Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1998, Síða 5

hvarf. Þá snerum við okkur að fjármálunum.
Wittgenstein, eða öllu heldur faðir hans, heimt-
ar að borga ferðalagið fyrir okkur báða. Eg átti
svo sem von á að hann væri rausnarlegur en
hann fór langt fram úr þeim væntingum mín-
um. Wittgenstein rétti mér 145 pund í seðlum
og hélt eftir sömu upphæð fyrir sig. Auk þess
var hann með 200 punda ávísun með sér! Eftir
þessi viðskipti fórum við í matsalinn og snædd-
um kvöldverð ...
Laugardagur 7di september, 1912
Við Wittgenstein borðuðum morgunverð
sinn í hvoru lagi, hann kl. 10 og ég kl. 9. Síðan
skrapp ég á pósthúsið og þar biðu mín tvö bréf
frá mömmu. Síðar fórum við Wittgenstein í
búðir. Honum er mikið í mun að taka nóg af
fatnaði með. Sjálfur er hann með þrjár ferða-
töskur og það angrar hann að ég skuli bara
vera með eina. Hann lét mig kaupa aðra
ábreiðu í Cambridge og ýmsan smávarning í
Edinborg í morgun. Ég hef reynt að spyrna á
móti þessum innkaupum, sérstaklega þar sem
ég er ekki að eyða úr eigin vasa. Ég fékk hann
hinsvegar til að kaupa sér olíufót sem hann
vantaði. Seinna tókum við sporvagn niður til
Leith, gerðum ráðstafanir vegna fanniðanna
og skoðuðum sjálft skipið, Sterling. Það er
mjög líkt venjulegri Ermarsundsferju og það
fór illilega í taugarnar á Wittgenstein hvað það
var lítið en hann jafnaði sig á því að lokum. Við
fórum upp á hótel í hádegismat. Síðan versluð-
um við meira. Borðuðum kvöldmat á hótelinu
kl. 18 og tókum síðan leigubíl niður á höfn. Við
þurftum sjálfir að bera farangurinn um borð
því engan skipverja var að sjá. Við komum
okkur fljótt fyrir. Við höfum hvor um sig tvær
káetur, litlar en ekki óvistlegar. Við léttum
akkerum kl. 21 og þáðum te í veitingastofunni.
Það hellirigndi allt kvöldið, en við spókuðum
okkur á þilfarinu til kl. 22. Að því loknu gekk
Wittgenstein til náða. Ég ski-afaði við tvo far-
þega um stund, annar þeirra á heimleið til
Færeyja, hinn líklega á leiðinni til Islands í við-
skiptaerindum. Báðir tala bjagaða ensku. Það
eru u.þ.b. 10 farþegar um borð, þeirra á meðal
nokkrar frúr, en að því er ég best veit er ég
eini Englendingurinn. Báturinn er auðvitað
danskur og kemur frá Kaupmannahöfn.
Miðvikudagur 1 1 ti
september, 1912
irnir sátu um okkur óðar en við stigum á land).
Leiðsögumaðurinn hét Jónsson og hann leit út
fyrir að vera viðkunnanlegasti náungi, talaði
góða ensku, svo að við réðum hann og fórum
yfir nokkur atriði með honum. {Innskot þýð.
Því miður tilgreinir Pinsent aldrei skírnarnafn
leiðsögumannsins og lýsir honum hvergi ítar-
lega. Hver hann var verður e.t.v. aldrei sannað,
en hér verður ein tilgáta sett fram. Það er
Snæbjörn Jónsson, síðar bóksali. I Isafold
21sta sept. 1912 segir: „Frá Englandi er ný-
kominn Snæbjörn gagnfræðingur Jónsson frá
Kalastöðum. Snæbjörn hefur í sumar verið við
enskunám (framburð aðallega) í Lundúnum við
Central Labour College hjá nafnkunnum mál-
fræðingi breskum. Isafold hefur átt kost á að
sjá meðmæli Snæbjarnar frá þessum skóla og
eru þau óvenjugóð - Snæbjörn ætlar að kenna
ensku hér í bæ í vetur sbr. augl. hans hér í bl.“
Snæbjörn mun hafa þekkt Margréti Zoéga dá-
vel en hún kynnnti Wittgenstein og Pinsent
fyrir leiðsögumanninum. Ef lesendur telja sig
geta rökstutt hver leiðsögumaðurinn er, þá eru
slíkar tilgátur vel þegnar.} Að því búnu röltum
við um Reykjavík. Reykjavík er reglulega ynd-
islegur staður, hún er þó nokkuð stór - 11.600
íbúar - hefur breiðar götur, verslanir þar sem
maður getur keypt næstum allt sem nöfnum
Laugardagur 14di september, 1912
Fór á fætur kl. 8 og kláraði að pakka niður.
Morgunverður kl. 9. Leiðsögumaðurinn átti að
vera mættur með hestana kl. 10 en var hálftíma
of seinn. Það urðu enn meiri tafir áður en við
yfirgáfum Reykjavík, járning hesta o.fl. Islend-
ingar eru í raun afar morgundaufir, en við lögð-
um loksins upp um hádegisbil. Lest okkar skip-
uðu: Wittgenstein, leiðsögumaðurinn og ég
sjálfur, hver á sínum hesti, og á undan rákum
við trússahestana tvo og annan hest til reiðar
fyrir hvem okkar. Leiðsögumaðurinn hafði ein-
stakt lag á hestunum og hélt hópnum vel sam-
an. Hestamir em lágvaxnir, loðnir og skref-
stuttir, við riðum á brokki allan tímann, sem
var þreytandi. Það var hjúfurregn og við vomm
í regngöllum frá toppi til táar, býsna heim-
skautalegir útlits. Eftir u.þ.b. 12 km. ferð áðum
við í stundarfjórðung til að hvfla hestana, um 3
km. síðar fengum við hádegisverð á vertshúsi,
egg, brauð og smjör. {Innskot þýð. Þetta er lík-
lega Geitháls, vertinn þar var Guðmundur
Magnússon. Leiðin til Þingvalla á þessum tíma
lá miklu sunnar en nú er.} Eftir u.þ.b. 35 km.
skiptum við um reiðskjóta. Til áfangastaðai-
okkar, Þingvalla, em 50 km. og við náðum
þangað um sjöleytið og fóram rakleiðis á gisti-
komu fjórir svissneskir ferðamenn á leið sinni
frá Geysi. Við fengum þá til þess að taka með
sér nokkur bréf á pósthúsið í Reykjavík, en
þangað ætla þeir á morgun. {Innskot þýð. I
Lögrjettu frá llta september 1912 segir frá því
að Grænlandsfar hafi komið til Reykjavíkur og
með því fjórir menn svissneskir sem verið hafa
í könnunarfór í Grænlandi og að þeir hafi farið
til Þingvalla.} Ég gleymdi að minnast á ótrú-
lega fótfimi íslensku hestanna okkar. Þeir
brokka grýttan troðninginn leikandi létt og í
lausamöl em þeir framúrskarandi fótvissir.
Mánudagur 1 6di september 1912
...Við fórum yfir sléttuna, komumst nú hrað-
ar yfir og komum loks að bóndabæ um kl. hálf-
þrjú þar sem við fengum hádegisverð. {Inn-
skot þýð. Þetta er bærinn Laugarvatn í Laug-
ardal þar sem Böðvar Magnússon og frú Ing-
unn Eyjólfsdóttir bjuggu frá 1907-1935. Þau
eignuðust þrettán böm, tólf þeirra komust
upp, þar af ellefu dætur. Laugarvatn var án-
ingarstaður flestra þeirra sem fóm milli Þing-
valla og Geysis í þann tíð. Hefðbundinn gesta-
matur var nýveiddur Laugarvatnssilungur,
kartöflur, strokkað smjör, skyr, rjómi nýbakað
hverabrauð og kaffi.} Maturinn var óbrotinn
en mjög lystugur. Það eina sem ég hafði litla
lyst á var rúgbrauðið, mjög þungt og dálítið
seigt. Við lögðum af stað á ný korter fyrir fjög-
ur og riðum greitt með einu hléi til kl. hálfátta
þegar við komum að bóndabæ í klukkustundar-
fjarlægð frá Geysi. {Innskot þýð. Hér er senni-
lega átt við bæinn Múla og ábúendur vom
hjónin Geir Egilsson og frú Guðbjörg Odds-
dóttir} Við höfðum ætlað að Geysi í kvöld en
þar sem komið var myrkur var ákveðið að láta
nótt sem næmi. Við hefðum komist hraðar yfir
ef að jarðvegurinn hefði ekki verið svona blaut-
ur. Híbýlin sem okkur var úthlutað á bónda-
bænum voru mjög vistleg. Við fengum sitt-
hvort herbergið, herbergi Wittgensteins var
bráðabirgðahúsnæði en hann lét vel af því. Við
vorum dauðþreyttir þegar við komum og lögð-
umst til hvflu eftir velútlátinn málsverð kl. 9.
Það var bjart í dag og á leiðinni sá maður
snævi krýnd fjöllin, þ.á m. Heklu, mjög greini-
lega. Um hálfníuleytið sáum við norðurljósin.
Þau voru eins og hvítfölar ljósrákir á norður-
himninum.
Þriðjudagur 1 7di september, 1912
LAUGARVATNSBÆRINN fyrr á öldinni, þar sem Böðvar og Ingunn tóku á móti gestunum.
Bæjarhúsin lengst til hægri stóðu fram á 6. tug aldarinnar og voru endabústaðir skólans.
Eftir morgunverðinn gerði ég myndir eftir
filmunum sem ég hafði framkallað í gær. Ég
brúntónaði þær hins vegar ekki. Skipið hélt
áfram að vagga og velta en ég kenndi einskis,
ég virðist kominn yfir þetta. Wittgenstein
er ennþá með ógleði þó hann hafi ekki
enn orðið alvarlega sjóveikur. Hinir
farþegarnir era allir íslenskir en tala
flestir ensku. Þarna er reykvískur
verslunarmaður að nafni Muller og
eiginkona hans að koma úr við-
skiptaferðalagi. Hann er mjög ræð-
inn og spyr mig um verð allra hluta
sem ég hef í fóram mínum. {Inn-
skot þýð: Hér er átt við kaupmann-
inn L. H. Muller sem rak ferða- og
sportvömverzlun í Austurstræti 17 til
margra ára og konu hans Marie.} Þarna
er einnig ungi maðurinn sem ég minntist á,
einnig frú Schmidt, ung og lagleg, ég veit ekki
hvar hún geymir manninn sinn, tvær ólofaðar
konur, önnur ung, hin á miðjum aldri. Þau eru
mjög mannblendin og það þarf lítið til að vekja
barnslega kæti þeirra. Ollsömul mjög viðkunn-
anleg. {Innskot þýð. í þann tíð fluttu helstu
blöð landsins fregnir af því hvaða Islendingar
vom með skipum til og frá landinu. I 37ta tbl.
Ingólfs frá 1912 segir að meðal farþega á Sterl-
ing 12. sept. hafi verið: frk. Ingibjörg H.
Bjarnason forstöðukona Kvennaskólans, frú
Þóra Gíslason (frú Þóra var kona Garðars
Gíslasonar stórkaupmanns), L. Muller verslun-
arstjóri og frú hans, Fjóla Stefánsdóttir for-
stöðukona ísafjarðarskólans, frú Oktavía
Smith o.fl. (frú Oktavía var kona Paul Smiths
verkfræðings og móðir Thorolfs Smiths blaða-
manns). Eftir kvöldmatinn spiluðum við
Svarta-Pétur í veitingasalnum. Fór í rúmið um
tiuleytið.
Fimmtudagur 12ti september, 1912
Það var vont í sjóinn í alla nótt, alveg fram
til kl. 10 að við komumst í skjól í Faxaflóa. Ég
fann ekki fyrir sjóveiki. Fór á fætur kl. 7.30 og
gekk frá farangri mínum eftir morgunverð.
Wittgenstein fór á fætur um tíuleytið. Það var
ýringur í lofti og þungbúið. Hádegisverður kl.
11 að venju. Vörpuðum akkerum í Reykjavík
um eittleytið, og eftir mikið fum og fát vorum
við ferjaðir í land og fylgt á Hótel Reykjavík.
{Innskot þýð. Eigandi og hótelstýra Hótels
Reykjavíkur var Mai-grét Zoéga, tengdamóðfr
Einars Benediktssonar. Hótel Reykjavík var
stórt og glæsilegt hótel, reist árið 1905. Það
stóð við Austurvöll en brann til ösku í miðbæj-
arbrunanum mikla árið 1915} Fengum hádeg-
isverð um hálfþrjú. Hótelið er stórt og afar
þægilegt, fengi eflaust þrjár stjörnur í erlend-
um ferðabókum. Eftir hádegisverðinn kynnti
hóteleigandinn okkur fyrir leiðsögumanninum
og við skipulögðum ferðalagið (leiðsögumenn-
HJÓNIN á Laugarvatni, Ingunn Eyjólfsdóttir
og Böðvar Magnússon. Myndin er að líkind-
um frá árinu 1912.
tjáir að nefna og mörg nýtískulegustu lífsþæg-
indi. Hér er til dæmis gasstöð og sími er í nán-
ast hverju húsi. Ég sá nokkra menn á ferð
hjólandi. Húsin eru öll bárujárnsklædd á
steyptum grunni og eru máluð í fjörlegum lit-
um, mestanpart rauð eða gul. Heildarsvipurinn
er skemmtilega gamaldags og ekki vitund hall-
ærislegur. Verðlagið í verslunum er hlægilega
lágt. í sumum tilfellum einungis um fjórðungur
þess sem borga þyrfti í Englandi. {Innskot
þýð. þetta lága verðlag sem undrar Pinsent á
sér þá skýringu að haustútsölurnar voru byrj-
aðar af krafti. Blöð frá þessum tíma eru
barmafull af útsöluauglýsingum} Innfæddir
em svipmikið fólk, hraustlegt ásýndum og flest
vel menntað. Næstum allfr tala góða ensku og
sennilega þýsku og frönsku að auki, sem og
dönsku og íslensku, tungu þjóðarinnar. Fólkið
virðist vera í góðum efnum og örbirgð og fá-
tæki-ahverfi enskra borga eru víðs fjarri.
Veðrið var þungbúið og fremur svalt, þó ekki
nálægt því eins kalt og ég átti von á. Við Wittg-
enstein áttum líflegar samræður um ríkisrekna
skóla sem enduðu í hörðum deilum uns við sá-
um að við höfðum misskilið hvor annan hrapal-
lega. Hann hefur megnustu fyrirlitningu á því
sem hann kallar smáborgaralega afstöðu til
grimmdar og þjáningar - í raun á sérhverju
kaldhömruðu viðhorfi - og ásakar Kipling um
slíkt, hélt að ég væri hallur undfr þau.
Borðuðum kvöldmat kl. 19.30. Eftir matinn
reykti ég og skrifaði bréf. í rúmið hálfellefu.
húsið þar. Svo virðist sem við höfum farið leið-
ina á ótrúlega skömmum tíma. Landið sem við
fórum yfir er afar hrjóstmgt, lyngheiði þak-
in hraungrýti og beitilyngi. Lyngið er
mjög litskrúðugt: Ijósgrænt, gult og
bleikt og þess vegna sáum við það
mjög greinilega þrátt fyrir dumb-
unginn. Landið var býsna slétt
þrátt fyrir að fjöll blöstu hvar-
vetna við. Þegar dró að leiðarlok-
um héldum við niður að Þing-
vallavatni sem girt er dyngjum
sem líkjast eldfjöllum og er stór-
brotið að sjá. Þingvellir geta varla
kallast þorp því þama er einungis
kirkja, prestsetur, gistihús og nokkr-
ir bóndabæir á stangli. Veitingahúsið
var mjög huggulegt og við fengum fljófc-
lega góðan málsverð sem var silungur,
brauð, smjör og sultutau. {Innskot þýð. Á Val-
höll sáu um veitingar 1902-1917 Sigmundur
Sveinsson, bóndi á Brúsastöðum og kona hans,
frú Kristín Símonardóttir. Sigmundur varð
seinna húsvörður í Miðbæjarskólanum í Rvk.}
Að því búnu áttum við Wittgenstein saman
mjög ánægjulega kvöldstund. Hann fræddi mig
um skilgreiningu Russells á töluhugtakinu
o.s.frv. og um það hvemig rökfræðikerfi hans
er beitt. Afar áhugavert. Wittgenstein er mjög
góður kennari. Fórum í rúmið hálfellefu. Við
fyrstu kynni fannst mér leiðsögumaðurinn geð-
ugur og það er raunin við nánari kynni. Hann
er bráðvel gefinn og verkfús. Og hann getur
tjáð sig á ensku um margt áhugavert.
Sunnudagur, 1 5di seplember, 1912
Við ákváðum að eyða deginum hér á Þing-
völlum. Morgunverður kl. 9.30 og fómm síðan í
skoðunarferð á postulahestunum. Það rigndi
um morguninn en stytti upp að mestu seinni-
pai-tinn. Landið hér er allt lyngvaxið hraun,
sundurskorið af djúpum gjám með þverhnípt-
um hamraveggjum og íðilfögru fjólubláu vatni í
botninum. Sumar gjárnar eru allt að 50 feta
djúpar, og það sem gerir þær enn tilkomumeiri
er að landið uinhverfis þær er flatt. Eftir stutta
skoðunai'ferð fór ég til baka á veitingahúsið og
náði í myndavélina, fór aftur út og tók þrjár
myndir. {Innskot þýð. Pinsent tók ijölda Ijós-
mynda á ferðalaginu en því miður eru þær allar
glataðar.} Komum í hádegismatinn kl. hálftvö .
. . í gönguferðinni í morgun þurftum við að
prfla upp nokkra kletta sem var mjög spenn-
andi. Ég er langt frá því að vera góður að klifra
en Wittgenstein er mjög taugaóstyrkur. Að-
finnslusemi hans skýtur hér aftur upp kollin-
um, hann hamrar stöðugt á því að ég megi ekki
stofna lífi mínu í hættu. Það er kostulegt að
hann skuli vera svona. Hann er prýðilegur
ferðafélagi að öðru leyti. Um eftirmiðdaginn
Fór á fætur kl. 8 endurnærður og ekki nema
með smávægilega strengi eftir erfiði gærdags-
ins. Morgunverðurinn var ekki borinn á borð
fyrr en kl. 10. Eins og ég hef áður minnst á eru
Islendingar mjög morgundaufir! Við riðum af
stað um hálfellefuleytið og riðum hægt og ró-
lega í áttina að Geysi, þangað sem við komum
um hádegisbil. Það var bjart og gott veður um
morguninn en þykknaði upp um kvöldið. Við
innrituðum okkur á gistihúsið og fórum svo að
skoða hverasvæðið. {Innskot þýð. Líklegt er
að þeir félagar hafi gist í svonefndu konungs-
húsi sem reist var 1907 vegna heimsóknar
Friðriks VIII til íslands. Fólkið á Laug, Jón
Guðmann Sigurðsson og Vilborg Jónsdóttir og
einkum dóttir þeirra Kristín, stóðu fyrir veit-
ingum við Geysi á þessum árum.} Svæðið er
krökkt af litlum vellandi vatnsbólum sem lykta
rammlega af H2S! Flest vatnsbólin vella við-
stöðulaust, en tvö þeirra gjósa reglubundið. Af
þeim síðarnefndu gýs minni hverinn einu sinni
til tvisvar á dag og ég náði mynd af því um
miðjan dag. Við komum honum til að gjósa
með þvi að stífla gosholuna með torfusneplum.
Það ku vera viðtekin aðferð. Gosstrókurinn
teygði sig í 15 feta hæð, sveipaður gufumekki.
Stærri goshverinn gýs aðeins á nokkurra daga
fresti og þar sem hann hefur ekkert látið á sér
kræla í fimm daga vonumst við tfl að hann sýni
sig brátt. Hann virðist geta gosið um 130 ft. og
það hlýtur að vera tilkomumikið. Borðuðum
hádegisverð kl. 13.30 og horfðum siðan á minni
goshverinn gjósa eins og að framan greinir.
Það sem eftir lifði dagsins biðum við þess að
stóri hverinn gysi. Einu sinni eða tvisvar
heyrðum við korr úr iðram hans sem ætið
heyrist áður en gosin koma, en ekkert gerðist.
Við Wittgenstein röltum spölkorn upp á nálæg-
an hól. Kvöldverður var borinn fram kl. 17.30.
Eftir það fórum við í annan göngutúr. Síðan
upp á herbergi þar sem hann fræddi mig meira
um rökfræði Russells. I miðjum klíðum byrjaði
sá stóri að korra á ný og við hentumst út í
svartnættissuddann en ekkert gerðist. Kominn
i rúmið um hálftíuleytið.
Miðvikudagur 1 8di
september, 1912
. . . Um fjögurleytið fengum við okkur
göngutúr og ræddum mestanpart rökfræðL
Borðuðum kvöldmat kl. sex. Síðan ræddum við
heilmikið um táknmálsrökfræði. Ég læri mikið
af Wittgenstein. Hann er vissulega óvenjuskýr.
Mér hefur aldrei tekist að fínna minnstu feyra
í röksemdum hans, og hann hefur látið mig
endurskoða hugmyndir mínar um nokkur mál
frá grunni.
Síðari hluti birtist í næstu Lesbók.
Höfundur er cand. oecon og BA í heimspeki og
starfar hjó Kaupþingi hf.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25. APRÍL 1998 5