Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.2000, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGIJNBLAÐSLNS ~ MEMVEVG LISTIR
9. TÖLUBLAÐ - 75. ÁRGANGUR
EFNI
Ný miðborgarbyggð
Samtökin um betri byggð kynna nú hug-
myndir sínar um nýja miðborgarbyggð á
svæðinu þar sem Reykjavíkurflugvöllur er
nú. Anna Sigríður Jóhannsdóttir arkitekt
skrifar grein og birt er teikning sem sýnir í
grófum dráttum útsýnið vestur eftir Vatns-
mýrinni.
Glasgow
hefur verið efld með arkitektúr og hönnun,
segja greinarhöfundarnir Dennis Jóhannes-
son og Hjördís Sigurgísladóttir, sem bæði eru
arkitektar. Glasgow var Menningarborg
Evrópu 1990 og í fyrra var hún útnefnd borg
arkitektúrs og hönnunar og árangurinn hef-
ur ekki látið á sér standa.
Haraldur Níelsson
var á ferðalögum víðsvegar um Evrópu 1900,
en unnusta hans, Bergljót Sigurðardóttir,
varð eftir heima á íslandi. Sendibréf sem
gengu þeirra á milli hafa varðveist og birtast
hér valdir kaflar úr 19 bréfum frá Haraldi til
Bergljótar. Leifur Sveinsson valdi kaflana og
samdi skýringar.
Listasafn íslands
opnar um helgina viðamiklar sýningar á
verkum brautryðjendanna Svavars Guðna-
sonar og Nínu Tryggvadóttur annars vegar
og hins vegar sýningu á höggmyndum
Svövu Björnsdóttur. Fjallað er um sýning-
arnar í Lesbók.
FORSÍÐUMYNDIN
er i tilefni af umf jöllun um arkitektúr i Glasgow. Hún sýnir forsal í Vitanum,
100 ára gamalli steinbyggingu eftir skoska arkitektinn Charles Rennie
Mackintosh, sem hefur verið endurgerð. Sjá nánar í grein.
HENRIK NORDBRANDT
Á ÍSRAELSTORGI
JÓHANN HJÁUv\ARSSON ÞÝDDI
Ég vildi að þú hefðir aldrei komið
svo að nóttin hefði aldrei liðið.
Og ég vildi óska að þú hefðir ekki gist
svo að morgunninn hefði aldrei runnið upp.
Ég vildi óska að aldrei kæmi sumar
svo að sumarið væri alltaf á leiðinni.
CASA BLANCA
Mig dreymdi um hvítt hús við hafíð
og það var ekki draumur.
Sumarnóttin var svo óskýranlega ljós,
sumarið var fyrir löngu liðið.
Ég sá ástina mína standa í dyrunum,
hana hafði ég yfirgefíð.
Mig dreymdi um hvítt hús við hafíð
og um ástina mína og sumarnóttina.
Það var fyrir ianga löngu
og það var ekki draumw.
Henrik Nordbrandt er fæddur 1945 í Danmörku, en hefur búið víða um heim,
einkum á Spáni og íTyrklandi. Hann hlaut BókmenntaverSlaun NorSurlanda-
ráSs í ár fyrir IjóSabókina Draumabrýr.
SVIPMYNDIR
AF LEIÐTOGUM
RABB
s
Egerá gangi upp götuna einn
daginn. Mikið stendur til í
Höfðaborg í Suður-Afríku,
þúsundir manna af öllum
trúarbrögðum heims koma í
litríkri skrúðgöngu innan
skamms. „Hvenær kemur
fólkið,“ spyr lágvaxinn, dökk-
leitur maður, hann sagðist ætla að spila á
flautu þegar hópurinn kæmi, og kynnti sig:
Tyrone Appollos, myndlistarmaður, „á verk
víða um heim, m.a. í listasafninu í Höfða-
borg.“ Hann á við styttu af Stompie sem
var óvenjulega lágvaxinn, 14 ára, í „fót-
boltaliði" Winnie Mandela sem hún er sögð
hafa látið ráða af dögum vegna þess að hún
grunaði hann um svik. Tyrone Appollos
fékk sólsting af að bíða eftir hópnum, lék
samt listilega á flautuna en lá í rúminu
næstu daga.
Það stóð heima, höggmyndin af Stompie
var á áberandi stað í safninu. Þjáningar-
mynd sem vekur til umhugsunar um sögu
þessa fagra lands undanfarna áratugi.
Þjáning og fegurð, hvort tveggja í ómældu
magni.
Svipmynd kemur upp í hugann úr sömu
ferð. Það er glaðbeittur og einlægur búdda-
munkur sem hefur aldrei hvikað í baráttu
sinni fyrir frelsi og réttlæti, Dalai Lama frá
Tíbet. Hann flutti einfaldan og auðskilinn
boðskap eftir að hann fleygði hlæjandi
skrifaðri ræðu sinni og talaði frá hjartanu:
„Við skulum vinna að réttlæti í samfélaginu
og leggja mikið á okkur í því skyni en fyrst
skulum við gera annað, fyrst skulum við
líta í eigin barm og eignast frið í hjarta.“
Hann sagði meðal annars að fólk gæti kom-
ist af án trúarbragða en „enginn verður
hamingjusamur" sagði hann, „án þess að
sýna mannúð í verki, án þess að sýna um-
hyggju, ábyrgð og samstöðu með öðrum og
síðast en ekki síst sjálfsaga.“ Sjálfur kann
hann að sýna sjálfsaga eins og fram kom
daginn eftir þegar forsætisráðherra lands-
ins neitaði að eiga við hann viðtal.
Onnur svipmynd: Nelson Mandela, fyrr-
verandi forseti, gengur inn á sviðið, bros-
andi, hógvær, baráttusaga hans fylgir hon-
um eins og geislabaugur. Ferð út í
fangelsið á Robben Island er mér í huga.
Þar sat hann lengst af í þau 27 ár sem hann
var í fangelsi vegna baráttu sinnar fyrir
frelsi svertingja í landi sínu. Þar skrifaði
hann æviminningar sínar, Leið mín til
frelsis. Fangaklefinn á Robben Island segir
ekki aðeins sögu af ranglæti heldur einnig
og miklu heldur af baráttu fyrir réttlætinu
sem sigraði að lokum.
I dagbókina hef ég m.a. punktað þetta úr
ræðu hans um kvöldið: Hann sagði að móð-
ir sín hefði verið kristin kona; að hann hefði
fengið sterka mótun í æsku í skólanum sem
kirkjan rak fyrir svört börn; að ríkið hefði
ekkert sinnt menntun svartra barna; að
meðan hann og þúsundir annarra sam-
viskufanga sátu í fangelsum hefði kirkjunn-
ar fólk látið sér annt um fjölskyldur þeirra.
Stjórnmálamenn eins og Mandela, sem
hafa unnið að réttlæti og mannúð og aldrei
látið hugfallast, eru hugsjónamennirnir í
hópi leiðtoganna. Það eru menn sem vilja
gera þennan heim betri. Fyrir þeim hafa
réttlæti og mannúð forgang. Mandela átti
sér eitt meginmarkmið þegar hann kom úr
fangelsinu: sáttargjörð.
Báðir þessir menn, sem eiga það sameig-
inlegt að hafa hlotið friðarverðlaun Nóbels,
eru sterkir leiðtogar í öðrum skilningi en
við leggjum í það orð í daglegu tali, þeir
eru sterkir í sannfæringu sinni og staðfast-
ir í því sem gott er. Þeir koma manni ekki
fyrir sjónir sem valdsins menn, heldur öllu
heldur hið gagnstæða. En þótt þeir tali
ekki digurbarkalega eru þeir sterkir hið
innra, þeir eiga sér innsýn í mannlegt sam-
félag, sem mótast ekki af stundarhagsmun-
um og þar sem tilgangurinn helgar ekki
meðalið, eitt í dag og annað á morgun.
Það er óneitanlega sérstök upplifun að
hlýða á trúverðuga leiðtoga sem hafa sýnt
og sannað með eigin lífi að þeir lögðu mikið
að veði, ekki sjálfs sín vegna heldur ann-
arra og ekki aðeins annarra einstaklinga
heldur málstaðar sem er hafinn yfir stund
og stað. Löng saga mannkynsins hefur sýnt
og sannað að málstaður þeirra er réttur og
sannur, en hann kostar ávallt baráttu.
Góður leiðtogi er framsýnn, en slíkir leið-
togar eru sjaldséðir á tímum þegar svo
virðist sem skammsýni sé tímanna tákn,
þegar hugsjónir mega sín lítils og ómetan-
legum lífsgæðum er iðulega fórnað fyrir
gróðavonir á líðandi stund. Hvaðeina verð-
ur að lúta hinni huldu hönd fjármagnsins
sem ræður hvert auðurinn rennur og hvert
hann rennur ekki.
Hvorki Nelson Mandela né Dalai Lama
fluttu sérlega eftirminnilegar ræður enda
var það ekki ræðumennskan sem gaf þeim
trúverðugleika og kennivald heldur það
sem þeir voru, sá boðskapur sem þeir
fluttu í verki. Mig minnir að Tyrone Appol-
los hafi komist þannig að orði þegar hann
hafði náð sér eftir sólstinginn: „Hvernig
væri heimurinn ef við hefðum ekki einn og
einn leiðtoga sem sýnir staðfestu og er til-
búinn til að fórna einhverju fyrir góðan
málstað - jafnvel sjálfum sér?“
GUNNAR KRISTJÁNSSON
Reynivöl I u m
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 4. MARS 2000 3