Alþýðublaðið - 07.02.1987, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 7. febrúar 1987
GYLFI Þ. GÍSLASON 70 ÁRA
Framtíðin og
j afnaðarstefnan
Allir, sem hugsa um stjórnmál og hafa
áhuga á þeim, eiga jöfnum höndum aö
láta sig skipta viðfangsefni samtíðar
og vandamál framtíðar. Ef athugað
væri, hvort einhver munur væri á
hugsun og starfi ungra áhugamanna
um stjórnmál og hinna, sem eldri eru,
kæmi mér ekki á óvart, þótt niðurstað-
an yrði sú, að athygli hinna yngri
beindist fremur að viðfangsefnum
framtíðar, en hinna eldri að viðfangs-
efnum samtíðar. Ef til vill er þetta ekki
óeðlilegt. Hver er sjálfum sér næstur.
Hinir eldri eru fyrst og fremst samtíð-
arinnar menn. Hinir yngri framtíðar-
innar menn. En hvorugir mega gleyma
þvi, að allir þurfa að láta sig hvor
tveggja viðfangsefnin varða, þótt
áhuginn á þeim geti verið ólíkur. Sann-
leikurinn er sá, að ekki verður tekið
skynsamlega á vandamálum samtím-
ans, nema viðfangsefni framtíðar séu
höfð i huga. Og vandamál framtíðar
verða ekki leyst hyggilega, nema á
grundvelli góðra lausna á viðfangsefn-
um samtimans.
Mér finnst ég hafa veitt því athygli,
að ungir menn nú á tímum láta sig við-
fangsefni framtíðarinnar skipta í vax-
andi mæli. Petta á einkum og sér í lagi
við um unga jafnaðarmenn, hér á
landi og erlendis. Ég fagna þessu, þótt
ég hafi talið rétt að minna um leið á
það, að vandamálum samtíðarinnar
verður einnig að sinna. En mér finnst
það í traustu og heilbrigðu samræmi
við sjónarmið jafnaðarstefnunnar, að
ungir jafnaðarmenn sýni vandamál-
um komandi kynslóða sérstakan
áhuga. Eitt af því, sem skilur jafnaðar-
menn og einstaklingshyggjumenn er
einmitt, að jafnaðarmenn vilja ekki
láta framtíðina skapast af sjálfri sér, —
láta hana verða afleiðingu af sjálf-
stæðri þróun þjóðfélagsafla, — heldur
vilja þeir móta framtíðina, hafa áhrif á
það, hvernig hún verður. Hér er um að
ræða grundvallarskoðanamun jafnað-
armanna og einstaklingshyggju-
manna á þjóðfélagsþróuninni. Við vilj-
um beita sjónarmiðum og reglum
áætlunarbúskapar, við viljum stjórna,
ráða örlögum okkar. Einstaklings-
hyggjumennirnir telja manninum
farnast þá bezt, að hann reyni sem
minnst að stjórna þjóðfélagsþróun-
inni, heldur láti öfl markaðarins og
þjóðfélagsskipunarinnar móta þróun-
ina.
Einmitt út frá þessum sjónarmiðum
er eðlilegt að ungir jafnaðarmenn geri
sér sérstakt far um að horfa fram í tím-
ann og hugleiða, hvernig skynsamleg-
ast sé að hagnýta sjónarmið áætlunar-
búskapar til lausnar á vandanum, sem
bíður. En hann er mikill. Hann er í
sannleika sagt miklu meiri en menn
almennt gera sér grein fyrir. í þessu
sambandi langar mig til þess að gera
stuttlega að umtalsefni mesta vanda-
mál mannkynsins á næstu áratugum,
mannfjölgunarvandamálið.
Á fyrstu öld eftir Krists burð voru
jarðarbúar um fjórðungur úr milljarð
eða 250 milljónir manna. Það liðu
1650 ár, þangað til mannkynið hafði
tvöfaldazt að tölu. Á næstu tvö hundr-
uð árum jókst tala jarðarbúa um mill-
jarð eða eitt þúsund milljónir. Annar
milljarður bættist við á næstu öld, og
síðan einn milljarður enn á þrjátíu ár-
um. Nú er áætlað, að hvorki meira né
minna en þrir milljarðar hafi bætzt við
um næstu aldamót. Og úr því mun það
Gylfl Þ. Gíslason stjórnar húrrahrópi á handboltaleik.
vaxa um einn milljarð á hverjum átta
árum, ef miðað er mannfjölgunina nú.
Ég skal að þessu sinni ekki víkja að
þeim stórkostlegu vandamálum á
sviði félagsmála, sem af þessari mann-
fjölgun leiðir, og þá ekki að því, að hve
alvarlegu leyti þau snerta persónulega
farsæld manna. En mig langar til þess
að fara fáeinum orðum um áhrifin á
hagvöxt i heiminum. Rannsóknir hafa
leitt í ljós, að mikil mannfjölgun í þró-
unarlöndunum hefur mjög lamandi
áhrif á hagvöxt þeirra. Ef dæmi er tekið
af Indlandi og Mexikó, þar sem lífskjör
eru mjög svipuð og mannfjölgun einn-
ig eða um 40 af þúsundi, hefur verið
áætlað, hvað gerast mundi, ef mann-
fjölgunin minnkaði um helming á 25
árum, þ.e. úr 40 af þúsundi í 20 af þús-
undi, en það er enn nokkru meiri
mannfjölgun en algengust er í þróuð-
um löndum. Á einum mannsaldri gæti
sú þjóðin, sem drægi þannig úr mann-
fjölgun sinni, bætt lífskjör sin um
40%. Þetta sýnir, að það er fyrst og
fremst hin gífurlega mannfjölgun,
sem nú eykur bilið milli ríkra þjóða og
fátækra, með því að halda hagvexti
þeirra niðri. Það hefur ennfremur kom-
ið í ljós, að þessi mikla mannfjölgun er
óháð þéttbýli, sem fyrir er. Sannleikur-
inn er sá, að í þróunarlöndunum er
alltof lítill skilningur á nauðsyn þess,
að draga úr fólksfjölguninni. Sumir
hafa talið, að sum lönd skorti fólk til
þess að uppfylla jörð þeirra og auka
hagvöxt. En hið rétta er, að hvergi í
heiminum er nú autt land, þar sem eru
vegir, skólar, húsnæði og framleiðslu-
tæki. Þegar nýtt fólk bætist við í þess-
um löndum, sem talið hefur verið, að
vanti fólk, verður það fyrst að nota dá-
lítið af því fjármagni, sem fyrir hendi
er og þegar er af skornum skammti,
jafnvel áður en það getur notið hinna
lágu lifskjara fólksins, sem fyrir er.
Þetta er byrði, sem kemur í veg fyrir, að
unnt sé að bæta lífskjörin með fleira
fólki.
En hvað er til bragðs að taka? Til
þess að geta svarað því, verður að skilja
eðli vandamálsins, orsakir fólksfjölg-
unarinnar. Hún á ekki rót sína að rekja
til hækkaðrar hlutfallstölu fæddra,
heldur til stórkostlegrar lækkunar á
hlutfallstölu dáinna, fyrst og fremst
vegna gífurlegra framfara í læknis-
fræði og heilsuvernd. Það er sigursæl
barátta mannsins við dauðann, sem
skapað hefur þetta vandamál. Enginn
heilbrigður og skynsamur maður get-
ur óskað þess, að sá sigur hefði ekki
unnizt eða að maðurinn afsali sér hon-
um og láti pestir og plágur takmarka
mannfjölgunina, eins og áður var.
Af þessu verður sú ein ályktun dreg-
in, að þróunarlöndunum sé brýnust
nauðsyn á að draga úr fólksfjölgun og
að það sé meginforsenda efnahags-
framfara og bættra lífskjara. Það er
engin tilviljun, að ráðstafanir í þessa
átt eru á alþjóðamáli nefndar fjöl-
skylduáætlanir. Það bendir til þess, að
jákvæðra ráðstafana sé þörf til þess að
ráðast gegn þessum vanda, áætlunar-
gerðar, stjórnar á mannfjölguninni.
Efnahagsvandamál þróunarland-
anna er óskaplegt. í Suður-Ameríku
vaxa þjóðartekjur á mann árlega um
minna en 2%, í Austur-Asíu um 2%, i
Afríku um 1 % og i Suður-Asíu um Vá %.
Það mundi taka 35 ár í Austur Asíu að
tvöfalda þjóðartekjurnar á mann, í
Suður Ameríku meira en 40 ár, í Af-
riku næstum 70 ár og i Suður-Asíu
næstu hálfa aðra öld. Jafnvel í hinum
mœli Sambands
ungrajafnaðar-
manna 3. maí
1969.
bezt stæðu þessara landa mundi
venjulegur borgari ekki merkja
nokkra breytingu frá ári til árs.
Þetta varpar skýru ljósi á nauðsyn
þess, að þróuðu þjóðirnar aðstoði van-
þróuðu löndin í stórauknum mæli. Þau
geta það. Á undanförnum áratug hafa
þær bætt við þjóðartekjur sínar árlega
um 400 milljörðum dollara, en það
samsvarar því, að þær hafi aukið tekj-
ur sínar árlega um fjárhæð, sem er
jafnhá árlegum heildartekjum vanþró-
uðu landanna í Asíu, Afríku og Suður-
Ameriku samanlagt.
En vandamál vanþróuðu þjóðanna
lýtur ekki aðeins að framleiðslumál-
um og nauðsyn aukins hagvaxtar.
Menntunarskortur er mikill. I Suður-
Ameríku eru 30% ibúanna ólæsir, í
Asiu 60% og 80% í hitabeltislöndum
Afríku. Ólæsið og menntunarleysið er
raunar ekki aðeins mannlegt vanda-
mál, vandamál, sem lýtur að þroska-
skilyrðum og farsæld, heldur er
menntunin ein öruggasta leiðin til
framleiðsluaukningar og aukins hag-
vaxtar.
Mikil vandamál bíða mannkynsins á
þeim sviðum, sem ég hef nú minnzt á.
Mig langar til þess að óska þess, ekki
sízt nú, á 40 ára afmæli sambands
ungra jafnaðarmanna, að ungt fólk,
bæði hér á landi og um víða veröld, gefi
þessu vandamáli gaum og veiti því
Framhald á bls. 23