Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1998, Blaðsíða 16

HOLDGERÐ
HUGARSÝN
BACONS
Nýopnuð er yfirlitssýning í Louisiana á verkum breska
málarans Francis Bacons. SIGRUN DAVIÐSDOTTIR
gekk um og hugleiddi það sem fyrir augu bar.
ÞEIR eru ófáir sem hrylla sig af
tilhugsuninni um málverk
Franeis Bacons, meðan aðrir
nötra af hrifningu yfír þeim.
Þeir fyrrnefndu geta staðfest
ónotin á heillandi sýningu í
Louisiana, meðan hinir fara til
að upplifa hrifningu og tilfínn-
ingasveiflur, sem myndimar kalla óhjá-
kvæmilega fram hjá skoðandanum. Það má
vera dauður maður, sem verður ekki á ein-
hvem hátt snortinn af myndum Bacons.
Francis Bacon fæddist 28. október 1909 í
Dyflinni á Irlandi, en af enskum foreldmm.
Faðirinn var hestatamningamaður og flutti
oft á milli Irlands og Englands. Skólaganga
Bacons varð slitrótt bæði vegna flutninga,
auk þess sem hann þjáðist af astma og var
oft frá skóla. Þegar hann var á 16. ári sló í
brýnu milli feðganna, Bacon flutti að heim-
an og kom sér iyrir í London, þar sem hann
vann fyrir sér sem skrifstoftunaður. Árið
eftir fór hann til Berlínar og skömmu síðar
til Parísar þar sem hann bjó í tvö ár. Þar
kynntist hann list Picassos og fleiri lista-
manna og þar með var lífshlaupið lagt.
Hann fór sjálfur að teikna og mála og um-
gekkst listamenn. Hann flutti svo til
London 1928 og auk þess að teikna og mála
hannaði hann húsgögn og teppi, sem vöktu
athygli, en 1931 lét hann hönnunina róa og
einbeitti sér æ síðan eingöngu að málverk-
inu.
Fram að seinna stríði var Bacon smátt og
smátt að koma sér fyrir við málverkið.
Hann bjó oftast í Chelsea, flutti íbúð úr íbúð
og vinnustofu úr vinnustofu en úðraði við
það sama og drýgði tekjumar með íhlaup-
vinnu ef á þurfti að halda og sýndi þegar
tækifæri gafst, þó þátttaka hans í sýningum
væri ekki sérlega vel heppnuð frama af. I
stríðinu var hann í almannavörnum, því
hann var ekki tækur í herinn vegna astma.
Á þessum árum eyðilagði hann mest af eldri
verkum sínum að nokkrum olíumálverkum
undanteknum, svo síðar meir er eiginlegur
listaferill Bacons miðaður við þessi árin.
Árið 1944 byrjar hann aftur að mála af
krafti og átti verk á sýningu í London. Það
varð mjög umdeilt, vakti mikla athygli og
átti þátt í að koma Bacon rækilega á blað.
Hið umdeilda verk var síðan keypt af Tate
Gallery 1953. Á næstu árum sýndi hann í
London og París ásamt löndum og Henry
Moore, Lueian Freud og Graham Suther-
land og athygli listaheimsins var fyrir al-
vöru vakin. A árunum fram um 1950 vann
hann í London, en hafði líka vinnuaðstöðu í
Monte Carlo, þar sem hann var tíður gestur
í spilavítunum, því æsilegt líf, spilavíti og
skemmtistaðir settu alla tíð svip sinn á líf
hans.
Næstu árin fylgdu fleiri sýningar, fleiri
ferðalög og nýir vinir. Hann var fulltrúi
Breta á Feneyjartvíæringnum 1954, árið
eftir var yfirlitssýning á verkum hans í
Institute for Contemporary Art í London,
fyrsta einkasýningin hans á Italíu fór um
þar 1958 og árið eftir tók hann þátt í
Documenta í Kassel og á Sao Paulo-tvíær-
ingnum og svo framvegis næstu árin. Þegar
komið er fram á 1965 var ekkert lát á sýn-
ingum og áhuga á verkum hans, sem enn er
ekki lát á.
Líf Bacons einkenndist af tíðum flutning-
Francis Bacon
Þríverk, 1972
af öllum gerðum, iðulega með ævisöguleg-
um skírskotunum til flókins tilfinninga- og
ástalífs málarans. Sjálfur var hann ekki
margmáll um verk sín og ekki mikið gefínn
fyrir þær fjölbreytilegu túlkanir sem aðrir
spunnu á verkum hans. Burtséð frá slíkum
vangaveltum er nærskoðun á myndum hans
einstaklega fróðleg. Bacon málaði oftast
mjög þunnt á strigann, sem hann lét oft
skína í gegn og mynda hluta af sjálfri
myndinni. Nærskoðun leiðir líka í ljós hve
málarinn hefur haft yfirmáta tök á hand-
bragðinu. Veigamestu línurnar í myndum
hans eru oft dregnar einum drætti með
hálfþurrum pensli, svo það var ekkert sem
Sjálfsmynd, 1973
um, hann bjó oft hjá vinum sínum, af ferða-
lögum og nýju vinnustofum, sem hann fékk
líka oft að láni. Auk þess sem Bacon málaði
baki brotnu þá stundaði hann hið ljúfa líf
alls staðar þar sem hann kom. Hann
hneigðist til karla og lífið var stundum villt.
Af vinum hans var það einkum George
Dyer, sem setti svip á líf Bacons frá því þeir
kynntust 1964 og Dyer kemur fyrir í mörg-
um myndum Bacons. En sambandið var
stormasamt og á endanum svipti Dyer sig
lífi 1971, daginn sem stór yfirlitssýning var
opnuð á verkum Bacons í Grand Palais í
París.
Dauði Dyers hafði mikil áhrif á Bacon,
sem málaði margar myndir næstu árin und-
ir þeim hughrifum. Bacon hefur sjálfur sagt
frá því að eina mynd hans sem sýni atburð
er hann hafi sjálfur upplifað sé hluti af þrí-
verki, þar sem Dyer sést álútur á klósetti,
en þannig sat hann þegar komið var að hon-
um látnum. Nokkrum árum seinna kynntist
Bacon John Edwards, sem gerðist félagi
hans og fyrirsæta allt þar til Bacon lést af
hjartaslagi 28. apríl 1992.
Fengur í fyrstu tilraun
Bacon hefur verið vinsælt viðfangsefni
fræðinga og listagruflara og margir lesa í
myndum hans örvæntingu og sálarflækjur
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 14. FEBRÚAR 1998