Alþýðublaðið - 02.07.1983, Síða 10

10
Laugardagur 2. júlí 1983
AiIiansímarKrúslfov
H&rflEf.'lf
<(<*
kíérinn for-
iSBfíibandsins
' írunnrnvmi
rðlann'utn
Ballelskóli
Si>rét hii(uutltt r
Yfirvöld í Sovétríkjunum vönd-
uðu Pasternek ekki kveðjurnar;
hin æðisgengnasta rógsherferð
hófst á hendur honum og má sem
dæmi nefna, að formaður hinnar
kommúnísku æskulýðsfylkingar
Sovétríkjanna kallaði Pasternak
„svín“ en bætti því við, að það
væri þó líklega „óréttlátt gagnvart
svíninu“ að sæma hann þeirri
nafnbót.
Pasternak var síðan rekinn úr
rússneska rithöfundasambandinu
og sviptur nafnbótinni „sovéthöf-
undur“ en það var sá stimpill, sem
nægði til lífsviðurværis við skrift-
ir í þágu sovéskra bókmennta.
Hann hafði upphaflega svarað
skeyti sænsku akademíunnar með
þakkarskeyti en eftir að herferð
sovéskra yfirvalda fór af stað fyrir
alvöru, sá hann sér ekki annað
fært en að afþakka verðlaunin við
svo búið. Hann sagði í skeyti til
akademíunnar í Stokkhólmi, að
hann neyddist til að afsala sér
verðiaununum, vegna þess hvern-
ig verðlaunaveitingin hefði verið
túlkuð í heimalandi sínu.
Við þessar fréttir rigndi mót-
mælabréfum og skeytum yfir
sovésk yfirvöld frá frægum rit-
höfundum um allan heim. Fimm
breskir höfundar voru meðal
þeirra, sem skrifuðu sovéskum
Haustið 1958 var hvorki tíð þíðra vinda né lognmollu í stjórnmálum.
Vinstri stjórn barðist þrautalítið við erfið efnahagsmál. Bretar fóru sem
oft áður ræningjahendi um íslandsmið og þáverandi utanríkisráðherra
Guðmundur í. Guðmundsson, mótmælti harðlega yfirgangi þeirra.
Landhelgisstríð var hafið. Ferðamannagjaldeyrir og vörugjaldeyrir
voru birtir í Alþýðubiaðinu. Var sá fyrrnefndi tvöfalt dýrari. Hafta-
stefna eftirstríðsáranna var enn við líöi.
Elísabet Taylor var 26 ára, ægifögur, sexí og lokkandi, nýbúin að
leika í „köttur á heitu blikkþaki“ eftir Tennessee Williams. Bæjarbíó
sýndi Svanavatnið í seiðandi „agfalitum“ með þeirri frægu ballerínu G.
Uanovu, sem sögð var „frægasta dansmær heims“. De Gaulle átti
glæsta endurreisn í frönskum stjórnmálum. Hann vann stórsigur í
kösningum með nýja stjómarskrá að leiðarljósi.
Mitt í aliri hringiðunni fór sérkennilegt æði um allan heim. Menn
fundu upp á því að búa til hringi úr rafmagnsrörum. „Húla-húla“ varð
til og fór sigurför um hinn vestræna heim. En er „húla-húla“ nam land
í landi Ingólfs, gerðust atburðir í Stokkhólmi og Moskvu, sem hristu
meira upp í allri menningarumræöu og pólitík en gerst hafði frá þvi að
blóð flaut i Ungverjalandi tveimur árum áður. Akademian í Stokk-
hólmi ákvað að veita Boris Pasternak nóbelsverðlaun í bókmenntum.
Engin bók var sérstaklega nefnd í viðurkenningunni, en allir vissu við
hvað var átt. Sívagó læknir var að þrengja sér inn í vitund Vesturlanda-
búa. Valdhafar í Sovétríkjunum ærðust og starfsbræður Pasternaks
máttu vart vatni halda af hneykslan. Sök Pasternaks var stór. Hann lýsti
atburöum og hugsunum sem sóttu á hugann á tímum hreinsananna eft-
ir byltinguna. Sú lífssýn fór illa við gerilsneyddan sósíairealisma sovét-
höfunda. '
Hér á eftir verður sagt frá deilum í íslenskum blööum uin þennan at-
burð; hvernig menn skiptust eftir pólitískum seglum frá hægri til
vinstri. Stuðst er að mestu við frásögn Alþýðublaðsins, en einnig er
vitnað í aörar heimildir...
1958
Þú skalt hata það
sem þú elskar
Forsmekkinn að Pasternakmál-
inu fengu Iesendur Alþýðublaðs-
ins að sjá í viðtali sem birtist í
blaðinu í lok október. Þar er Past-
ernak spurður um bókina Sívagó
lækni. Hvort hún sé byggð á hans
eigin reynslu? Hann svarar:
„Larissa, aðalsöguhetjan var
til. Hún stóð mér eitt sinn mjög
nærri. Það var í kringum nítján
hundruð og þrjátíu, sem sagan
tók að mótast í huga mér. Hreins-
anirnar voru í algleymingi. Margir
vina minna voru handteknir og
hurfu með öllu. Einu sinni komu
þeir með eitthvað sem þeir báðu
mig að undirskrifa. Það hljóðaði
upp á, að ég væri hlynntur aftök-
um hershöfðingjanna. Þetta var í
rauninni traustsyfirlýsing, því
þeir, sem ekki var treyst, voru ekki
beðnir að undirrita neitt. Konan
mín var með barni þegar þetta
gerðist. Hún grátbað mig um að
skrifa undir, en ég gat það ekki.
Ég bjóst við að verða handtekinn;
ég bjó mig undir það; ég skelfdist
allt þetta blóð; ég þoldi þetta ekki
lengur. En ekkert gerðist. Ég frétti
síðar, að starfsbræður mínir
hefðu bjargað mér óbeint. Enginn
þeirra þorði að tilkynna valdhöf-
unum, að ég hefði ekki skrifað
undir.
Kröfur valdhafanna eru mjög
litlar. Það er aðeins eitt sem þeir
heimta. Þú skalt hata það sem þú
elskar og elska það sem þú hatar.
Það er erfiðast".
Þannig fórust Pasternak sjálf-
um orð í viðtali við Nils Ake Nils-
son, er hinn siðarnefndi hafði tek-
tékk
Paiieniak affeakka

ki8 bar á góma
mmúniilafyrirteki:

Ætlunin #T!DPA$TERNAK
inq Co.,iBORGARARETTl’
Krósljov og Hóbel.
I UMtUM. var vkyM i
|»VI | M»*xkvu. |Wí„ *‘

ið við sovéthöfundinn í Moskvu
skömmu áður.
í viðtalinu segir Pasternak, að
því sé borið við af opinberri hálfu,
að ekki sé hægt að gefa út bókina
í Sovétríkjunum vegna þess, að
það myndi skaða það álit sem
hann nyti sem ljóðskáld. „Þetta er
aðeins afsökun", segir Pasternak.
„Rithöfundur verður að hafa leyfi
til að slappa af, hann verður að
hafa leyfi til að lifa og þróast. Ég
kæri mig ekki um að verða þræll
nafns míns“, segir hann.
„Óréttlátt gagnvart
svíninu‘