Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1998, Síða 20

HIÐ FAGAÐA OG HIÐ
ÁHUGAMANNSLEGA
Tvær danssýningar hvor
sínum megin við Eyrar-
sund, dæmi um tvær hlið-
ar danshefóarinnar,
hafa gengið undanfarið,
eins og SIGRUN
DAVÍÐSDÓTTIR rekur
hér á eftir.
SANDRA Medina dansar Carmen-off, hugsanir og tilfinningar hinnar einu sönnu Carmen.
PERLA ballettlistarinnar, Svana-
vatnið, og ein af perlum óperulist-
arinnar, Carmen, laða listamenn
stöðugt til fangbragða við lista-
gyðjuna. Svanavatnið er á dag-
skrá Konunglega leikhússins við
Kóngsins nýja torg í uppsetningu
Peters Martins. Nýlega setti Ská-
nes dansteater upp Car-
men-útgáfu, sem bæði
var dans og ópera,
undir stjórn ' spánska
dansarans og danshöf-
undarins Vicente Sáez.
Olíkar sýningar, ólík
vinnubrögð og ólík áhrif
svo ekki sé meira sagt.
Klassisk balletthefð í
allri sinni dýrð
Danski ballettinn hefur á að
skipa úrvalsdönsurum, bæði
dönskum og erlendum, enda er
hann aðlaðandi fyrir erlenda dans-
ara, þar sem hann varðveitir sér-
staka hefð í klassískum ballet,
kennda við fransk-danska danshöfund-
inn Auguste Bournonville (1805-1879).
Hér er um að ræða ballett, er byggist á að
segja sögur og nota látbragð, sem um leið
gagnast í klassískum ballettum þeirrar gerð-
ar, sem Svanavatnið er.
Það var franski dansarinn og ballett-
meistarinn Marius Petipa er starfaði í
Sankti Pétursborg í lok síðustu aldar er
samdi Svanavatnið við tónlist Tjækov-
skís og þar í borg var ballettinn frum-
fluttur 1895. Síðan hefur hann verið
ein helsta uppistaðan í klassískri
balletthefð, þar sem dans og
tónlist sameinast á æðra sviði. Sá
sem einu sinni hefur séð Svana-
vatnið á sviði getur vart heyrt tón-
listina eftir það án þess hún kalli
fram í hugann myndir af ballettin-
um.
Það er danski dansarinn Peter
Martins, ballettstjóri New York
City Ballet, sem setti Svanavatnið á
svið hjá Konunglega ballettinum
haustið 1996 og sú uppsetning er
enn notuð. Martins hóf ferill sinn
heima fyrir, en gerðist svo einn af að-
aldönsurum New York-ballettsins og
■ síðan stjórnandi hans. Sem dansari
þótti hann frábær sem prinsinn í Svana-
vatninu og dansaði hlutverkið um allan
heim á móti þekktustu dansmeyjum síns
tíma eins og Nataliu Makarovu. Þá var Ge-
orge Balanchine stjómandi New York-ball-
ettsins og af honum segir Martins hafa margt
lært, sem síðan nýttist honum í hans eigin
dansverkum og uppfærslum á verkum eins
og Svanavatninu. Að sögn Martins leit
Balanchine á sig sem arftaka Petipa, svo ferl-
ið frá Martins til Petipa er ekki langt í skiln-
ingi danshefðarinnar.
Hið sögulega í uppfærslu Konunglega leik-
. hússins á Svanavatninu em leiktjöld og bún-
ingar sem einn þekktasti myndlistarmaður
Dana, Per Kirkeby, hannaði. Kirkeby er
þekktur fyrir stórar kröftugar litasinfóníur
og gengur í sama anda til verks í leiktjalda-
gerðinni. Málverk hans einkennast af dökk-
Skánes dansteater, sem eru til húsa í stór-
glæsilegu tónlistar- og leikhúsi Málmeyjar.
Hús, sem hvorki Kaupmannahöfn né Reykja-
vík eiga neina hliðstæðu við. Og það dugði
heldur ekki þó Sáez tæki með sér dansara frá
eiginn hópi á Spáni. Munurinn var of mikill
milli þeirra og innfæddu dansaranna.
Hugmyndin fólst í því að í hljómsveitar-
gryfjunni voru hljómsveit og söngvarar, sem
íluttu kafla úr óperunni. A sviðinu voru
dansarar, sem túlkuðu óperuna í dansi og
þar var einnig slagverksleikari, sem spilaðist
á við hljómsveitina og tók stundum yfir í
hlutum, þar sem túlkað var hugarástand
Carmen og þar sem Sandra Medina túlkaði í
dansi þá persónu, sem Sáez kaus að kalla
Carmen-off. Skugga Carmen, hugsanir
hennar og tilfinningar, en annars var Car-
men túlkuð af annarri dansmey, sem dansaði
sjálfa atburðarásina, þó ballettinn væri ekki
byggður upp sem frásögn í hefðbundnum
skilningi.
Sandra Medina náði sterkum tökum á hlut-
verki sínu og dans hennar við öflugt slag-
verkið var á köflum magnaður. Slagverksrof-
ið í óperutónlistinni og dansatriði Medina
tókust á köflum stórvel og skapaði sterk
áhrif, er undirstrikuðu drama og átök sög-
unnar um Carmen. Þessi innskot náðu þó
ekki að bæta upp fyiir að aðrir dansarar voru
mun daufari í túlkun og allt yfirbragð sýning-
arinnar minnti meira á sýningu áhuga- en at-
vinnumanna. Söngvararnir voru mistækir og
gerðu sitt til að draga sýninguna niður.
Rammi sýningarinnar, sviðsmynd og bún-
ingar voru þó ekki með neinum viðvanings-
brag og voru uppbót á ýmislegt annað, sem
miður fór. Að baki voru rimlar, sem hreyfð-
ust til og voru góð sjónræn viðbót við and-
rúmsloft sýningarinnar, sem góð ljósahönnun
undirstrikaði einnig. I dansgerð sinni tókst
Sáez þó misvel upp. Það var eins og hann
hefði ekki að fullu vald á að semja ballett,
sem héldi athygli áhorfandans. Spor, sem í
fyrstu virtust vel heppnuð, voru slitin með
því að endurtaka þau of oft. En það er engin
spurning að með þetri dönsurum og söngvur-
um væri uppsetning Sáez mun áhugaverðari
en sú skánska reyndist vera.
VLADIMIR Damin-
aov dansaði hirð-
fíflið af krafti og
innlifun, en Dam-
ianov er einn af
rússneskum
dönsurum við
Konunglega
ballettinn.
um náttúrulitum og sama gera leiktjöldin.
Búningarnir stungu að hluta í stúf við lita-
skala tjaldanna, þar sem skærlitir karlbún-
ingar í nútímalegum litum virtust svolítið úr
samræmi við tjöldin og dempaðri liti annaiTa
búninga.
Svanavatnið er aðeins á færi dyggilega
þjálfaðra hópa, sem standa föstum fótum í
danshefðinni. Konunglegi ballettinn var í
lægð á síðasta áratug, en hefur undanfarin ár
verið í stöðugri sókn, svo hann ræður vel við
jafn krefjandi uppsetningu og Svanavatnið
er. I umræddri sýningu dansaði Chan Hon
Goh, sólódansmey kanadíska ballettsins
Odile/Odette, Svanaprinsessuna og dóttur
galdramannsins, af upphafinni fegurð og
mýkt. Siegfred prins dansaði Johan Kobborg,
einn af athyglisverðari dönsm-um Kon-
unglega og stóð við orðstír sinn
af glæsileik. Vladimir Dam-
inaov dansaði hirðfíflið af
krafti og innlifun en Da-
mianov er einn af rúss-
neskum dönsurum við
Konunglega ballettinn og
feikilega góð viðbót við hann. Það þarf heilan
hóp af fyrsta flokks dönsurum og slíkum hópi
hefur Konunglegi ballettinn á að skipa þessi
árin, svo ýmsir af fremstu dönsurunum komu
fram í einstökum atriðum, til dæmis Caroline
Cavallo, Silja Schandorff, Peter Bo Bendixen
og Metta Bpdtcher.
Því miður ætlar nýr ballettstjóri hússins,
Maina Gielgud, ekki að taka Svanavatnið upp
aftur næsta vetur og það hefur vakið ómælda
gagnrýni ballettáhugamanna, en uppfærsl-
unni hefur þó ekki verið pakkað saman fyi-ir
fullt og allt, verður geymd en vonandi ekki
gleymd, því sýningin er ein af þrekvirkjum
Hins Konunglega síðari ár.
Carmen i dansi, söng
og slagverki
Hugmynd spánska danshöfundarins Vicen-
te Sáez um að opna aðra sýn inn í Carmen
með því að byggja nútíma dansverk á óper-
unni er voguð og áhugaverð. Með betri
dönsurum og öðrum kröftum gæti hún tví-
mælalaust tekist betur en raun bar vitni hjá
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25.APRÍL1998