveit sett að
það geti ekki orðið sú skrautfjöður í hatti mið-
bæjarins sem ráðhús eru gjarnan í borgum,
til dæmis í Osló, Kaupmannahöfn og Stokk-
hólmi.
Allt ber að virða sem vel er gert. Hluti
Kvosarinnar er fallegi-a og vistlegra umhverfí
en var fyrir 15 áram. Hún er litríkari; það ber
meira á trjágróðri og Kvosin er áhugaverðari
en áður var, meðal annars vegna þess að bæði
hún og næsta nágrenni eru mun auðugri af
kaffihúsum og annarskonar veitingahúsum.
Reyndar of auðug er nú sagt, og öðravísi mér
áður brá. í fyrrnefndri umræðu fyrir 15 árum
var gjaman vikið að því, að umfram allt vanti
í miðbæinn bari og veitingahús; eitthvað sem
dragi að fólk, eitthvað fleira en verzlanir og
banka.
Nújæja, þessu fólki sem svaraði spurningu
Lesbókar fyrir 15 árum hefur heldur betur
orðið að ósk sinni. Nú heyrast þær raddir að
þar þurfí að koma í veg fyrir frekari fjölgun
öldurhúsa og þeir fáu sem búa í Kvosinni hafa
kvartað sárlega yfír hávaða frá börum og
skemmtistöðum að næturlagi. Það er jafnvel
farið að tala um miðbæinn sem „búlluhverfi"
og þá jafnframt að allnokkur hætta fylgi því
að vera þar síðla á ferli.
Engum getur þótt það góð þróun. Vanda-
málið er þó varla of margt fólk, heldur of mik-
ið fyllirí. Ekki er við slíkt unandi og eitthvað
hlýtur að verða gert áður en borgin tekst á
hendur það mikilláta hlutverk að vera ein af
menningarborgum Evrópu árið 2000. Vanda-
mál næturlífsins eru þó óviðkomandi því sem
hér er til umræðu, nefnilega útliti miðbæjar-
ins.
Eins og venjulega er skammt öfganna á
milli hjá okkur. Aður en ölkrár, kaffí- og veit-
ingahús sprattu upp í þeim mæli sem nú er
orðið, var gjarnan talað um þennan dapurlega
og dauða miðbæ, þar sem ekki sæist hræða
eftir lokunartíma þeirra fáu verzlana sem eft-
ir voru í Kvosinni.
En jafnframt því sem börum og veitinga-
—
FEGURRA umhverfi en áður: Víst hefur sumstaðar verið tekið til hendi,«
húsum hefur fjölgað, hefur verzlunin yfirgefið
miðbæinn. Og það er eitthvað bogið við hvem
þann miðbæ höfuðborgar sem verzlunin flýr.
Veitingarekstur og skemmtihús geta ekki ein
og sér gert miðbæ áhugaverðan nema ef til
vill að næturlagi. I miðbæjum allra alvöru
borga eru glæsilegar verzlanir það sem mest-
an svip setur á umhverfið. Með góðum vilja
má svo sem halda því fram að neðri hluti
Laugavegarins sé partur af miðbænum og að
þar blómstri verzlunin. Reyndar eru breyt-
ingarnar á Laugaveginum það sem bezt hefur
heppnast í Reykjavík til þess að gera bæinn
manneskjulegan og fallegan.
Lækjartorg eg Ingólfstorg
En það er Kvosin sem er til umræðu hér,
sjálfur kjarni miðbæjarins. Löngum var
Lækjartorg miðjan í miðjunni, en þar er frem-
ur fátt sem gleður augað þó reynt hafí verið að
lappa uppá torgið. Fyrr á árum, þegar þar var
endastöð strætisvagna, var Lækjartorg raun-
veralegur miðpunktur og stefnumótastaður.
Þeirri stöðu gat Lækjartorg að sjálfsögðu ekki
haldið eftir að strætisvögnum fjölgaði til
muna. Mannh'f eins og flestir þekkja frá torg-
um erlendra borga sést þar ekki oft að degi til,
enda er Lækjartorg eins og hver önnur tregt
fyrir vindinn: auðnarleg portin og vindbarið
Lækjartorg, segir ungskáldið Kristján Þórður
Hrafnsson í nýrri bók.
Vísir að líflegu Lækjartorgi varð þó til fyrir
nokkram árum, þegar fólk fékk að setja þar
upp einskonar basar á góðviðrisdögum. Autt
og mannlaust er Lækjartorg afskaplega
grátt, en gamla húsið á horni Austurstrætis
og Lækjargötu, þar sem Haraldarbúð var
lengi, setur þó svolítinn lit á þetta umhverfl
RÁI
Vi
HÆFIR MIÐBÆRINN M
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 1. NÓVEMBER 1997