Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1998, Síða 11

Ljósmyndir/Gísli S.
ð af eldri húsum með hallandi þökum .
EINARSBÚÐ frá 1907, eina gamla húsið við Strandgötuna sem eftir stendur, en hefur verið
gert fallega upp og er staðarprýði.
EITT alversta dæmið um hús sem ekkert mið tekur af umhverfinu er hús ísiandsbanka á
horni Reykjavíkurvegar og Strandgötu.
BYGGINGARNAR sunnan við Þjóðkirkjuna, Safnaðarheimili og Tónlistarskóli, eru að margra
dómi með því albezta sem íslenzkur arkitektúr hefur fram að færa. En seint verður hægt að
gera öllum til hæfis og sumum Hafnfirðingum finnst þær forljótar
sköpun; verzlunarhús með skókassalagi.
Símstöðvarhúsið við Strandgötu 24 (nú póst-
hús) er skólabókardæmi um hversu hrapal-
lega er hægt að standa að verki við aðalgötu
í einum bæ og aðeins hefur örlítið betur tek-
izt með steinhúsið Strandgötu 33, þar sem
Landsbankinn er nú. Sá kassi er sambyggð-
ur við ál-og glerkassa, þar sem Bókabúð Oli-
vers Steins var upphaflega. Hvorttveggja
stæðileg hús, en menn hafa látið sig engu
skipta hvernig þau fóru í þessu umhverfi.
Ekki eru þó allir kassar taldir. A einni falleg-
ustu byggingarlóð bæjarins á horni Reykja-
víkurvegar og Strandgötu stendur einn til
viðbótar, merktur Islandsbanka. Þetta er
ekki illa teiknað hús og gæti fari vel annars-
staðar, en þarna er það á afar áberandi stað
og rímar eins illa við húsin ofar í brekkunni
og hugsast getur. Við Strandgötuna er
næsta lítið eftir af gömlum glæsibrag nema
Einarsbúð. Við komum að henni síðar.
Þessi hús eru börn síns tíma og bera þess
merki, að menn hafa stundum orðið svo ölv-
aðir af áhrifum ráðandi tízku, að hún birgði
þeim alveg sýn og þeir hafa ekki látið sig
neinu skipta hvar húsin sem þeir teiknuðu og
byggðu áttu að standa og hvemig þau féllu
inn í það umhverfi.
Það hefur hinsvegar verið tekið mið af
eldri húsum þegar apótekið vai- byggt fyrr á
öldinni og að nokkru leyti þegar Hafnar-
fjarðarbíó var byggt úr steinsteypu á árun-
um 1940-43. Þar er ris með kvistum og eins-
konar póstmódernísk „hugleiðing" um súlna-
röð steypt utan á húsið til að fegra ásýnd
þess frá götunni, þar sem það er nánast
gluggalaust.
Vitaskuld hefði verið hægt að láta þennan
miðbæ við Strandgötuna standa, þótt sund-
urleitur væri, og dreifa öllu öðru sem miðbæ
tilheyrir upp með Reykjavíkurvegi eða í
Norðurbæinn. Með öðrum orðum: Þá hefðí
varla lengur verið hægt að tala um sérstakan
miðbæ í Hafnai’firði og kannski hefði
Reykjavíkurvegurinn getað orðið hliðstæða
við „Main Street“ í ótal amerískum borgum,
þar sem verzlun og þjónustu er komið fyrir á
nokkurra kílómetra lengju. Þá er gert er ráð
fyrir að allir séu á bílum og helzt á að vera
hægt að leggja bíl framan við það hús sem
maður á erindi í. Við þekkjum öll að það er
þægilegt og ég gerði að umtalsefni í grein
minni um miðbæ Kópavogs, að sú gamla evr-
ópska hugmynd um stásslega miðju með
torgi, eigi kannski alls ekki við í smærri bæj-
um. Mér finnst þó að taka eigi mið af því að
Hafnarfjörður er búinn að vera merkur
verzlunarstaður við Faxaflóa síðan um 1400.
Þeirri sögu hefði lítil ræktarsemi verið sýnd
ef miðbæjarstarfsemin hefði verið flutt eitt-
hvað norður á hraun með tilliti til betra að-
gengis fyrir bíla. Þar er að vísu gott og þægi-
legt að hafa hluta af henni og Hafnfirðingar
eiga fyrirmyndar nútíma stórverzlun norður
á hrauninu þar sem Fjarðarkaup er.
Sem betur fer höfðu Hafnfirðingar þann
menningarlega metnað að spyma við fótum
°g byggja nýjan miðbæjarkjarna á uppfyll-
ingu framan við Strandgötuna. Sá landvinn-
ingur hafði þann kost í för með sér að engu
þurfti að fórna af eldri byggingum. Strand-
gatan heldur sínu umdeilanlega gildi enda
þótt nýjar byggingar hafi risið framan við
hana og hún hefur verið gerð eins vistleg og
kostur er með fallegum frágangi, listaverk-
um og sæbörðum hnullungum.
Það hefur verið í tízku að fárast yfir hinum
nýja miðbæjarkjarna í Hafnarfirði og það er
eins og enginn hafi tekið eftir því hvernig bú-
ið var að fara með Strandgötuna. Ævinlega
eru mjög skiptar skoðanir um nýjar bygg-
ingar í bæjum og ramakvein heyrast hvenær
sem stór bygging rís.
Sú gagnrýni sem beinzt hefur að nýsköp-
uninni í miðbæ Hafnarfjarðar, hefur mér
virzt að sé bæði órökstudd og ósanngjörn.
Nýi miðbæjarkjarninn í Hafnarfirði sýnir
einfaldlega að tekið vai’ á miðbæjarskipulagi
af óvenjulegum stórhug og metnaði. Oá-
nægðir gagni’ýnendur geta í þessu tilviki
ekki harmað eitt einasta hús sem þurfti að
í NÆSTA nágrenni við nýja miðbæjarkjarnann
er margt athyglisvert að sjá. Þar á meðal er
hús Bjarna Sívertsen, lítil bárujárnshús á hól-
um og í hraunbollum, veitingahúsið Nönnukot
í einu þeirra, stásslegt dæmi um stein-
steypuklassík: íbúðarhús úr steini frá fyrri-
parti aldarinnar og veitingahúsið A Hansen.
é HAFNARFJARÐAR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25. APRÍL 1998 1 1
H