Alþýðublaðið - 01.08.1987, Blaðsíða 17

Laugardagur 1. ágúst 1987
17
myndir um fórnarlömb Víetnam-
stríðsins. Myndir í stíl við Coming
Home og Deer Hunter tóku að sjá
dagsins ljós og nutu mikillar að-
sóknar. Leikstjórar eins og Francis
Ford Cappola reyndu hins vegar að
finna sjálfstæðan, listrænan efni-
við í styrjöldinni í Víetnam og
sköpuðu kvikmyndir í flugeldastíl
eins og Apocalypse Now.
Rambó og fréttamaðurinn
Tíminn leið og á níunda áratugn-
um — tíu árum eftir að Víetnam-
stríðinu lauk, var kominn hæfileg
fjarlægð á stríðið til að taka það til
umfjöllunar að nýju, enda höfðu
styrjaldarhörmungarnar, sem
breyttu ímynd Ameríku, alltaf búið
innra með þjóðinni. í raun og veru
gerðist tvennt á þessum tímamót-
um. í fyrsta lagi höfðu repúblikan-
ar tekið völdin í Hvíta húsinu og
stefna Reagans forseta að hefja
gömul amerísk gildi á loft, orðið
opinber menningarstefna. Þetta
átti einnig við kvikmyndaiðnaðinn.
Menn eins og Sylvester Stallone sáu
sína sæng uppreidda og Rambó sá
dagsins ljós (undanfarinn hét First
Blood) þar sem bandaríska ofur-
mennið heldur til Víetnam og endar
stríðið í annað sinn og á þann veg
sem bandarískir haukar hefðu ósk-
að, og hefðu eflaust kallað striðslok
með sæmd. í öðru lagi hafði rann-
sóknarblaðamennskan fengið byr
undir báða vængi eftir Watergate-
hneykslið og bandarískur heiðar-
leiki fengið nýja ímynd — í gegnum
hinn ódrepandi og heiðvirða blaða-
mann, sem leggur allt í sölurnar til
að koma sannleikanum áleiðis til
fjöldans.
Rambó-myndirnar voru aðeins
skammgóður vermir — flótti búinn
til af draumaverksmiðjunum í
Hollywood. Sársaukinn bjó áfram
með þjóðinni. Þar með hefst síðara
skeið Víetnam-kvikmynda og sem
stendur enn; framleiðsla á raunsæj-
um, hálfljóðrænum kvikmyndum í
fréttamannastíl um ljóta stríðið í
Asíu. Killing Fields hét fyrsta
myndin af þessu tagi og þar er frá-
sögumaðurinn einmitt fréttamað-
ur. Ástralski leikstjórinn Peter Weir
(m.a. Witness, Moskitóströndin)
var einnig á þessum slóðum í kvik-
myndinni The Year of Living
Dangerously.
í kvikmyndinni Killing Fields er
sársauki og veruleiki stríðsins séður
gegnum hin raunsæju og mannlegu
augu fréttamannsins. Að vísu voru
vondu mennirnir í þeirri mynd
Rauðu Khmerarnir i Kambódsíu en
skrefið yfir í Platoon var orðið
mjög stutt.
Skylda og siðferði
Platoon hefur mikið verið
hampað sem nýrri gerð stríðskvik-
mynda. Þetta er rangt. Það er ekk-
ert nýtt í Platoon. Hún er aðeins
rökrétt framhald af kvikmyndun-
um um stríðið í Víetnam; byggð á
siðferðiskröfu almennings vestra. í
raun og veru er undarlegt að kvik-
myndin skuli hafa hlotið þrenn
Óskarsverðlaun. Hún er ekki frum-
leg að neinu leyti. Söguþráðurinn
segir frá ungum Bandaríkjamanni
sem er nýliði í styrjöldinni. Hinn
ógnvekjandi veruleiki stríðsins
breytir honum og hann skrifar hug-
hrif sín í bréfum til ömmu sinnar en
þau flétta söguramma myndarinn-
ar. Þetta er frásögutækni sem rit-
höfundurinn Remarque notaði í
heimsfrægri skáldsögu sinni úr
fyrri heimsstyrjöldinni, „Tíðinda-
laust af vesturvígstöðvunum," og
sem hefur verið kvikmynduð mörg-
um sinnum. Hið raunsæja yfir-
bragð Platoon er í sama stíl og Kill-
ing Fields og The Year of Living
Dangerously. Stríðsatriðin eru
fremur viðvaningsleg og mörg
atriðin langdregin og einhæf.
En hvað er það sem gerir Platoon
að metsölumynd? Hvað gerir það
að verkum að hún fær Óskarsverð-
laun sem besta kvikmyndin og
Stone fyrir bestu leikstjórnina? Að
mínu mati er það fyrst og fremst
samviska bandarísku þjóðarinnar
sem veitir „fréttamanninum" Stone
verðlaun fyrir að benda þjóðinni á
útgönguleið úr Víetnamstríðinu. í
lokasenu myndarinnar flýgur nýlið-
inn Chris Taylor yfir Iíkmergð
stríðsvallarins eftir að hafa drepið
Bames liðsforingja með eigin
hendi. Barnes er fjöldamorðinginn,
líkamnaður: hermaðurinn sem
hugsar ekki um siðferði eða sið-
fræði, heldur drepur blákalt. And-
stæða hans er Elías, reyndur her-
maður sem er farinn að setja spurn-
ingamerki við allt stríðið, og Barnes
myrðir hann þess vegna með köldu
blóði. í lokasenunni hugsar Chris
um þessa tvo menn og finnur að
hann er sambland þeirra beggja:
hann gegnir blindri skyldu til að
vinna stríð en hann spyr engu að
síður um siðfræði þess að fremja
voðaverkin.
Lokasenan er samantekt á sálar-
ástandi bandarísku þjóðarinnar
vegna Vietnamstríðsins: henni var
att út í stríð á forsendum frelsis og
gegndi herskyldu sinni. Þegar þjóð-
in uppgötvaði glæpinn og að hinar
siðfræðilegu forsendur stríðsins
voru ekki aðeins brostnar, heldur
höfðu aldrei verið til, leitaði hún út-
göngu með sæmd en fann enga.
Oliver Stone hefur haldið þessum
spegli gegn þjóð sinni. Þess vegna
snertir Platoon djúpa, sálfræðilega
strengi í Bandaríkjamönnum.
Hvort Platoon veitir amerísku
þjóðinni bata vegna Víetnamstríðs-
ins er önnur saga. En Víetnam-
myndirnar eru ekki allar. Meistari -
__ Stanley Kubrick (m.a. Clock-
work Orange, 2001 — A Space
Odyssey, The Shining) er þessa dag-
ana að ljúka við mynd úr Víetnam-
stríðinu. Hún ber heitið Metal
Jacket og það verður fróðlegt að sjá
hvaða tökum Kubrick tekur á sam-
visku bandarísku þjóðarinnar.
1 Vletnam hrundi ameríski draumurinn til grunna. Kvikmyndin Platoon leit-
ast við að sætta Bandaríkjamenn við hrunið.
FAGMENNIRNIR
VERSLA
HJAOKKUR
Því að reynslan sannar að
hjá okkur er yfirleitt til
mesta úrval af vörum til
hita- og vatnslagna.
BURSTAFELL
byggingavöruverslun
Bíldshöfda 14
sími38840