Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.2000, Qupperneq 9

Verk Svavars Guðnasonar og Nínu Tryggvadóttur í Listasafni íslands
/
Listasafn íslands opnar um helgina viðamiklar sýning-
ar ó verkum brautryðjendanna Svavars Guðnasonar
og Nínu Tryggvadóttur. JÓHANN HJÁLMARSSON
segir fró sýningunum og ræðir við Ólaf Kvaran um
hlut þessara málara sem áttu sinn þátt í að koma til
móts við alþjóðlega þróun samtímalistarinnar.
íslandslag Svavars Guðnasonar, 1944.
ÞATTTAKEND-
UR (ALÞJÓÐ-
LEGRI ÞRÓUN
Gos, 1964, eftir Nínu Tryggvadóttur.
Svavar var búsettur í Danmörku fram til
ársins 1951 er hann fluttist á ný til Islands.
Hann tók reglulega þátt í haustsýningum í
Danmörku á stríðsárunum.
Þegar hann sneri heim stóð hann á hátindi
ferils síns og sýning hans í Listamannaskál-
anum sumarið 1945 markaði tímamót og upp-
haf abstraktlistar á Islandi.
Tvær yfirlitssýningar hafa verið haldnar á
verkum Svavars í Listasafni íslands, hin
fyrri 1962 og sú síðari 1992 en hún var mun
umfangsmeiri og spannaði allan feril lista-
mannsins.
Öll verkin á þessum sýningum á verkum
Svavars og Nínu eru í eigu Listasafns ís-
lands.
Höfundarverk, allur listferill
Ólafur Kvaran, forstöðumaður Listasafns
Islands, sagði að sýningar á verkum Svavars
og Nínu væru meðal nýjunga í starfi safns-
ins, byggðar eingöngu á verkum í eigu safns-
SÝNINGAR á verkum
Svavars Guðnasonar
og Nínu Tryggvadótt-
ur verða opnaðar í
Listasafni Islands á
laugardag.
I kynningu lista-
safnsins eru Svavar
og Nína kölluð tveir helstu fulltrúar
abstrakt-expressíónismans í ís-
lenskri myndlist.
Svavar Guðnason (1909-88) og
Nína Tryggvadóttir (1913-68) hófu
bæði nám í Listaakademíunni í
Kaupmannahöfn 1935. Svavar varð
snemma virkur þátttakandi í sam-
tökum danskra framúrstefnulista-
manna, en Nína fór til Parísar og
síðan til New York þar sem hún var
lengst af búsett. Hún tók þátt í sam-
sýningum franskra abstraktlista-
manna 1953-57.
Svavar fluttist til Islands eftir
stríð og hélt fyrstu „heildstæðu sýn-
inguna“ sem haldin var á abstra-
ktmyndlist á Islandi árið 1945, eins
og segir í kynningunni.
Formbylting Nínu
Um Nínu Tryggvadóttur segir að
hún hafi verið einn þeirra málara
sem snerist á sveif með abstraktlist
á sjötta áratugnum en þá hafði hún
þróað list sína til sífellt flatarkennd-
ari formhugsunar.
Nína var alla tíð meðal frjóustu og
framsæknustu myndlistarmanna
sinnar kynslóðar, ötull þátttakandi í
formbyltingunni í íslenskri myndlist
1947-54. Um 1950 var hún á mörkum
geómetrískrar og ljóðrænnar listar
sem að lokum hafði vinninginn.
Ahrif frá íslenskri náttúru urðu æ
sterkari í verkum Nínu án beinna til-
vísana en til íslands kom hún iðulega
á sumrin og sótti innblástur til ís-
lenskrar náttúru.
Nína vann sérstaklega nokkur
verk fyrir opinberar byggingar. Eft-
ir hana liggja líka grafíkmyndir,
steindar glermyndir og mósaík-
myndir. Hún orti ljóð og samdi
barnabækur sem hún myndskreytti.
Sýning sem markaði tímamót
Svavar Guðnason fæddist á
Hornafirði og ólst þar upp til 18 ára
aldurs. Hann lauk Samvinnuskóla-
prófi 1929 og vann ýmis störf þar til
hann innritaðist í Konunglegu lista-
akademíuna en stóð þar stutt við og
einbeitti sér í staðinn að sjálfsnámi.
Svavar hélt til Parísar vorið 1938 og dvald-
ist þar í hálft ár og var um tíma nemandi
Fernand Léger.
í París kynntist hann listamönnum sem
síðar urðu brautryðjendur abstrakt-express-
íónisma í Danmörku. Þessir listamenn stóðu
að útgáfu tímaritsins Helhesten frá 1941-44.
Undir forystu Asgers Jorn stofnuðu þeir
Cobrahópinn árið 1948. Meðal þessara lista-
manna voru Egil Jacobsen, Richard Morten-
sen, Ejler Bille og Carl-Henning Pedersen.
ins sjálfs. Hann sagði að safnið vildi
kynna höfundarverk og listferil mik-
ilvægra listamanna sem yrði þá
samþjappað yfirlit.
Elstu myndir á sýningu Nínu eru
frá 1940, en hún hélt fyrstu sýningu
sína 1942.
Um 1960 verður breyting, nátt-
úruleg abstaktsjón hefst með rót-
tækri umskrift á náttúrunni. Ólafur
talar um persónulegasta tón Nínu í
þessu sambandi og segir að helsta
framlag hennar sé kannski þetta
tímabil.
Um 1960 hefst líka þáttur Krist-
jáns Davíðssonar. Ahrif bandaríska
expressjónismans eru augljós. Nína
býr og starfar í alþjóðlegu umhverfi
og hún og Svavar sem líka bjó er-
lendis eru fyrstu íslensku listamenn-
irnir sem eru þátttakendur í alþjóð-
legri þróun. Þau hafa það sögulega
hlutverk að vera meðal brautryðj-
enda abstrakt-expressíónismans.
Já, abstrakt-expressíónismi,
hvernig má lýsa honum?
„Það er þessi sterka tilfinninga-
lega tjáning, róttæk umskrift nátt-
úruáhrifanna. Þetta gilti um marga
aðra listamenn, Kristján Davíðsson
og líka Eirík Smith.“
Gersemar safnsins
Ólafur kallar myndir Svavars
meðal helstu gersema safnsins. Sýn-
ing Svavars spannar allan listferil-
inn. Fyrstu myndirnar eru frá 1937,
1938 og 1939. Um þær segir Ólafur
að þær sýni gerjunina sem þá var á
ferðinni í Danmörku, þegar súrreal-
ismi og abstraktsjón blönduðust.
Svavar varð einn persónulegasti
málari Cobrahópsins eins og sjá má
á fjölmörgum alþjólegum sýningum
Cobralistar. Hann er að mati Olafs
persónulegastur og meira abstrakt
en hinir. Þeir aftur á móti goðsagna-
kenndari.
„Svavar er bjartari og tærari í lit,
list hans er persónulegri. Hann er
fyrsti íslenski listmálarinn sem tek-
ur þátt í mótuninni. Með Svavari
verður listin hluti af umheiminum.
Hann fer í sína herþjónustu síðar,
flatarmálsmálverkin, verður hluti af
hinum geómetrísku tímum, en er
t.d. ólíkur Parísannálurunum. Hann
tekur með sér gamalkunnan per-
sónulegan skilning. Síðustu myndir
hans lmngum 1980 eru lausar við
geómetríuna, þær eru eins konar til-
brigði við Veðrið frá 1946 sem hang-
ir nú uppi í Arósum.
En hér eru fleiri hliðar á Svavari, m. a.
dæmi um fúgustílinn sem Erlendur í Unu-
húsi nefndi svo, síendurtekin stef í sömu
mynd. Hátindir eru myndir á borð við Is-
landslag frá 1944 og fleiri myndir á því tíma-
bili.“
Ætlunin er að með reglulegu millibili gefist
þess kostur að sjá höfundarverk í heilu lagi í
Listasafni Islands og er ekki vanþörf á. List-
in á að vera aðgengileg.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 4. MARS 2000 9