Lesbók Morgunblaðsins - 05.12.1998, Blaðsíða 6

ÁTTRÆÐISAFMÆLIS JÓRUNNAR VIÐAR MINNST MEÐ TÓNLEIKUM OG ÚTGÁFU GEISLAPLÖTU
JÓRUNN Viðar hélt lengi vel að allir svanir syngju eins - en svo var það einn haustdag að hún heyrði fimmundarsöng tveggja svana á Öxará.
Morgunblaðið/Þorkell
„TONUSTIN BREYTIR EFNA-
SKIPTUNUM í MANNI"
HÚN var ekki nema þriggja
ára þegar hún fór að spila á
píanó og lengi vel spilaði
hún af fingrum fram án
þess að læra nótur. Móðir
hennar, Katrín Viðar píanó-
leikari og píanókennari, var
með fjölda nemenda og sú
stutta varð að beita brögðum til þess að fá
hana til að kenna sér. „Það var ekki fyrr en
ég var fimm eða sex ára. Hún hafði alltaf svo
mikið að gera og lét mig bíða og bíða, það
var alveg sama hvað ég puntaði mig upp,“
segir Jórunn, sem brá á það ráð að klæða sig
í sinn fínasta kjól og setjast fram í biðstofuna
meðal hinna nemendanna. „Það voru alltaf
allir svo fínir sem voru í spilatíma hjá henni,“
segir Jórunn. Það endaði með því að móðir
hennar vorkenndi henni og tók hana í tíma.
„Svo skipaði ég henni fyrir hvað hún átti að
kenna mér,“ segir Jórunn, sem var snemma
mjög ákveðin. Sjálf notar hún reyndar lýs-
ingarorðið frek í þessu sambandi.
Seinna fór hún í píanótíma hjá Páli ísólfs-
syni, en hann var giftur Kristínu móðursyst-
ur hennar. „Eg hafði eitthvert hugboð um
það að kennari ætti að vera strangur, sem
þýddi að maður gæti ekkert lært hjá mann-
eskju sem væri svona mild og góð eins og
mamma, svo ég bað um að fá að fara til Páls
og hann tók mig, þó að hann hefði óskaplega
mikið að gera. Eg var hjá honum í eitt eða
tvö ár, svo var Tónlistarskólinn stofnaður og
þá vildi ég náttúrlega fara þangað strax en
það leið nú víst einn vetur þangað til ég fékk
að fara þar inn. Þá var Arni Kristjánsson
nýkominn heim og byrjaður að kenna. Ég
hugsa að hann sé besti kennarinn sem ég hef
nokkurn tíma haft og ég er nú búin að ganga
í gömlu og reisulegu húsi við Laufásveginn býr
tónskáldið og píanóleikarinn Jórunn Viðar, sem fæddist
í þessu sama húsi 7. desember 1918. MARGRET
SVEINBJÖRNSDÓTTIR sótti Jórunni heim í tilefni af
áttræðisafmælinu og fékk m.a. að heyra um tónsmíðar
hennar, hinn jarðneska tón og fimmundarsöng svan
rinnr' « Öxará. Á morgun verða haldnir tónleikar í 1«
erunni til heiðurs Jórunni oq um bessar mun
ís-
lensku óperunni til heiðurs Jórunni og um þessar mund-
ir kemur út geislaplata með sönglögum hennar, en plat-
an sú er upphafið að heildarútgáfu verka Jórunnar.
í gegnum marga skólana," segir Jórunn, en
eftir að hún lauk prófi frá Tónlistarskólanum
í Reykjavík og stúdentsprófi frá Mennta-
skólanum í Reykjavík hélt hún til Berlínar.
Þar stundaði hún framhaldsnám í píanóleik í
Hochschule fur Musik árin 1937-1939 og
náði rétt að komast heim til Islands áður en
stríðið skall á. Fljótlega eftir að hún kom
heim giftist hún unnusta sínum sem hún
hafði kynnst í Menntaskólanum, Lárusi
Fjeldsted stórkaupmanni. Þau eignuðust
þrjú böm, Lárus, Katrínu og Lovísu. Lárus,
eiginmaður Jórunnar, lést árið 1985.
I miðri heimsstyrjöld hélt Jórunn vestur
um haf og nam þar tónsmíðar við Juilliard-
tónlistarháskólann í New York á árunum
1943-1945. Síðar, eða í lok sjötta áratugar-
ins, átti hún svo eftir að dvelja tvo vetur í
Vínarborg við framhaldsnám í píanóleik.
Eftir heimkomuna frá Bandaríkjunum
1945 fór hún fljótlega að halda tónleika og
kom einnig fjölmörgum sinnum fram sem
einleikari með Hljómsveit Reykjavíkur og
síðar Sinfóníuhljómsveit íslands, auk þess
sem hún sneri sér að tónsmíðum. Ohætt er
að segja að Jórunn Viðar sé meðal þekktustu
tónskálda Islendinga og hafi víða komið við í
tónsmíðum sínum. Hún hefur samið verk
fyrir hljómsveit, píanó, kammerverk,
sönglög, fyrir einsöngvara jafnt sem kóra,
auk þess sem hún hefur samið fyrir leikhús,
ballett og kvikmynd. í bæklingi með nýút-
kominni geislaplötu með tuttugu sönglögum
Jórunnar skrifar Valgarður Egilsson, læknir
og rithöfundur og tengdasonur tónskáldsins,
að tónverk Jórunnar beri með sér áhuga
hennar á hinni þjóðlegu tónlist Islendinga og
einatt verði gömlu stemmurnar henni yrkis-
efni. „En verk hennar eni einnig mótuð af
nánum kynnum við klassíska menningu Mið-
Evrópu, svo og við tónlistarmenningu vest-
anhafs," skrifar hann ennfremur. Jónmn sá
um nokkurra ára skeið um þáttaröð í
Ríkisútvarpinu ásamt vinkonu sinni og
frænku, Þuríði Pálsdóttur söngkonu. Þar
fluttu þær þjóðlög og þulur, m.a. alla Vísna-
bókina. A þessu tímabili raddsetti hún fjöld-
ann allan af þjóðlögum, auk þess sem hún fór
að fást við gömlu þulurnar en raddsetning
Jórunnar á þeim var brautryðjandaverk.
Galli hversu fá tónskáld
eru sjálf músíkantar
Jónmn hefur í áranna rás annast undirleik
með fjölda einsöngvara og um 25 ára skeið
var hún prófdómari í píanóleik við Tónlistar-
skólann í Reykjavík. Síðastliðin tuttugu ár
hefur hún starfað sem píanóleikari við
Söngskólann í Reykjavík. Hún segist reynd-
ar meira eða minna hætt að spila sjálf en
sem dæmi um starfsorkuna má nefna að nú
síðast í þessari viku var hún með masterclass
námskeið fyrir ljóðadeild Söngskólans. Auk
þess tekur hún barnabörn sín gjarnan í
píanótíma heima á Laufásveginum. „Maður
er svo feginn því að þau nenni þessu. Þau
hafa verið hérna svona til skiptis. Nú er ég
með eina, hún er átján ára og er komin með
svoleiðis sprengáhuga. Það er svo gaman
þegar áhuginn kemur, þá þarf ekki að hvetja
fólk,“ segir hún. Og enn er Jórunn að semja
og setja út. Á nýju geislaplötunni eru til
dæmis tvö spánr.ý verk, Sætröllskvæði og
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. DESEMBER 1998