Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1998, Blaðsíða 16

NÝLISTASAFNIÐ 1998
ANDERS Bogkvist: „Flame job“ 1955 - Noræna listahátíðin Sólstafir í Reykjavík.
ELDUR I BAKHUSI
VIÐ LAUGAVEGINN
NÝLISTASAFNIÐ í REYKJAVÍK 20 ÁRA
NIARLENE Dumas: teikning 1998
KRISTJÁN Guðmundsson: Skúlptúr 1970 - í
eigu Nýlistasafnsins.
EFTIR ÁSLAUGU THQRLACIUS
Ungir myndlistarmenn tóku höndum saman og
stofnuðu Nýlistasafnið í ársbyrjun 1978. Nú þegar
safnið stendur á tvítugu, þarf það ekki að sanna sig
frekar, það er fullorðið alvörusafn.
AFTAN við skrifstofur bisk-
ups, í yfirlætislausu bak-
húsi á horni Laugavegar og
Vatnsstígs, er Nýlistasafn-
nið í Reykjavík til húsa.
Margir halda sjálfsagt að
Nýlistasafnið sé nútíma-
listasafn okkar íslendinga
og sé rekið á svipaðan hátt og Listasafn Is-
lands. Svo er ails ekki. Að rekstrinum stendur
félagsskapur myndlistarmanna en félagið sem
einmitt á 20 ára afmæli á þessu ári var á sínum
tíma stofnað vegna sinnuleysis opinberra
safna gagnvart vaxtarbroddum íslenskrar
myndlistar. Það brennur hugsjónaeldur í
Nýlistasafninu.
Framúrstefna í íslenskri myndlist átti skjól í
SÚM-hreyfingunni á sínum tíma en eftir að
hún leystist upp myndaðist ákveðið tómarúm í
listheiminum. Ekki svo að skilja að SÚM hafi
verið nein endastöð í framþróun listarinnar en
þjóðin hafði að mestu jafnað sig á áfallinu sem
verk félaga í hreyfingunni ollu og þeir lista-
menn sem á eftir komu „nutu“ ekki í sama mæli
hinnar neikvæðu athygli samfélagsins. Pað var
því fyllilega tímabært að ungir myndlistarmenn
tækju höndum saman þegar Nýlistasafnið var
stofnað í ársbyrjun 1978. Pó að Nýlistasafnið
hafi þjónað þeim þætti með ágætum var sam-
staða eða stuðningur við myndlistarfólk ekki
megintilgangur félagsins í upphafi heldur sá að
varðveita þau menningarverðmæti sem fólust í
verkum yngri kynslóðanna og opinber listasöfn
hirtu ekki um.
Frumbýlisár í kompu
Fyrst um sinn hafði hið nýstofnaða listasafn
einungis til umráða geymsluhúsnæði í Mjöln-
isholti en árið 1980 flutti það á Vatnsstíginn á
neðstu hæð sama húss og áður hýsti Gallerí
SÚM. Þar hófst sýningastarfsemi Nýlista-
safnsins sem síðan hefur smám saman verið að
færa út kvíarnar. Sýningarhald lá að vísu niðri
hluta úr árinu 1989 en þá var safninu lokað þar
sem til stóð að eigandi hússins, Alþýðubank-
inn, notaði það undir eigin starfsemi. Ekkert
varð Jió af því og árið 1990 sameinuðust ríki og
borg um að afhenda Nýlistasafninu allt húsið,
Vatnsstíg 3b. Fyrir tæpum tveimur árum
bættist enn við húsakostinn þegar teknar voru
á leigu geymslur á öðrum stað í borginni.
Þangað var safneignin flutt og fer þar mun
betur um hana en í óþéttum sölunum við
Vatnsstíginn.
Bókverk Diefers Roth
Til að byrja með samanstóð safneignin
mestmegnis af verkum SÚM-aranna sem
flestir voru líka félagar í Nýlistasafninu en sú
kvöð var á þeim sem gengu í félagið að skila
inn til safnsins a.m.k. einu verki á ári. Þeirri
reglu var seinna breytt í eitt verk annað hvert
ár og eftir að verulega tók að þrengjast um
safnið vegna plássleysis var hætt að ganga
sérstaklega eftir því að félagar stæðu þessa
plikt sína. Safneignin hélt þó áfram að stækka.
Formlegir safnfélagar eru ekki einir um að
hafa gefið til safnsins því flestir sem sýnt hafa
í sölum safnsins, jafnt íslendingar sem útlend-
ingar, hafa fúslega gefið safninu verk. Sá ein-
staklingur sem á flest verk í safninu er þýsk-
svissneski listamaðurinn Dieter Roth en hann
er af mörgum talinn einn merkasti listamaður
þessarar aldar. Dieter var búsettur hér á landi
um tíma og var hér reyndar alltaf með annan
fótinn eftir það þar til hann lést nú síðasta
sumar. Hann hafði mikil áhrif á íslenska
myndlistarmenn og var einn af stofnfélögum
Nýlistasafnsins. Nýlistasafnið á eftir hann
bæði grafíkverk, ljósmyndir og skúlptúra og
ákaflega merkilegt bókverkasafn en Dieter
var einn af frumkvöðlum þeirrar tegundar af
myndlist. Ekkert annað listasafn í heiminum
mun eiga jafnstórt safn af bókverkum þessa
frjóa og mikilvirka listamanns og Nýlistasafn-
ið í Reykjavfk.
Vandinn „að eiga"
Ekki hefur alltaf ríkt sátt í félaginu um á
hvorn þáttinn beri að leggja meiri áherslu,
sýningarhaldið eða safnið. Þegar peninga-
leysið hefur verið hvað mest hefur mönnum
orðið tíðrætt um þann vanda sem fylgir því að
eiga svo stórt og merkilegt listasafn og hafa
ekki ráð á öðru en láta það liggja undir
skemmdum. Betra væri að einbeita sér að því
viðráðanlega, þ.e. sýningarhaldinu, og láta
öðrum eftir áhyggjurnar af menningararfin-
um. Það er hinsvegar ekki hlaupið að því að
varpa af sér þeirri ábyrgð því samkvæmt
stofnskrá félagsins er ekki hægt að gefa eða
selja verk úr eigu safnsins. I febrúar 1997 þeg-
ar nýju geymslurnar voru teknar á leigu var
gerð gangskör að því að leysa þennan vanda.
Þá var safnið dregið framúr geymslunni, verk
fyrir verk, hvert og eitt verk var mælt og
myndað og skráð inní tölvu. Að því loknu var
því pakkað vandlega inní umbúðir við hæfi og
því fundinn staður í nýju geymslunni.
Þessar aðgerðir léttu áhyggjunum af félög-
um safnsins — í bíli — en auðvitað kemur að því
að þær verða jafnmiklar aftur ef hér verður
iátið staðar numið. Það er ekki lengur forsvar-
anlegt að loka augunum fyrir þeirri staðreynd
að safni verður stöðugt að sinna, annars grotn-
ar það niður.
Nýir straumar í myndlist
Einsog áður segir veitir starfsemi Nýlista-
safnsins myndlistarfólki margvíslegan stuðn-
ing, fyrst og fremst með öflugu sýningarhaldi.
Eitt af markmiðunum í stofnskrá félagsins er
að búa til vettvang fyrir nýja strauma og til-
raunir í myndlist og stuðla að endurmati og
gagnrýninni endurskoðun á möguleikum og til-
gangi myndlistarinnar. í setustofu safnsins er
ávallt boðið uppá kaffi og þar er að finna
margskonar lesefni um myndlist og listamenn,
auk þess sem hægt er að setja spólu í mynd-
bandstækið. I framtíðinni verður vonandi hægt
að setjast við tölvuskjá og fletta í skránni yfir
safneignina og e.t.v. skauta um Netið. En fyrst
og fremst hefur áherslan verið á sýningarnar í
húsinu. Fyrir utan alla þá íslensku myndlistar-
menn sem sýnt hafa í Nýlistasafninu í gegnum
tíðina hefur mikill fjöldi erlendra listamanna
komið þar við sögu. Það hefur haft ómetanlega
þýðingu fyiir íslenska myndlistarmenn og
listalífið í heild því enn hefur ekki verið fund-
inn upp miðill sem skilar frumverkinu fullkom-
lega. Að ekki sé minnst á það þegar myndlist-
armennimii- mæta sjálfir á staðinn en það er
ákaflega inspírerandi fyrir myndlistarfólk að
hitta kollega sína frá öðram hornum heimsins.
Orðstír safnsins barst fljótt út um heiminn
og víst er að það skaðar engan listamann,
hversu frægur sem hann er, að hafa sýnt í
Nýlistasafninu í Reykjavík, þvert á móti er
það skrautfjöður í ferli hans. Og miðað við
fjárhagslegt bolmagn safnsins er listinn yfir
erlenda sýnendur lyginni líkastur en á honum
eru mörg heimsþekkt nöfn.
Allt á fullu
Það er oft líflegt í Nýlistasafninu enda mik-
il starfsemi í gangi. Á yfirstandandi ári hefur
fréttabréfið komið 14 sinnum út, auk þess
sem gefið var út rit um bókverk í tengslum
við eina sýninguna. Ekki færri en 217 lista-
menn hafa átt verk á sýningu í safninu á ár-
inu, þar af 48 erlendir, og samkvæmt gesta-
bókum er gestafjöldinn kominn vei yfir 12.000
en þá eru áreiðanlega margir ótaldir. Allt út-
heimtir þetta gríðarlega vinnu og þótt fram-
kvæmdastjóri sé á launum hjá safninu þurfa
stjórnarmeðlimir að eyða óteljandi stundum í
NÝLIST ASAN FIÐ 1980
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. DESEMBER i 998