Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.2000, Page 19

HEFUR SMÁM SAMAN
VAXIÐ FISKUR UM HRYGG
FÉLAG ÍSLENSKRA TÓNLISTARMANNA 60 ÁRA
Ljósmynd/Vigfús Sigurgeirsson.
Sitjandi frá vinstri: Ingvar Jónasson, Einar B. Waage, Björn Ólafsson, Ásgeir Beinteinsson og Þorsteinn Hannesson. Standandi: Róbert A. Ottós-
son, Stefán Edelstein, Björn Jónsson, Rögnvaldur Sigurjónsson, Fjölnir Stefánsson, Guðmundur Matthíasson, Þorkell Sigurbjörnsson, Páll ísólfs-
son, Einar Kristjánsson, Karl 0. Runólfsson og Jón Nordal. (Á bak við Karl sér aðeins í höfuð Jóns Þórarinssonar).
Ljósmynd/Vigfús Sigurgeirsson.
Frá vinstri: Árni Kristjánsson og kona hans Anna Steingrímsdóttir, Hermína S. Kristjánsdóttir,
Páll ísólfsson og Hólmfríður Sigurjónsdóttir.
EFTIR
INGVAR JÓNASSON
r
RSINS 2000 verður líklega minnst
sem árs stórafmæla. Við minnumst
fæðingar Jesú Krists, kristnitöku á
íslandi og landafunda fyrir 1000 ár-
um, stofnunar Tónlistarskólans í Reykjavik
íyrir 70 árum, Félags íslenskra tónlistarjnanna
fyrir 60 árum, Sinfóníuhljómsveitar Islands
fyrir 50 árum og Listahátíðar í Reykjavík fyrir
30 árum. Fjölda annarra afmæla væri sjálfsagt
vert að minnast, en hér skal aðeins staldrað við
Félag íslenskra tónlistarmanna (FÍT). Það fé-
lag er líklega ekki sérlega vel þekkt af almenn-
ingi, en vert er að minnast þess því að félag
þetta, sem hefur ekki látið mikið á sér bera,
hefur komið þó nokkuð við sögu tónlistar hér á
landi og þeÚTar ótrúlegu þróunar sem átt hefur
sér stað einmitt á þessu tímabili.
Oft er talað um að saga tónlistar á Islandi sé
stutt og engu líkara en að enginn hafi stundað
tónlist fyrr en á tuttugustu öld. Hversvegna var
þá Grallarinn prentaður mörgum sinnum fyrr á
öldum? Mér er sagt að til séu mörg eintök af 19.
útgáfu, sem var prentuð á Hólum 1779. Hvaðan
koma þjóðlögin sem sr. Bjarni Þorsteinsson á
Siglufirði safnaði á ái-unum 1880 til 1905? Til
hvers voru t.d. Helgi Helgason, Pjetur Guð-
jónsson og Sigfús Einarsson að gefa út sönglög
á nótum? Hvað voru menn að gera við allar
þessar fiðlur sem fluttust inn til Suður-Þingeyj-
arsýslu á 19. öld? Mér skilst að menn hafí spilað
á hljóðfæri á flestum bæjum í héraðinu. En
tónlistarmenntun var ekki á háu stigi, líklega
hafa þessir bændur ekki allir spilað vel eða af
mikilli kunnáttu. En Þingeyingar kunna að
meta góðan tónlistarflutning, það hafa þeir
sýnt t.d. þegar Sinfóníuhljómsveit Islands hef-
ur haldið tónleika í Mývatnssveit. Ætli allur
fiðluleikurinn í sveitinni eigi ekki sinn þátt í því.
Vel menntuöum tónlistar-
mönnum f jölgar á íslandi
Á síðari hluta 19. aldar fara menn að stunda
tónlistarnám erlendis og árið 1940 er kominn
hópur af vel menntuðum tónlistarmönnum í
landinu og þótti þeim þörf á að stofna félags-
samtök sem gætu stuðlað að góðri tónlistar-
menntun, listrænni tónlistariðkun og verið ráð-
gefandi í tónlistarmálum fyrir stjórnvöld.
Stofnfundur var haldinn 17. mars 1940 og voru
stofnendur: Ami Kristjánsson, Björn Ólafsson,
Eggert Gilfer, Emil Thoroddsen, Karl Otto
Runólfsson, Margrét Eiríksdóttir, Páll Isólfs-
son, Rögnvaldur Sigurjónsson, Þórhallur
Árnason, Þórarinn Guðmundsson, Þórarinn
Jónsson og Þórir Jónsson. Félagið hlaut nafnið
Félag íslenskra tónlistannanna (FIT). I stjórn
voru kjörnir: Þórarinn Guðmundsson, formað-
ur, Hallgrímur Helgason, ritari og Árni Krist-
jánsson, gjaldkeri.
Önnur félagssamtök tónlistarmanna voru
þegar til, Félag íslenskra hljóðfæraleikara
(FIH), sem síðar breytti nafninu í Félag ís-
lenskra hljómlistarmanna. Samkvæmt fyrstu
fundagerðum FÍT þótti stofnendum þessi sam-
tök gagnleg og þörf fyrir tónlistarmenn sem
léku skemmtitónlist á kaffíhúsum og dansleikj-
um, en sá tónlistarflutningur krafðist ekki allt-
af langrar tónlistarmenntunar. Slík tónlist hef-
ur í tímanna rás gengið í gegnum ýmiss konar
þróunarskeið en ekki síst vegna góðrar mennt-
unar sem Tónlistarskóli FIH veitir, hefur orðið
mikil framför á þessu sviði á undanförnum ár-
um. Stundum hafa komið upp smáerjur á milli
þessara tveggja félaga, sumir vildu leggja FIT
niður. Sem betur fer varð aldrei úr því og nú
held ég að ég megi fullyrða að gott samkomulag
og samvinna sé á milli stjórna félaganna, og
þannig á það auðvitað að vera.
Upphaflega voru tónskáld, einsöngvarar og
síðar tónlistarkennarar félagsmenn í FÍT. Síð-
ar voru stofnuð Tónskáldafélag íslands, Félag
íslenskra einsöngvara, Félag tónlistarskóla-
kennara og Félag tónmenntakennara og gengu
flestir þessara tónlistarmanna hver í sín félög
og yfirgófu FÍT. Á síðustu árum hafa margir
einsöngvarar gengið í FÍT, og er söngkonan
Margi’ét Bóasdóttir t.d. formaður félagsins.
Strax á fyrstu fundum félagsins var rætt um
útgáfu tónlistartímarits. Útgáfu tímaritsins
Heimis, sem hafði verið gefið út áður, var hætt
og þótti mönnum brýn þörf á nýju tímariti. Gaf
félagið út blaðið Tónlistina í nokkur ár. Fyrsti
ritstjóri blaðsins var dr. Hallgrímur Helgason
og í ritnefnd með honum voru Árni Kristjáns-
son og Páll Isólfsson. Blaðið varð ekki langlíft,
enda mun lítill markaður hafa verið fyrir slíkt
tímarit á íslandi.
I upphafi sóttu tónlistarmenn ekki um aðild
að félaginu heldur gerðu félagsmenn tillögur
um nýja félaga, og voru tillögur lagðar fram til
samþykktar á aðalfundi. Þegar fram liðu stund-
ir reyndist fyrirkomulag þetta nokkuð
þröngsýnt. T.d. var auðsýnt að fyrstu menn í
röðum Sinfóníuhljómsveitar Islands voru allir
vel menntaðir einleikarar og var þeim öllum
boðin inntaka í félagið. Síðar var félagið opnað,
þ.e. allir geta nú sótt um aðild að félaginu, en
umsóknir eru teknar fyrir á aðalfundi.
Kemur víða að málum
Félagið er aðili að Bandalagi ísl. listamanna
og tekur virkan þátt í undii’búningi Listahátíð-
ar í Reykjavík, skipuleggur tónleikaferðir um
landið í samráði og samvinnu við tónlistarfélög
og úthlutar styi’kjum til slíkra ferða, og styrkj-
um til útgáfu félagsmanna á hljómdiskum. Fé-
lagið hefur tekið virkan þátt í undirbúningi að
byggingu tónlistarhúss og stofnun tónlistarhá-
skóla. Félagið er aðili að Nordisk Solistrád.
Félagið hefur haft margvísleg önnur afskipti
af tónlistarmálum. Svo sem samvinnu við
Menntamálaráð um útgáfu á íslenskri tónlist og
úthlutun styrkja og listamannalauna. Við
Menntamálanefnd Reykjavíkurborgar um
ráðningu kammerhóps til tónleikahalds. Tón-
leikahald í framhaldsskólum, að Kjarvalsstöð-
um og Háskólatónleika. Baráttu fyrir niðurfell-
ingu tolla af innflutningi hljóðfæra og um
niðurfellingu vh’ðisaukaskatts á tónleikahald.
Fyrir bættum vinnubrögðum tónlistargagn-
rýnenda í blöðum og tímaritum.
Samið hefur verið við Ríkisútvarpið og aðra
um greiðslur fyrii’ flutning einleiks- og ein-
söngsverka og kammertónlist.
Eins og gerist og gengur í fámennum félög-
um hefur starfsemin ekki alltaf verið jafnkraft-
mikil og fjörug, enda öll stjórnar- og nefnda-
störf ólaunuð og skrifstofuhald til skamms tíma
á heimilum stjórnarmeðlima. En smám saman
hefur félaginu vaxið fiskur um hrygg, félags-
mönnum hefur fjölgað og nú hefur félagið tekið
á leigu skrifstofuhúsnæði hjá Reykjavíkurborg
að Lindargötu 46 í Reykjavík.
Stofnendur voru 13 en 1944 voru félagar
orðnir 33 og í dag 100 talsins.
Mér telst að formenn hafi á þessum 60 árum
verið 19, sumir í tvö tímabil.
Undirrituðum var boðið að gerast félagi í
FÍT árið 1959 pg man ég að mér fannst það
mikil upphefð. Eg bar mikla virðingu fyrir fé-
laginu og þeim mönnum sem höfðu stofnað það
enda höfðu fjórir þein’a verið kennarar mínir
og nú átti ég að ganga í þeirra hóp. Mér hefur
alltaf þótt vænt um félagið síðan og ég gleðst
yfir þeim árangri sem það hefur náð og vona að
það eigi enn eftir að blómgast og dafna og verða
íslensku tónlistarlífi til gagns og frama um
ókomin ár.
Höfundur er tónlistarmaður.
7. des.1940 „Var síðan borin upp sú tillaga, að
félagið mælti eindregið með því við Bæjar-
stjóm Reykjavíkur að hún veitti styrk til
Lúðrasveitarinnar „Svanur", með Karl (O.
Runólfsson) sem stjórnanda, án þess að hoggið
yrði nærri Lúðrasveit Reykjavíkur, því að í
framtíðinni mundi reka að þvi að báðar sveit-
irnar rynnu saman í eina allsherjar lúðrasveit,
sem skemmt gæti bæjarbúum sumarlangan og
veturskamman daginn, og þeyttu hornin í fullri
eindrægni án félagsins, með „Fynd og klem“.“
(Hallgrímur Helgason)
11. des. 1956 „Stjórnarkosning var fyrsta
mál sem fyrir fundinum lá og gekk hún fyriw
sig fljótt og hávaðalaust. Árni Kristjánsson var
kjörinn formaður. Fritz Weisshappel gjaldkeri
en undirritaður skikkaður sem ritari félags-
ins.“(Einar Vigfússon)
20. jan. 1957 „Um inntöku nýrra félaga var
samþykkt að félagsmaður skuli hafa tónlist að
aðalstarfi, til að öðlast inngöngu - og þótti eng-
um mikið.“ (Einar Vigfússon)
22. jan. 1998 „Nýtt félagatal og úrvinnsla
þess var einnig rætt og dró Margrét fram hið
stórfma félagatal Prestafélagsins, sem var
mjög inspírerandi.“ (Guðrún Birgisdóttir)
Maí 1961 „Að loknu fundarhaldi bauð svo
húsfreyjan, frú Hermína, (S.Kristjánsson for-
maður) upp á rausnarlegar veitingar. Var það
mál manna, að aldrei hefðu þeir setið þægilegri
fund í nokkru félagi.“ (Guðm. Matthíasson)
♦ ♦♦------------ *
Hátíðartón-
leikar í Salnum
FELAG íslenskra tónlistarmanna fagnai’ 60
ára afmæli sínu með hátíðartónleikum í Saln-
um í Kópavogi í kvöld kl. 20.30.
Flutt verður tónlist sem á einn eða annan
máta er sérstök; m.a.íslenskur strengjakvart-
ett jafngamall félaginu, einleikur á kontra-
bassa og einsöngur án undirleiks. Einnig verð-
ur leikið fjórhent á píanó, einleikur á horn Oj^
skemmtitónlist blásin. Flytjendur eru Ethos
Kvartettinn, Sverrir Guðjónsson, Hávarður
Tryggvason, Josef Ognibene, Miklós Dalmay
og Peter Máté og Blásarakvintett Reykjavík-
ur. I félaginu eru eitt hundrað meðlimir, ein-
leikarar, einsöngvarar og stjórnendur.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 18. MARS 2000 1 9