Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.2000, Side 11

ður yfir lónin og hraunin. Næst á myndinni er Suð-
hækkar þó og lækkar eftir sjávarföllum.
>tsbænum annað en tóftirnar.
Straumur, nú Listamiðstöð Hafnarfjarðar, í húsinu sem Guðjón Samúelsson teiknaði og Bjarni Bjarnason byggði. Vatnshæð í Straumstjörnum er
síbreytileg; stundum eru þær bakkafullar, en á næsta útfiri eru þær orðnar að farvegi þar sem bergvatnsá streymir fram.
>öl suður í hraunið. Einnig þar hafa sjávarföll áhrif á hæð vatnsborðsins eins og fram kemur á dökka
litnurn næst lóninu.
slóða lokað með keðju.
Þetta er samt ágæt gönguleið og þá er farið
framhjá allstórri hlöðu og fjárhúsum. Kornelíus
Jónsson, þekktur úra- og skartgripakaupmaður
við Skólavörðustíg, hefur átt helming Lónakots
síðan um 1950 og rekið þar fjárbúskap ásamt fjöl-
skyldu sinni. Nú eru þar nokkrar ær og fáeinir
hestar á fóðrum, en heyja er ekki hægt að afla í
Lónakoti og verður að kaupa fóðrið. A sumrin er
ánum sleppt í hraunið, en Lónakotsland er eins
og fleygur: breiðast neðst, en mjókkar inn eftir
og endar í Mið-Krossstapa.
í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídal-
íns frá 1703 segir að jarðardýrleiki Lónakots sé
óviss, en eigandinn er „Kongl. Majestat“. Leigu-
liði kóngsins heitir Sigurður Oddleifsson og er
eftirtektarvert, að landskuldin, xl álnir, skal
greiðast í 8 kolatunnum heim til Bessastaða. Það
eru sem sagt viðarkol sem Bessastaðavaldið
heimtar í afgjald og fyrir utan alla vinnuna við
kolagerðina má ætla að drjúgri spildu með kjarri
hafi verið eytt árlega vegna þessa.
Þai' kom að ábúandinn kvartaði um að skógur-
inn í Almenningi væri svo foreyddur, „að hann ei
til treystist þar að safna kolviði til landskuldar-
gjaldsins." Þá var það gefið eftir að landskuldin
mætti betalast með II vættum fiska, en leigur af
leigukúgildum skyldu betalast í smjöri heim til
Bessastaða. Auk þess fylgdu jörðinni kvaðir um
mannslán til Bessastaða og skyldi bóndi fæða
verkamanninn.
Ailt er þetta í samræmi við þá ánauð sem lögð
var á leiguliða í næsta nágrenni Bessastaða og
nefnir Jarðabókin fleii-a. Þar á meðal eru hrís-
hestai' „þegar kallaðir eru“, svo og „skipaí'erðir“.
En manntalsárið 1703 eni sex manns í heimili í
Lónakoti.
Um hlunnindi jarðarinnar segir í Jarðabók-
inni: „skógur hefur tii forna verið, ogernú meira
hrísríf, það brúkarjörðin til kolagjörðar og eldiv-
iðar og stundum til að bjarga sauðpeningi í hey-
skortik
Bústofninn er 2 kýi-, 2 kvígur, 21 ær, 5 sauðir, 7
lömb og 2 hross. Á heyfeng má fóðra 3 kýr, segir
þar. Rekavon er sögð lítil, en sölvafjara er „hjálp-
leg fyrír heimamenrí', sömuleiðis hrognkelsa-
fjara, en „heimræði má ekki kallast að sé hér, því
lending er engin nema við voveiflega sjávar-
kletta...“ Hinsvegar fær ábúandi Lónakots að
I Listamiðstöðinni í Straumi er þessi gestavinnustofa með ofanbirtu og aðstöðu eins og hún gerist
bezt. Árni Rúnar Sverrisson var að mála fyrir sýningu sem hann opnar í Straumi nú um helgina.
v r H?'jt-.

8%||l
Hlaðan í Straumi hefur gengið í endurnýjun lífdaganna með því að þar er er nú glæsiiegur 150 fer-
metra sýningarsalur sem fær dagsbirtu frá kvistunum þremur.
I-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 18. MARS 2000 1 1