Alþýðublaðið - 07.02.1987, Blaðsíða 6

6_____________________
GYLFI P. GÍSLASON 70 ÁRA
Laugardagur 7. febrúar 1987
Virðingin fyrir
og kærleiki
Einn fyrsti íslenzki rithöfundurinn,
sem varð fyrir áhrifum af jafnaðar-
stefnunni, Gestur Pálsson, birti fyrir
um það bil áttatíu árum stutta smá-
sögu, sem telja má meðal perlna í ís-
lenzkum bókmenntum, söguna um
Hans Vögg, líf hans og dauða. Hans
Vöggur hafði verið vatnskarl í Reykja-
vík, nær því svo lengi sem menn
mundu eftir og raulaði alltaf sömu vís-
una með sama laginu, þegar hann var
búinn að pósta vatnið upp í föturnar
sínar úr póstinum í Aðalstræti og gekk
af stað:
Vöggur karlinn vatnar borg;
Vögg þó ílestir gleyma.
Enga gleði, enga sorg
á hans líf að geyma.
„Vinnukonurnar í húsum þeim, sem
Hans bar vatn til, skoðuðu hann eins
og nokkurs konar lægri veru, sem ekki
væri orðum eyðandi viö“, segir Gestur
í sögunni. „Pær köstuðu til hans mat-
arbita eftir skipun húsmóðurinnar.
Hann tók við, þakkaði fyrir. og borðaði
þegjandi. Húsbændurnir borguðu
honum vatnsburðinn á vissum tím-
um. Svo var öllum viðskiptum hans
við heiminn lokið, að undanteknum
hestum og götustrákum“.
Lýsing Gests Pálssonar á Hans Vögg
er ein fyrsta lýsing íslenzkra raunsæis-
bókmennta á olnbogabarninu á ís-
landi, á verkamanninum, sem vann
verk sitt af trúmennsku, nauðsynlegt
verk, sem enginn gat verið án, en hlaut
lítil laun og naut lítillar virðingar, og
engum var hlýtt til, — nema hestum
og götustrákum. Þannig var íslenzkt
þjóðfélagfyrir síðustu aldamót. íslend-
ingar voru þjóð örsnauðra bænda og
fiskimanna. Höfðingjarnir, sem betur
máttu sín, voru margir hverjir hroka-
fullir og litu niður á almúgann.
En nú gerðust stórir atburðir í ís-
lands sögu. Fyrir 70—80 árum hófst
hér á landi gagngerari bylting í at-
vinnumálum og fjármálum en saga
nokkurs annars nágrannalands kann
frá að greina á jafnskömmum tíma. Ef
það, sem gerzt hefur á íslandi i efna-
hagsmálum á undanförnum sjö til átta
áratugum, hefði gerzt með þjóð, sem
verið hefði jafnmargar milljónir að tölu
og íslendingar hafa verið þúsundir, þá
væri það veraldarsaga. Á örfáum ára-
tugum hefur bláfátæku bændaþjóðfé-
lagi verið breytt í vel efnað iðnaðarríki.
Um síðustu aldamót voru íslendingar
án efa snauðust þjóð í Vestur-Evrópu.
Nú eru þeir í hópi þeirra, sem búa við
bezt lífskjör.
Táekni og verkmenning tuttugustu
aldar hafa gert islendingum kleift að
efna til örra framfara á skömmum
tíma. Þeim tókst það vegna þess, að
þótt þeir hefðu verið blásnauðir í aldir,
höfðu þeir aldrei glatað menningu
sinni. Alþýðumenntun hafði aldrei dá-
ið út á íslandi í allri fátæktinni. Það var
því menntuð alþýða og vel viti borin,
sem hóf tæknibyltinguna á tuttugustu
öld og skapaði hinn skjótfengna ávöxt.
Hans Vöggur raulaði vísu fyrir munni
sér við vinnu sína, góða vísu.
En sú mikla saga, sem gerzt hefur á
íslandi á þessari öld, er ekki aðeins
fólgin í þeim verklegu framförum, sem
orðið hafa. íslenzkt þjóðfélag er ekki
aðeins bjargálna. Það hefur einnig orð-
ið velferðarríki. Ekki aðeins vantspóst-
urinn er horfinn, heldur einnig oln-
Pessa rœðuflutti
Gylfi P. Gíslason á
50 ára afmœlis-
hátíð Alþýðuflokks-
ins á Hótel Sögu 11.
mars 1966.
bogabarnið, sem Gestur Pálsson lýsti
með þessum orðum:
„Nú er hann kominn yfir fimmtugt,
var langleitur og toginleitur, óliðlegur'
í vexti og lotinn í herðum, eins og ílest-
ir vatnskarlar verða af því að líta alltaf
niður fyrir sig til þess að gá að, hvort
ekki hellist úr fötunum. Og með aldr-
inum var göngulag hans orðið hið
sama, hvort hann hélt á vatnsfötunum
eða ekki. Þegar hann gekk í kirkjuna á
sunnudögum, — en það gerði hann
alltaf, — þá gekk hann lotinn í herðum,
álútur og hélt frá sér handleggjunum,
eins og hann bæri vatnsfötur í báðum
höndum".
Samtímis tæknibyltingunni barst
jafnaðarstefnan til íslands. Hugsjónin
um að rétta hlut hins fátæka og
snauða, hins réttlausa og litilsvirta,
vann hug og hjarta margra manna. Og
hin kúgaða stétt batzt samtökum um
að sækja rétt sinn og efla hag sinn.
Hún fann, að hún var voldug og sterk,
er hún hafði tekið höndum saman.
Fyrir réttum fimmtíu árum stofnuðu
islenzkir jafnaðarmenn og verkalýðs-
sinnar fyrstu heildarsamtök sín á ís-
landi, Alþýðuílokkinn og Alþýðusam-
band íslands. Með þeim atburði var
skorinn upp herör í íslenzkum stjórn-
málum og félagsmálum í baráttu fyrir
góðri afkomu vinnandi manna, jöfn-
uði og öryggi, fyrir frelsi og manrétt-
indum þeim til handa, jöfnum skilyrð-
um til menntunar, fyrir því bræðra-
lagi, sem gerir lífið gott og göfugt.
Síðan Alþýðuflokkurinn hóf baráttu
sína fyrir réttum fimmtíu árum, hafa
ótrúlegar framfarir orðið í íslenzkum
atvinnu- og félagsmálum. Engan hefði
þá órað fyrir, að jafnmikið mundiá-
vinnast á hálfri öld. Auðvitað er ekki
allt gott, sem síðan hefur gerzt, Al-
þýðuflokknum eða verkalýðshreyfing-
unni að þakka. Árangurinn er fyrst og
fremst að þakka sameiginlegu átaki
allrar þjóðarinnar, allra stétta, lærðra
og leikra, ungra og gamalla. En á eng-
an mun þó hallað, þótt ég segi, að í sög-
unni af íslenzkum framförum, af is-
lenzkum umbótum á síðustu fimmtíu
árum er þáttur Alþýðuflokksins glæsi-
legur. Þær eru furðulega margar, hug-
myndirnar um nýjar réttarbætur,
auknar hagsbætur, meira öryggi, betri
menningu, sem átt hafa upptök sín í
Alþýðuflokknum og smám saman náð
fram að ganga. Fyrir þetta skulum við
þakka brautryðjendunum, öllum
þeim, sem í upphafi lögðu hönd á plóg-
inn, öllum, sem í hálfa öld hafa unnið
Alþýðuflokknum og með því lagt
traustustu og beztu hornsteinana í þá
þjóðfélagsbyggingu, sem er nú heim-
kynni okkar Islendinga.
En tíminn nemur ekki staðar. Fyrstu
Gyljl Þ. með Lisbeth Palme, eiginkonu Olofs Palme áflokksþingi
Alþýðuflokksins.
GylfiÞ. býðurBjörnJónsson.fyrrumforsetaASÍ, velkominn í Al-
þýðuflokkinn.
Frá sýningu bókaútgejanda.
Gylji Þ. Gislason ásamtBaldn
heitnum Eyþórssyni.Jorstjóra
Odda.
Gylji Þ. GíslasonJlytur ræðu á
flokksþingi Alþýðujlokksins.