Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1998, Síða 3

LESUÖK MORGUNBLAÐSEVS - MI ATNIING LISTIR
16. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
HafiÖ
Á ári hafsins mun Ari Trausti Guðmundsson
skrifa nokkrar greinar og sú fyrsta birtist
nú og heitir: Hversvegna hækkar í sjónum?
Þegar hitnar á heimsvísu gerist það að ís
bráðnar á heimsskautasvæðunum. Ef það
gerist til muna, verða afleiðingarnar hrika-
legar á strandsvæðum ótal landa.
ísland 1912
Halldór Friðrik Þorsteinsson kynnti heim-
spekinginn Ludwig Wittgenstein í síðustu
Lesbók. Þar kom fram að hann réðst í Is-
landsferð 1912 ásamt vini sfnum, sem skrif-
aði dagbók í ferðinni. Hér og í næstu Lesbók
er gluggað í þessa dagbók og lýst ferðinni
úr Reykjavík að Laugarvatni, Geysi, fram
Hreppa, út í Olfus til Krýsuvíkur og þaðan
til Reykjavíkur.
Hafnarfjörður
I miðbæ Hafnarfjarðar hefur átt sér stað
umfangsmikil nýsköpun og nýjar byggingar
risið á uppfyllingu framan við Strandgöt-
una, aðalgötuna sem fékk of marga fúnkis-
kassa í stað bárujárnshúsanna sem þar voru.
I nýja miðbæjarkjarnanum telur greinarhöf-
undurinn, Gfsli Sigurðsson, að betur hafi
verið tekið mið af svipmóti eldri húsa og að í
heild hafí þessi nýsköpun tekizt vel.
Sýnir úr norðri
heitir þrískipt sýning Nútímalistasafns
Parísar á norrænni myndlist. Þar eru sýnd
verk fimm gamalla meistara, mörg og mis-
jöfn ný verk og svo múrsteinaskúlptúr og
málverk Danans Pers Kirkeby, hugsuð til að
brúa bilið milli upphafs og endis aldarinnar.
Þórunn Þórsdóttir skoðaði sýninguna og
segir m.a., að fsblokk Ólafs Elfassonar og
myndir Þorvaldar Þorsteinssonar hafi vakið
sérstaka athygli.
Nýlistasafnið
stendur nú á tvítugu. Það var stofnað 5. jan-
úar árið 1978 og hefur frá upphafi verið
sjálfseignarstofnun sem rekin er með opin-
berum styrkjum frá ríki og borg. Margir af
forvígismönnum SÚM - hreyfingarinnar
urðu stofnfélagar Nýlistasafnsins. Fram-
kvæmdasljóri Nýlistasafnsins, arkitektinn
og myndlistarmaðurinn Ragnheiður Ragn-
arsdóttir, lýsir í samtali við Huldu Stefáns-
dóttur starfsemi safnsins og horfir til fram-
tíðar. Nýlistasafnið á nú um 2.000 verk inn-
lendra og erlendra listamanna frá árunum
eftir 1960.
Forsíðumyndin: Árni Sæberg tók myndina af Erni Þorsteinssyni, myndhöggvara, sem opnar í dag sýningu ó
þrívíddarverkum úr mólmi í Listasafni Sigurjóns Olafssonar. Sjó frósögn bls. 19
OCTAVIO PAZ
TVEIR LfKAMAR
JÓHANN HJÁLMARSSON ÞÝDDI
Tveir líkamar augliti til auglitis
eru stundum tvær öldur
og nóttin haf.
Tveir líkamai' augliti til auglitis
eru stundum tveir steinar
og nóttin auðn.
Tveir líkamar augliti til auglitis
eru stundum rætur
samanfléttaðar í nóttinni.
Tveh' líkamar augliti til auglitis
ei-u stundum rýtingar
og nóttin elding.
Tveir líkamar augliti til auglitis
eru tvær stjörnur sem hrapa
á auðum himni.
Mexíkóska skóldið Oetavio Paz (f. 1914) lést 19. apríl. Hann var höfuðskáld Mexíkó og eitt
helsta skáld Rómönsku Ameríku. Paz fékk Nóbelsverðlaun 1990 og gætir áhrifa hans víða.
Tveir líkamar er meðal kunnari Ijóða hans. Þetta er frumbirting þýðingarinnar.
RABB
TOFRASKJOL
ÚR HJALI
VIÐ röbbum. Eins og end-
umar. Oftast merkingar-
laust. Rabb, rabb. Má
heita öðru nafni mas.
Lærðir menn (og konur)
sem skilgreina mál segja
að það sé tjáningartæki;
orðin séu til þess að túlka
það sem í huga býr, bera ákveðin boð
hvert og eitt. Það er ekki nema hálfur
sannleikur. Meiriparturinn af þvi sem við
segjum túlkar ekki neitt, það er frumstæð
lífshræring, líkt og ið barns sem situr og
dinglar fótunum. En það getur verið jafn-
gott fyrir því.
Ósköp gat ég látið svokallað kvenna-
slaður fara í taugarnar á mér þegar ég var
yngri og tók heiminn (og kvenfólkið) al-
varlega. Nú er ég farinn að kunna því vel.
Þær eru sísona að rabba saman og þótt
erfitt sé að sjá að orðin skipti máli eða
umræðuefnin eigi nokkurt erindi upp á
pallborð þá gerir það ekkert til: Orðin eru
efni í mas og masið hefur í sjálfu sér inn-
tak og erindi, sama um hvað masað er.
Masið er vinsemdar- og samstöðuvottur
rétt eins og klapp, strok og kelirí en þægi-
legra því það er ekki eins ágengt eða upp-
áþrengjandi. Mér finnst fátt þægilegra en
sitja við iðju mína, (eins og t.d. að skrifa
blaðagrein á borð við þessa) og vita kven-
fólkið mitt samankomið í eldhúsinu að
masa. Þarna eru þær sem sagt, á vísum
stað, saman, kvíðalausar í þessu undarlega
töfraskjóli sem þær kunna svo vel að búa
hver annarri úr marklausu hjali: Hlýja
sér. Þær leggja meira í bú með því heldur
en með öllum dugnaðinum og húshalds-
rassaköstunum samanlögðum, truttandi
ryksugunni, þvottavélinni, kallinum og
krökkunum upp og ofan, fram og aftur, til
og frá.
Stórra spurninga kann að vera spurt í
svona tali en ekki til að fá fram svör (enda
fást þau ekki) miklu heldur til að halda
masinu áfram, á réttum og jákvæðum nót-
um og í fyrirfram vissu um jákvæð og
masvæn viðbrögð. Það er slegið úr og í ját-
un og neitun og neitun játað jafnharðan í
senn, miklu fremur til að halda uppi já-
kvæðum anda en tjá hug sinn enda mein-
ingin sjaldnast rótgróin innra. Menn reyna
að gefa svör sem þeir halda að spyrjand-
inn vilji heyra líkt og barn svarar út úr
námsefni á prófi. Spurningin er líka
sjaldnast borin upp til að fá heiðvirt svar:
(Jú, jú náttúrlega er ég trúaður, þó það
þurfi náttúrlega ekki allt að vera satt sem
sagt er en samt þá er náttúrlega eitthvað
til sem enginn veit og ég hef alveg mína
trú þótt ég afturámóti gefi nú ekki alltaf
mikið fyi-ir það sem prestamir eru að
tauta og kirkjan og biskupinn er nú bara
mannlegur án þess að ég sé neitt að mæla
því bót sérstaklega en ekki neita ég því að
maður hefur oft orðið var við ýmislegt og
það er ekki allt jafn sjálfsagt og það sýn-
ist... o.s.frv.) Slíku er ævinlega svarað eftir
bókinni; á innsoginu, ýmist með jái eða
neii sem skiptir ekki máli því í svona sam-
ræðumasi hefur nei ekkert öðruvísi mein-
ingu en já - og öfugt.
Einhvers staðar í Afríku mun vera til
þjóðflokkur (eða var, til skamms tíma) þar
sem konurnar iðka að sitja saman í hring
og teygja börnin. Þær lyfta þeim, ýmist á
löppunum eða hausnum, snúa upp á þau
og toga í alla skanka, til þess að láta þau
vaxa. Þær trúa því og/eða vilja láta aðra
trúa því að limirnir mundu alls ekki lengj-
ast ef enginn sinnti um að toga þá og
teygja.Þetta er auðvitað vitleysa en at-
höfnin getur verið jafn óvitlaus fyrir því.
Athöfnin er athöfn, form samveru, sam-
ræðna og nautnar, tilefni til að handleika
börnin og sjá aðrar konur handleika börn.
Sameiginleg ti'ú er góð hvort sem hún er
rétt eða röng, líka þótt enginn trúi í alvör-
unni; sameiginleg eign, sameiginlegt lífs-
loft, sameiginlegt skjól, sameiginlega
myndað.
Og börnin vaxa þrátt fyrir allt, í þessu
skjóli.
Sannast hér sem oft endranær að þótt
kenningin sé röng getur niðurstaðan orðið
rétt. Oft sjáum við gamla menn, tvo og tvo,
þrjá og þrjá, standandi upp við staur, sitj-
andi á bryggjupollum eða á bekk. Þeir eru
ekki að vinna neitt og ekki að leysa nein
vandamál. Þeir eru ekki einu sinni að jag-
ast. Þeir eru að rabba saman. Masa. Tveir
svona kallar upp við staur eða undir hús-
gafli smita frá sér ró og öryggiskennd út í
umhverfið. Hjá öllu hinu fólkinu gengur
allt ljúflegar og betur ef þeir eru nærri,
eins þótt þeir geri ekki neitt til þess og ef
til vill einmitt og akkúrat vegna þess að
þeir gera ekki neitt. Stundum kemur til
þeirra krakki og stingur hendi í lófann á
öðrum hvoi'um án þess að segja orð og er,
aldrei þessu vant, ekki að frekjast eða
heimta neitt. Karlinn tekur þegjandi og til-
standslaust við þessu handtaki og krakk-
inn bíður, sjálfum sér nægur undir þessu
hlýjandi masi kallanna eins og blóm undir
mildu regni um vor. Og vex.
Sjálfur á ég lítinn dreng. Réttara sagt;
ég á hann ekki sjálfur persónulega en ég á
í honum hlutabréf, ekki smátt. Hann kem-
ur og gistir stundum. Þá er hátíð. Á slík-
um hátíðum finnst honum miklu þurfa að
koma í verk. Það þarf mikið að hjálpa afa,
mikið að smíða, mikið að mála, mikið að
teikna, mikið að ryksuga og umfram allt
mikið að lesa, margar, margar bækur og
fletta blaðsíðum hratt. Hann kann auðvit-
að ekkert að lesa. Einu sinni fór hann að
gi'áta af því ég hafði rutt öllu til í stofunni
og smíðað þar helling á meðan hann var
ekki viðstaddur og enginn mátti hjálpa!
Eg reyni að segja honum að við þurfum
ekki endilega að gera svo mikið, að við
verðum nákvæmlega jafn lengi saman
hvort heldur við smíðum fleira eða færra,
hvort heldur við lestum tíu bækur eða
enga.
Sittu hjá mér, segi ég, Við skulum
masa. Við þurfum ekki einu sinni að segja
neitt. Satt best að segja held ég að stráksi
sé örlítið byrjaður að skilja þetta. Eitt
kvöldið þegar búið var að setja hann í
rúmið og ég bjóst við: Afi hvað á við
lesa?um leið og amma væri úr kallfæri, þá
sagði hann ekki neitt. Hann lá kyrr, með
opin augun, þegjandi um stund og sagði
svo allt í einu: Vertu hjá mér. Svo var
hann sofnaður.
Þetta fannst mér gott. Ég ætla að hafa
þessa setningu fyrir andlátsorð ef Guð vill
svo vera láta að hann verði viðstaddur.
EYVINDUR ERLENDSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25. APRÍL 1998 3