Alþýðublaðið - 20.08.1988, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 20. ágúst 1988
formið sé að fjarlægjast fólk
eða er fólkið einfaldlega of
upptekið af sinni velmegun
og kemur hvorki verkalýðs-
hreyfing né stjórnmálaflokkar
við?
„Þetta er sjálfsagt blanda
af öllu. Verkaskiptingin seil-
ist inn á fleiri sviö og yfir allt
þjóöfélagið. Beina lýðræöið í
verkalýöshreyfingunni er
kannski ekki í takt við lýö-
ræðishugmyndir fólksins
sem er vant verkaskiptingu
gagnvart þingmönnum og
fulltrúum í sveitarstjórnum. Á
vinstri kantinum eru menn of
háöir lenínískri hugmynd um
meövitaöa hugsuði sem eiga
aö stjórna fjöldanum þannig
aö þaðan kemur ekki krafa
um virkt lýöræöi.
í daglegu lifi okkar er sterk
tilhneiging til aö skipta lífinu
skýrar en áöur milli vinnu og
heimilis. Vinnustaöurinn er
til aö afla sér tekna og hefur
ekki sama inntak og áöur. Á
síðari árum hefur þaö gerst
aö hjón eiga sína vini, en
ekki eins og áður aö konan
átti sínar vinkonur og karlinn
sína vini. Ég held aö samver-
an í fjölskyldunni hafi aukist,
en hún er fyrir framan sjón-
varpið.
Fólk er meira saman fyrir
framan lifandi myndir i kass-
anum en um sé aö ræöa
skapandi mannleg samskipti
í fjölskyldunni. Þar er hætt-
an. Fólk lokar sig af í litlum
fjölskyldureit og reynir aö
skapa persónuleg hugguleg-
heit í kringum sig. Þetta er
skiljanlegt en ekki beinlínis
heppilegt til aö efla þær fé-
lagslegu stofnanir, sem viö
viljum styrkja."
— Þú talar um „beint lýö-
ræði“ sem nauðsyn verka-
lýðshreyfingar, en eruð þið
ekki flækt i önnur net, þar
sem krafist er af ykkur að
taka þátt í mótun samfélags,
sem er margbrotnara efna-
hagslega en áður? Eruð þiö
ekki þessi ábyrgi aðili sem
verður að spyrja hvað á að
gera í dag og á hvaða nótum
eiga vextir að vera o.s.frv?
„Út af fyrir sig hefði ég
ekkert á móti því aó þú kæm-
ir þessu sjónarmiði á fram-
færi vió þá, sem þú ert aó
vinna fyrir, þvi aö þeir hafa
ekki haft þetta samráö mjög
að leiðarljósi. En það er Ijóst
aö viö stöndum frammi fyrir
því í verkalýðshreyfingunni
aö kjör og réttindi okkar
fólks eru ekki nema aö hluta
til tryggö meö samningum
viö atvinnurekendur, og þaö
skiptir máli um lífskjörin
hvernig haldiö er á málum á
vettvangi hins opinbera. Þaö
á ekki bara viö um félagsleg
mál eins og löggjöf um trygg-
ingar, heldur á þaö einnig viö
um atvinnumál, vaxtamál
o.s.frv."
AF ALÞÝÐUFLOKKI
Á VILLIGÖTUM
— Er verkalýðshreyfingin
afskipt i dag? Fær hún aö
fljóta meö án þess aö vera
innt álits?
„Þaö er Ijóst að þjóðfélag-
ið vinnur ekki alltof vel i boð-
hætti, og ef ákvarðanir ganga
í berhögg viö þaó sem
almenningur telur vera rétt
og sanngjarnt leiöir þaö af
sér ólgu, sem getur gert
stjórnvöldum erfitt fyrir um
aö fara sínu fram. Stjórnvald
sem gengur þvert á þaó sem
verkalýðshreyfingin vill lendir
venjulega fyrr en seinna í
þeim vanda. Þetta er aó
koma fram gagnvart þeirri
stjórn sem situr í dag.
Ríkisstjórnin hefur haft
mjög takmarkaðan áhuga á
aö haga stefnumörkun og
aögerðum á þann hátt að það
yröu sættir við verkalýðs-
hreyfinguna. í stærstu mál-
um gildir þetta, t.d. þegar
hún leggur skatt á allar mat-
Vandinn er að fá stjórnmálamenn
til að líta til lengri tíma og fást við
viðfangsefnin — ekki bara þrjá
daga eða þrjá mánuði samfellt,
heldur til lengri tíma. Öðru vísi
leysast málin ekki.
vörur, og gengur á hag þeirra
sem verst standa. Og hitt
stóra málið er lagasetningin í
vor um aö banna samninga-
gerö.
Þaö er athyglisvert aó Al-
þýðuflokkurinn var einn
stjórnarflokka meó einhvern
vilja til aö hafa samskipti viö
verkalýðshreyfinguna í sam-
bandi viö bann við gerö
samninga. Viö áttum frum-
kvæöi að því, ég, Karl Steinar
og Karvel, aö eiga samtal vió
ráöherra Alþýöuflokksins.
Þeir voru þá tilbúnir að beita
sér fyrir því aö ríkisstjórnin
færi ekki þær brautir sem .
hún endaði í. Því voru i fyrstu
umferð teknar upp formlegar
viöræður viö verkalýðshreyf-
inguna. Á fyrri fundinum meö
sjálfri rikisstjórninni kom
fram eindreginn vilji ráðherr-
anna Jóns Baldvins, Stein-
gríms og Þorsteins aó ræóa
almennt um vandamál, sem
aö steðja i efnahagsmálum.
Þá var viðurkennt af öllum aó
kaupið væri í sjálfu sér ekki
stórmál. Þaö var eftirtektar-
vert að Jón Baldvin bætti
ýmsum atriðum, sem hann
taldi aö þyrfti aö ræöa, viö
þann lista sem viö komum
meö. Þess vegna var þaö
mjög sérkennilegt þegar Þor-
steinn ákvaö aö slita viðræö-
unum og setja Jón Baldvin
og Steingrím i bindindi. Á
síðari fundinum sögöu þeir
ekki neitt. Alþýðublaðið segir
svo frá þvi aó ég hafi komið
meö óaðgengilegan lista og
spillt fyrir viðræöum. Þeir
vissu betur á blaðinu aö Jón
Baldvin haföi bætt á þann
lista, en þetta er eitt af þeim
áróöursbrögöum, sem menn
nota á undarlegum stundum
til aö pakka hlutunum saman
eins og hentar þeim best.
Þessi kúvending Alþýðu-
flokksins kom mér satt aó
segja á óvart, og ég hef svo-
litlar áhyggjur af því aö Al-
þýóuflokkurinn setji sig í þá
stööu aö hann sé aö veröa
ábyrga íhaldsafliö í ríkis-
stjórninni. Steingrímur er í
augum fólks orðinn sá sem
helst vill fara meö gát að
kjörum fólks og aóstööu á
meöan Alþýðuflokkurinn fær
æ meira á sig yfirbragð þess
sem ekki skirrist við aö
ganga harkalega fram. Þetta
er Alþýöuflokknum hættu-
legt, því aö hann heföi staðið
betur, ef hann hefði haldiö
uppi félagslegri afstöðu og
lagt meiri rækt viö aö sinna
þeim viöhorfum, sem eru rikj-
andi innan verkalýóshreyfing-
arinnar.
Ekki tekur betra viö, þegar
menn fara aö ræöa niður-
færsluleiöina í efnahagsmál-
unum í dag. Hún leiðir ein-
ungis til þess að laun sumra
lækkuöu. Forystumenn Al-
þýóuflokksins setja engan
fyrirvara um þessa leið. Þaö
sem stakk mig var aö daginn
eftir að Alþýðu- blaöiö haföi
fyrst allra sagt frá niður-
færsluleiöinni er viötal við
viöskiptaráöherra flokksins
meö yfirskriftinni: Lögþving-
uö vaxtalækkun nær ekki til-
gangi sínum.
Þar kemur strax fram yfir-
lýsing frá viöskiptaráöherra
Alþýóuflokksins aö vextir
veröi ekki skornir niður, þó
aö launin veröi skorin niður.
Alþýöuflokkurinn ber lika
ábyrgð á verðlagsmálum og
þar stöndum viö frammi fyrir
því aö fulltrúi viöskiptaráó-
herra greiddi atkvæöi gegn
tillögu minni í verðlagsráói i
vor um að takmarka álagn-
ingu vegna gengisfellingar-
innar. Það hefur hvergi komiö
fram aö minnsti vilji sé til
þess hjá ráðherrum aó taka á
verölagsmálum.
Aögeröir á peningamarkaði
eru mjög ófullkomnar, þar
sem bindiskylda hefur engin
verið á gráa markaðnum og
núverandi ákvæöi gera hlut
veröbréfamarkaöa miklu hag-
stæðari en bankanna. Smám
saman flyst allt lánsfé yfir á
gráa markaóinn, enda fara
bankarnir æ meira inn á
þennan markaó.
Erlendar lántökur hafa auk-
iö á þensluna, á síðasta ári
tóku kaupleigufyrirtækin t.d.
2,5 milljarða kr. aö láni
erlendis, sem var svipuð upp-
hæö og halli ríkissjóös."
— Er Alþýöuflokkurinn aö
þínu mati, Ásmundur, aö ein-
angra sig frá félagslegu öfl-
unum?
„Þaö er ákveóin hætta á aö
Alþýðuflokkurinn sé að taka
ákvörðun um aö hætta aö
vera félagslega sinnaður
flokkur. Hann er aö fá þá
ímynd, en ég veit ekki hvað
er aö gerast innan flokksins.
Flokkurinn er kominn hættu-
lega langt meö aö tala fyrir-
litlega um þaö tillit sem
óhjákvæmilegt er aö taka til
þeirra, sem eiga erfitt í þjóö-
félaginu.'1
— Formaður þins flokks
hefur biðlað til Kvennalista
og Framsóknarflokks, og vill
að yfirlýsingar verði gefnar
um samstarf aö loknum
kosningum, ef til þeirra kem-
ur. Ertu sammála honum?
„Ég held aö þaö sé ólíklegt
aö fá yfirlýsingar frá öörum
flokkum um svona samstarf.
Þaö getur verið fallegur
draumur. Kvennalistinn vinn-
ur atkvæöi vegna þess að
fólk sér að hann hefur
jákvæöan vilja, og jafnvel út
á þaó aö gefa ekki alltof af-
mörkuö svör. Fólk er orðið
þreytt á loforðum um einfald-
ar lausnir, sem þaö sér að
hafa ekki fært okkur fram á
veginn. Fólk kallar á einhvern
með jákvæöan vilja til aö
fikra sig áfram. Þar hefur
Kvennalistinn náð árangri.
Og enginn sér á þessu
stigi hvaöa yfirlýsingar kynnu
aö koma frá Framsókn fyrir
kosningar."
ÞARF SÆMILEGAN FRIÐ
— Þú hefur margoft lýst
því yfir að það þurfi alhliða
aðgerðir til að ná efnahags-
legu jafnvægi. Þýðir það ekki
að það þarf að ná þverpólit-
ískri samstöðu?
„Ef viö ætlum aö búa viö
sæmilegan friö þurfa aö vera
sæmilegar sættir. Þaö sem
skiptir okkur mestu máli er
aö koma á meiri jöfnuöi. Af-
koman hefur batnaö en mis-
skiptingin hefur aukist. Með
aðgerðunum 1983 var tekju-
lægsta fólkið keyrt niður í
kaupmætti um fjórðung, og
viö höfum ekki náö okkur út
úr þeirri misskiptingu. Viö
sitjum aö mínu viti verr í dag
en viö sátum þá.“
— Hvað þarf fyrst að
gera?
„Það verður að ná jafnvægi
í efnahagslífinu. Hvorki nið-
urfærslan né gengisfellingin
ná árangri í átt til jafnaðar.
Verkefniö kallar á víötæk
viöbrögö. í fyrsta lagi er Ijóst
aö þaö verður aö taka á rikis-
fjármálunum. Efla aöhald í
útgjöldum og gera ráðstafan-
ir til aö auka tekjur. í mínum
huga er ekki minnsti vafi á
því aö það verður að koma til
ný skattlagning. Menn gengu
í ranga átt meö matarskattin-
um. Þaó á að leggja skatta á
vexti, skattleggja háar tekjur
meö öðru skattþrepi og í
þriöja lagi á aö skattleggja
meira þau fyrirtæki, sem hafa
góöa afkomu. Á peningasviði
verður aö koma stjórn á gráa
markaðinn eins og ég hef
nefnt.
Ég tel mjög koma til greina
aó beita handafli til aó koma
vöxtum niður, því aö vextir í
dag eru bókstaflega út í hött.
En þaö verður ekki gert nema
meö því aö koma böndum á
allan peningamarkaðinn.
í þriöja lagi þurfum við
uppstokkun í atvinnulífi, og
þar er ekkert einfalt svar.
Vandi frystihúsanna kallar á
sérstaka fyrirgreiðslu, sem
væri skynsamlegra að veita
meö þvi aö ganga á ríkissjóð
frekar en fara gengisfellingar-
leið. Það er hins vegar
heimskulegt að dæla pening-
um í þessi fyrirtæki án þess
að stokka þau upp um leið.
Bráöabirgðaaögeróir núna
gætu verió fólgnar i því aö
létta af ýmsum kostnaði til
að gefa fyrirtækjum svigrúm
til aö komast undan þeim
vanda sem blasir viö, meö því
fengist tími til aö leita varan-
legri lausna.
Innra skipulagi fyrirtækja
er víöa ábótavant, sums staö-
ar þarf að Ieggja niður fyrir-
tæki og annars staöar sam-
eina fyrirtæki.
Uppstokkun í atvinnulífi á
ekki bara viö sjávarútveg.
Hún á ekki síður við verslun
og þjónustu. Rétt eins og
þaö er misskipting milli ein-
staklinga í þjóðfélaginu er
aðstaöa fyrirtækja ekki jöfn.
Þaö þrengir aö útflutnings-
greinum, en ekki aó sama
skapi aö þjónustugreinum.
Vandinn er aö fá stjórn-
málamenn til aó líta til lengri
tíma og fást viö viðfangsefn-
in ekki bara þrjá daga eöa
þrjá mánuöi samfellt, heldur í
lengri tíma. Ööru vísi leysast
málin ekki.“
HIN EIGINLEGA
STJÓRNARANDSTAÐA
— Þaö getur fariö á hvorn
veg sem er aö stjórnin taki á
málum til lengri tíma eöa fari
frá. Hvaö gerist viö kosning-
ar? Verður Alþýöubandalagiö
komiö úr tilvistarkreppunni?
„Ég held aö ég sé ekki í
betri aöstöðu en þú aö svara
því. Kosningar geta Ieitt til
jákvæöra breytinga og þvi
gæti verið skynsamlegast aö
fá kosningar sem fyrst, svo
að uppstokkun geti orðið í
kjölfar þeirra.
Vœri tilbúinn að fella hvaða ríkis-
stjórn sem hegðar sér á þann hátt
sem ríkisstjórnin gerir núna.
En meginmáliö er aó
leggja niður fyrir sér hvaö á
aö gera. Hvaöa lausnir koma
til greina og hvernig er hægt
aö ná samstööu svo aö þær
lausnir veröi aö raunveru-
leika? Það hefur vantaó á í
störfum stjórnarandstöðunn-
ar aö hún geröi tilraunir til aö
svara því hvernig hún brygö-
ist viö, ef hún væri í stjórn.
Þegar þjóóhagsspáin kom
um ríkishallann voru viö-
brögö samanlagðrar stjórnar-
andstööu aó leggja mikla
áherslu á hvaö vandinn væri
mikill, án þess aö tilraun
væri gerð til að lýsa því
hvernig hún teldi að ætti aö
takast á viö vandann.
Vegna þessara viðbragða
stjórnarandstööunnar er
kannski eölilegt aö Stein-
grímurverði hin eiginlega
stjórnarandstaða í landinu,
eins og almenningur sér
þaö.“
— Veröur þá Steingrímur
ekki aö ganga til liðs viö höf-
uðlausa stjórnarandstöðu og
mynda stjórn?
„Ég útiloka ekki aö hann
heföi lag á aö vera líka í
stjórnarandstöðu þar, en það
gæti vel verið aö það væri
kostur."
— Hver veröa viöbrögö
verkalýðshreyfingar viö geng-
isfellingu eða niðurfærslu?
„Fyrir mér er þaö algjört
grundvallarmál aö verkalýös-
hreyfingin fái samnmgsrétt-
inn aftur. Af þeim sökum ein-
um væri ég tilbúinn aö fella
hvaöa ríkisstjórn sem hegöar
sér á þann hátt sem ríkis-
stjórnin gerir núna.
Varöandi hvaö gerist eftir
kosningar óttast ég að viö
fengjum Framsóknarflokk og
Sjálfstæðisflokk eina í
stjórn.“
SAMI STOFN
— Fyrir áratug voru Al-
þýöuflokkur og Alþýöubanda-
lag með landsstjórnina i
höndum sér eöa næstum því.
Eiga þeir að sigla hvor upp
aö öörum?
„Tvennt er ólíkt. 1978 var
ákveðin samstilling milli
flokkanna. Þeir voru saman í
stjórnarandstööu og stilltu
strengina saman fyrir kosn-
ingar. Báöir lögöu sig fram
um aö fylgja eftir sjónarmiö-
um verkalýöshreyfingarinnar.
Hvorugt hefur verið uppi á
síöustu árum. Flokkarnir hafa
verið eins og hundar og kett-
ir. Þá á ég viö flokksforystu-
menn. Innan verkalýöshreyf-
ingar hefur samkomulagið
verið gott. Jafnframt er
ákveöin fjarlægð milli þeirra
sjónarmiða sem eru ráðandi í
verkalýðshreyfingunni og i
flokkunum. Þaö á við báöa
flokkana.
Ef menn eiga aö vænta
einhvers árangurs veröur aö
færa hvort tveggja i sama
horfið aftur.“
— Og þaö mun ekki ger-
ast meö Alþýðuflokk í stjórn
og Alþýðubandalag sem á
nóg meö sjálft sig?
„Það mun ekki gerast á
meðan unnið er eins og gert
er í dag.“
— í báöum flokkunum?
„Já, þaó á við báöa, þó aö
staðan sé ólík. Alþýðubanda-
lag, eins og þú sagðir, á nóg
með sjálft sig, sem er
kannski stærsti vandi þess,
og svo Alþýóuflokks sem
viróist vera aó gleyma sínum
félagslegu forsendum."
— Hvernig nær Alþýðu-
bandalagið áttum?
„Þaö sem skiptir máli er aó
fá efnislega fótfestu. Kannski
er stærsta málið fyrir Alþýðu-
bandalagiö að stilla sig betur
í átt viö þaö sem er aö gerast
í verkalýðshreyfingunni. Þaö
er eina leiöin, ef þaö ætlar aö
sækja fram á viö.
Þaö sama gildir um Al-
þýðuflokkinn, því rætur hans
eru hinar sörnu."