Lesbók Morgunblaðsins - 13.03.1999, Page 19

Morgunblaðið/Jón Svavarsson
ÁRNESINGAKÓRINN, einsöngvarar og undirleikari á æfingu í Langholtskirkju.
Tónleikar til styrktar fötluðum
ÁRNESINGAKÓRINN í Reykjavík stend-
ur fyrir tónleikum í Langholtskirkju í dag
kl. 17 og eru þeir til styrktar fötluðum.
Fram koma, auk Árnesingakórsins undir
stjórn Sigurðar Bragasonar, Karlakórinn
Stefnir undir stjórn Lárusar Sveinssonar,
Selkórinn undir stjórn Jóns Karls Einars-
sonar, Samkór Kópavogs undir stjórn
Dagrúnar Hjartardóttur, Kór Kvennaskól-
ans í Reykjavík og Kór Fjölbrautaskólans
við Ármúla og Borgarkórinn sem Sigvaldi
Snær Kaldalóns stjórnar. Auk þess koma
fram einsöngvararnir Ingibjörg Marteins-
dóttir, Kristín Sædal Sigtryggsdóttir,
Magnús Torfason, Árni Sighvatsson, St.ef-
án Jónsson og Birgir Hólm Olafsson og
undirleikararnir Bjarni Jónatansson, Jón
Sigurðsson, Gunnar Gunnarsson og Sig-
urður Mart.einsson auk annarra Iista-
manna. Frumflutt verður nýtt verk eftir
Sigurð Bragason og munu allír kórarnir
og einsöngvarar flytja verkið sameigin-
lega, yfír 200 manns.
Allir listamcnn og aðrir þeir sem að
þessum tónleikum koma munu gefa vinnu
sína og er aðgangur ókeypis.
STOFNFUNDUR ÞJÓÐLAGAFÉLAGSINS
Fimm daga þjóðlaga-
hátíð á menningarári

STOFNFUNDUR Þjóðlagafé-
lagsins verður haldinn á morg-
un, sunnudag, kl. 14 í húsakynn-
um Félags íslenskra hljómlistar-
manna, Rauðagerði 27 í Reykja-
vík. Tilgangur félagsins er að
vekja, efla og viðhalda áhuga á
íslenska þjóðlaginu og þjóðleg-
um tónlistararfi. Á stofnfundin-
um verða m.a. kynnt drög að fé-
lagslögum og þau borin undir at-
kvæði. Auk þess er ætlunin að
kynna fyrstu drög að stefnuskrá
þar sem ft-am komi helstu verk-
efni og áherslur í starfi félagsins
hverju sinni. Jafnframt verður
kosin stjórn félagsins og fjallað
um framkvæmdastjórn þjóðlaga-
daga. Á milli atriða á fundardagskrá verður
sungið, kveðið og spilað.
Áhugi á þjóðlögum, einkum íslenskum
þjóðlögum og menningararfi þjóðarinnar á
sviði tónlistar á liðnum öldum fer vaxandi.
Sem dæmi um þetta má benda á þjóðlaga-
daga sem haldnir voru á Akureyri á síðast-
liðnu sumri að frumkvæði áhugafólks þar
nyrðra. Á hátíðinni kom fram hugmynd um
að halda áfram því starfi sem þá var hafið og
efna til sams konar hátíðar sunnan heiða
sumarið 2000. Til að vinna þeirri hugmynd
brautargengi var myndaður óformlegur hóp-
ur áhugafólks um þetta hugðar-
efni. Forystumenn voni kjörnir
Þórarinn Hjartarson fyi'ir norð-
anmenn og Njáll Sigurðsson fyr-
ir sunnanmenn.
Skömmu eftir hátíðina á
Akureyri var hugmyndinni um
þjóðlagadaga komið á framfæri
við stjórn Reykjavíkur - Menn-
ingarborgar Evrópu árið 2000.
Erindinu var vel tekið og nú er
að því stefnt að þjóðlagadagar
verði fimm daga hátíð sem liald-
in verði í ágústmánuði sumarið
2000. Samkvæmt fyrstu drögum
að dagskrá verður á hátíðinni
fjallað um íslenskan tónlistararf,
þ.e. rímnakveðskap, tvísöng, ís-
lensk alþýðuhljóðfæri, þulur og barnagælur,
dansa og danstónlist og loks um kirkjusöng.
Alla hátíðisdagana verða fyrirlestrar fyrir
hádegi, námskeið eftir hádegi og tónleikar á
hverju kvöldi.
Á hátíðinni á Akureyri í fyrra kom einnig
fram sú hugmynd að stækka þann hóp sem
hittist fyrir norðan, gera hann að formlegu
félagi og stofna Þjóðlagafélagið, m.a. til að
vinna að undirbúningi þjóðlagadaga árið
2000.
Allir velunnarar íslenska þjóðlagsins eru
velkomnir á stofnfundinn. í.
Njáll Sigurðsson er
einn af stofnendum
Þjóðlagafélagsins.
TONLIST
Sfgildir diskar
KOECHLIN
Charles Koechlin: Knmmerverk fyrir ábó.
Sónata fyrir sjö Op. 221; Tvær mónodíur f. óbó
Op. 213; Le Repos du Tityrc f. ástaróbó Op.
216; Mónodia f. enskt horn Op. 216; Fjórtán
stykki Op. 197 f. óbó & píanó. Lajos Lencsés,
óbó/ástaróbó/enskt horn; Gaby Psa-van Riet,
flauta; Parisii-strengjakvartettinn; Lucia Cer-
icola, harpa; Lalle Randalu, píanó. CPO 999
614-2. Upptaka: DDD, Þýzkalandi
1992/1996/1997/1989/1996. Utgáfuár: 1999.
Lengd: 58:17. Verð (12 tónar): 1.800 kr.
CHARLES Koechlin (1867-1950) fæddist í
Elsass, og þó að hann lærði hjá Gabriel
Fauré, stóð hann nær þýzkri tónmennt en
flestir aðrir franskir tónhöfundar, eins og m.a.
kemur fram af því að hann samdi „Tónafórn"
til J.S. Bachs, sem enn hefur ekki heyrzt,
þrátt fyrir að Koechlin taldi það merkast
verka sinna. Hann samdi mikils metin rit um
kontrapunkt og varð einna fyrstur vestan
Rínar (og jafnvel austan) til að virða Arnold
Schönberg að verðleikum. Sjálfur var
Koechlin virtur kennari og svo efnilegur í
meðferð hljómsveitar þegar á námsárum sín-
um, að Fauré treysti honum fyrir orkestrun
Pelleasar og Melísöndu. Engu að síður hefur
kennaraorðstír Koechlins skyggt nokkuð á
tónsmíðar hans, sem munu eitthvað á þriðja
hundrað.
Hjá slíkum „gleymdum“ snillingum getur
borið vel í veiði, eins og Lajos Lencsés, ung-
verski 1. óbóleikari útvarpshljómsveitar
Stuttgarts og einn af fremstu óbóistum álf-
unnar um þessar mundir, komst að, þegar
hann sótti börn Koechlins heim í París fyrir
um tíu árum og fékk að gramsa í nótnasafni
tónskáldsins. M.a. kom í ljós, að hinn fjölhæfi
Koechlin (hann lagði líka stund á t.d. stærð-
fræði, náttúruvísindi og býflugnarækt) hafði
iðkað óbóleik á yngri árum, en líklega hætt
vegna berkla, sem aftur urðu til að hann fór
að styrkja heilsuna með því að stunda útiveru
og ljósmyndun. Bar það ekki verri árangur en
að hann náði 83 ára aldri, og skildi eftir fjölda
eftirtektarverðra ljósmynda frá gönguferðum
sínum um Norður-Afríku, Spán, Grikkland og
Tyrkland. En innan um nótnastaflana komu í
leitirnar aðskiljanleg verk fyrir óbó, með eða
án samleikshljóðfæra og mörg þeirra óþekkt,
eins og „Mónódíurnar" á þessum diski sem
hér heyrast í fyrsta sinn. Þá voru verk með
óvenjulega áhöfn eins og Sónötu-septettinn
íyrir óbó, hörpu og strengjakvartett. Undir-
leikslausu einleiksverkin þrjú eru stemmn-
ingsríkar hugleiðslur í impressjónískt lituðum
hjarðsælustíl (sbr. tilvísuna í Tityrus hjarð-
svein úr Búnaðarbálki Virgils) og litlu
örperlurnar fjórtán í lokin skarta útrúlega
mikilli fjölbreytni.
Charles Koechlin virðist hafa verið sérlund-
aður og sjálfstæður í háttum; maður að skapi
Bjarts í Sumarhúsum og nafna hans Ives fyrir
vestan haf. Þannig hafnaði Koechlin öllum
heiðursnafnbótum eins og orðuveitingu Heið-
urslegíónunnar. Hann varð líka uppvís að því
að semja tónlist og tileinka nokki-um stjömum
kvikmyndatjaldsins, þ. á m. Chaplin. Sérkenni-
legasta uppátækið í þá vem voru þó hvorki
fleiri né færri en 93[!] tónverk sem hann samdi
fyrir brezku kvikmyndaleikkonuna Lilian
Hatvey, þ. á m. sönglagabálk (mikið til við eig-
in texta), sem kvað vera hin forvitnilegasta
tónlist, þó að tileinkunarþeginn virti þau ekki
einu sinni viðlits. Væri vissulega gaman að
geta gefið „L’Album de Lilian" nánaii gætur,
ef viðeigandi umboðshafi hérlendis treystir sér
einhvern tíma til að panta bálkinn hingað.
Diskurinn sem hér um ræðir hefur að
geyma afar áheyrilega tónlist. Þó að lengd
hans hefði e.t.v. mátt vera meiri, er á annað
borð spurning hversu lengi aðrir en séráhang-
endur þessa fagra en ögn tilbreytingarlausa
laglínuhljóðfæris, óbósins, myndu endast í
viðbót, þó að spilamennska og hljóðupptaka
séu í bezta lagi. En auðvitað stendur hverjum
til boða að hlusta í smærri skömmtum.
Það er einkennileg tilviljun en skemmtileg,
að diskurinn vitnar á fyrstu og síðustu rák
óvart í íslenzkar tónmenntir - síðast með
fimmundaspili í píanói, en fyrst með stefi, sem
er nauðalíkt upphafi þjóðlagsins „Stóðum tvö
í túni“.
B0RRESEN
Hakon Borresen: Sinfónía nr. 1 í c Op. 3 (1901);
Kvöldlokka f. horn, strengi og ketilbumbur
(1944); Norræn þjóðlög f. strcngjasveit (1949).
Xiao-Ming Han, born; Utvarpssinfóníuhljóm-
sveitin í Saarbriicken u. stj. Oles Scbmidts. CPO
999 578-2. Upptaka: DDD, Saar, 1/1998. Lengd
74:04: Verð (12 tónar): 1.800 kr.
ÞAÐ er ekki nema tæpt hálft ár síðan Ha-
kon Borresen var hér síðast á dagskrá, og
þætti sumum kannski fullmikið fyrir einn og
sama norrænan smámeistara, sem vakti fyrst
athygli undirritaðs, þegar fiðlukonsert hans
hljómaði úr gufustöð danska ríkisútvarpsins
fyrir rúmu ári. Það er svosem ekki af því 1.
sinfónían frá 1901 höfði svo óskaplega mikið
til undirritaðs. Hún er ágætlega samið en
fremur sviplítið síðrómantískt verk hálfþrí-
tugs nemanda Johans Svendsens, er hafði að
sögn Pathétique-sinfóníu Tsjækovskíjs (!) að
fyrirmynd.
En frískleg Serenaðan fyrir horn, pákur og
strengi frá 1944 fellur í kramið þegar við
fyrstu heyrn, og Norrænu þjóðlagaútsetning-
ar Borresens frá 1949 ættu að segja íslenzk- '•£
um hlustendum meira en lítið, því þar má
heyra allslungna útfærslu af tveim íslenzkum
þjóðlögum, þ.e. - auk hins færeyska Máninn
hátt á himni skín - nánar til tekið ísland, far-
sældar frón og Stóðum tvö í túni [...tók hlín
um mik sínum / höndum, haukligt kvendi /
hárfögr ok grét sáran...] sem yngri kynslóðir
ættu að kannast við í útfærslu Þursaflokksins
frá lokum 8. áratugar.
Við fyrstu heyrn hvai'flaði að manni hvað
landinn hefur af miklu misst að eignast ekki
langmenntuð tónskáld og sinfóníuhljómsveit
fyrr en hundrað árum eftir frændþjóðirnar í
landsuðri. Þær náðu allar að skapa sér tón-
ræna undirstöðu og ímynd á þjóðernisróman-
tískum grunni, áður en þjóðernishyggja datt
upp fyrir og lengi-a var haldið. Þess í stað
varð það hlutskipti Islendinga að fljúga svo til *
millilendingalaust úr rímnakvæðamennsku og
tvísöng miðalda yfir í módernisma 20. aldar.
Slíkt er ekki beint fallið til að auka ístöðu og
sjálfstraust, en úr því sem komið er mætti
kannski bæta ögn skeðan skaða með því að
gefa loksins þjóðlögum okkar þann gaum sem
þau hafa svo lengi átt skilinn.
Hakon Borresen (1876-1954) mætti eflaust
kalla íhaldssaman síðrómantíker. En þó með
fyrirvara, því í seinni verkum hans má hér og
þar finna enduróm af nýrri stefnum eins og
nýklassík. Stíllinn er lagrænn og ferskur, og
ritháttur hans er ávallt vandaður fram í fing-
urgóma, enda var Friðriksbergverjinn
Borresen vel virtur af samtíðai'kollegum sín-
um (með bridsfélagann Carl Nielsen fremstan
í flokki), og gegndi hann á efri árum for-
mennsku í tónskáldafélagi síns heimalands. j*
Það fylgir og sögu, að Borresen var mikill
hvatningarmaður norrænnar samvinnu. I
blaðaviðtali 1951 segir hann „íslenzku" lögin
[telur þar greinilega með Máninn hátt á himni
skín] fengin frá Jóhanni Svendsen, kennara
sínum, er skráði þau í Færeyja- og Islandsför
sinni 1867, og væru þau tileinkuð Alexandrínu
ekkjudrottningu. Úi'vinnslan er furðu sin-
fónísk í sniðum á ekki stærra tímabili, og
byggir á frumbrotum laganna frekar en á lag-
línunni í heild.
Ole Schmidt er hér, eins og í 2. og 3. sinfón-
íum Borresens er sagt var frá fyrir hálfu ári,
vandvirkur og dýnamískur stjórnandi, og Sa-
arbrúcken-útvarpssinfóníusveitin stendur *
Frankfurt-sveitinni sem þá var lítt að baki í
dæmigerðri góðri og tærri hljóðritun CPO.
Ríkarður Ö. Pálsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 13. MARZ 1999 19
V