Alþýðublaðið - 20.08.1988, Blaðsíða 10

10
Laugardagur 20. ágúst 1988
Kjartan Jóhannsson formaður EB-nefndar Alþingis
MEGUM ÉKKI VERÐA
EINANGRUNARSINNAR
Kjartan Jóhannsson al-
þingismaöur er formaöur
nefndar sem Alþingi kaus til
að móta stefnu íslands gagn-
vart Evrópubandalaginu.
Hann hefurátt fundi meö
ráðamönnum í höfuðstöðvun-
um i Brussei og í þinginu í
Strassburg. Alþýöublaðið
ræddi við Kjartan um þróun-
ina hjá EB, en bandalagið
hefur sett sér það markmið
að koma á sameiginlegum
innri markaði árið 1992.
— Hvað knýr þessar þjóöir
til að sameinast um þetta
markmið og þurrka út landa-
mæri?
„Drifkrafturinn er, að þær
töldu að þær myndu dragast
aftur úr Bandaríkjunum og
Japan. Til þess aö geta stað-
ið sig í samkeppninni þyrfti
langtum stærri heimsmarkað.
Þar með yrði traustari undir-
staða fyrir alla vöruþróun og
þess háttar.
Ég held að það sé óhætt
að segja, að þær ákvarðanir
sem teknar hafa verið hjá
Evrópubandalaginu hafi auk-
ið trú bandalagsþjóðanna á
sjálfar sig. Það eru sem sagt
gífurlegir straumar sem fara
um Evrópu og þjóðirnar
leggja mjög ríka áherslu á, að
þær muni standa við tíma-
setningar sínar. — Þetta
muni komast á.
Hitt er alveg Ijóst að það
eru ýmis Ijórí í veginum og
mjög ólíklegt, að það takist
að fullu fyrir þennan tíma.
Þau lönd sem eru fyrir
utan, eins og EFTA-þjóðirnar,
óttast mjög að þau muni ein-
angrast og eiga ekki eins
greiðan aðgang með vörur
sínar til EB-landanna og þau
eiga núna. Af þessum sökum
er m.a. nokkur ásókn af hálfu
ýmissa aðila innan EFTA-
landa í að ganga inn í EB.
Austurríki hefur kannski
gengið lengst í þeim efnum.
Við vitum að það er ákveðinn
þrýstingur uppi í Noregi svo
og í Svíþjóð.
Það sem stendur gegn því
að þetta sé gert er af mörg-
um toga. Það eru t.d. sögu*
legar forsendur í Noregi.'
Norðmenn höfnuðu aðild í
þjóðaratkvæðagreiðslu, fyrst
og fremst á þeirri pólitísku
forsendu að verið væri að af-
henda yfirráð ( Noregi til em-
bættismanna í Brussel. í Sví-
þjóð telja menn að hlutleysis-
stefna þeirra samræmist ekki
því að vera aðili að EB, en
þeir hafa sagst vera tilbúnir
að gera allt til að fara í sömu
sporin, t.d. samræma löggjöf,
en alls ekki ganga í EB.“
— Hvaða áhrif mun þessi
nýja skipan hafa innan EB?
Nú er t.d. talað um að ítalia
verði stórveldi. Það virðist
haldið áfram að tala um styrk
einstakra ríkja innan banda-
lagsins þrátt fyrir aukið sam-
starf.
„Þyngdarpunkturinn ( EB
hefur verið að færast suður á
bóginn., Þeir bættu við sig
Miðjarðarhafslöndum eins og
Grikklandi, Spáni og Portú-
gal. Þetta hefur hins vegar
skapað bandalaginu vanda-
mál, þar sem þessar þjóðir
eru tiltölulega vanþróaðar.
Ég get ekki spáð fyrir um
það hvort Ítalía verður stór-
veldi. Líklegast er að þau
lönd, sem eru stórveldi núna,
haldi áfram að vera stór
innan bandalagsins, þ.e.a.s.
Frakkland, Þýskaland og
Bretland.
Það að þyngdarpunkturinn
skuli hafa færst suður eru
sumar bandalagsþjóðirnar
ekki jafnánægðar með og
aðrar og hafa því áhuga á
samvinnu og jafnvel inn-
göngu Norðurlandaþjóða. Frá
sjónarhóli þeirra myndi
bandalagið ná „nýju jafn-
vægi“.
Ymsir hafa haft á orði, að
viðhorf þessara landa skipti
einmitt miklu máli fyrirokkur
og þeirra stjórnmálafla innan
þeirra, sem hafa áhuga á þvi
að uppbygging innan Evrópu-
bandalagsins verði meira fé-
lagsleg en ella. Félagslega
séð eru Noröurlöndin náttúr-
lega mjög þróuð.“
— Þessi „móralski stuðn-
ingur“, kemur hann kannski
helst frá Bretlandi og írlandi?
„Já. Ég á kannski ekki að
vera að gera upp á milli
þjóða í þessum efnum, en
mér hefur fundist að það
væri verulegur skilningur á
okkar málum hjá þingmönn-
um innan Evrópuþingsins og
hjá vissum aðilum innan
framkvæmdastjórnar, þó þar
sé mikill, stigsmunur á. Þegar
ég heimsótti þingið létu
margir^iingmenn þar í Ijós
áhuga^á því að auka sam-
skipti við ísland. Min skoðun
er sú, að við höfum ekki rækt
það hlutverk nógu vel. Með
eamskiptunum getum við
haft áhrif á hvað þeir eru að
gera. Fyrsta verkefni okkar i
slíkum samskiptum er náttúr-
lega að sjá til þess, að þeir
skaði ókkurekki, því ýmsar
sarnþykktir sem þeir gera
geta vissulega gert það. Við
verðum að reyna að sjá til
þess, að þróunin geti orðið
okkur til hagsbóta.
Við megum alls ekki ein-
angrast, því samskiptin
skipta okkur öllu máli, bæði
efnahagslega og pólitískt.
Við megum því ekki verða
eins og Albanía, svo ég nefni
það dæmi.
Það fer því ekki milli mála,
að við verðum að breyta lög-
gjöf hjá okkur í frjálsræðis-
átt. Við megum ekki verða
afturhaldssamir einangrunar-
sinnar, að þvi er varðar fjár-
magnsflutninga og réttindi til
atvinnurekstrar. Það er m.a.
þannig sem við aðlögum
okkur Efnahagsbandalaginu
og ég tel að það muni verða
íslensku efnahagslífi til
góðs.“
Lega Islands skiptir máli í samskiptum
við þessa aðila. Við þurfum ekki að
nota okkur það með neinum hœtti.
Það kemur inn af sjálfu sér
44
— Hjá Jóni Baldvin og
fleirum hefur komið fram aö
íslendingar veröi að fara að
fylgjast betur meö þessum
málum og þegar hefur verið
nefndur sá möguleiki i
tengslum við umræðu um
veika stöðu íslensku krón-
unnar, að tengja hana
Evrópugjaldmiðlinum, ECU.
Hvernig list þér á þessa hug-
mynd?
„Ég held að menn séu að
leita að einhvers konar
'skyndilausn þegar þeir halda
þessu fram. Veikleiki is-
lensku krónunnar verður
nákvæmlega sá sami, hvort
sem hún er miðuð við ECU
eða einhverja aðra samsetn-
ingu. Við erum með ákveðna
körfu af myntum sem við
miðum krónuna við núna.
Það að skipta um körfu held
ég að skipti engu meginmáli.
Mín skoðun er sú, að það
sé miklu farsælla heldur en
að beina sjónum sínum að
því að festa islensku krónuna
við þessa Evrópukörfu að
horfa á hvaða gagn við get-
um haft af því að auka frjáls-
ræði í fjármagnsflæði. Auka
samskiptin við erlenda aðila í
atvinnurekstri. Veita þeim
auknar heimildir til þátttöku í
atvinnurekstri og aðlaga ís-
lenskt efnahagslif fyrst með
þeirn hætti umheiminum.
Árangurinn af þessu ætti
síðar að gefa okkur mögu-
leika á að meta betur hvort
myntkerfi þeirra hentar okkur
eða ekki.“
— Þú nefndir áðan
hugsanlega togstreitu á milli
norðurs og suðurs innan EB.
Eigum við að vinna með
Norðurlandaþjóðunum öðr-
um fremur i samskiptum við
bandalagið?
„Það er ekki nokkur vafi á
því að við eigum alltaf mesta
samleið með Norðurlanda-
þjóðunum. Ég held þó, að við
getum unniö þetta meö ýms-
urn hætti.
í fyrsta lagi tel ég að við
eigum að nota EFTA til að
vinna fyrir okkur. Það eru
ýmis atriði sem ég held að
EFTA sé vel í stakk búið að
sinna.
Á vettvangi Norðurland-
anna getum við rætt ýmis-
legt sem varðar félagsleg
málefni og gerð efnahagslífs-
ins, t.d. frjálsræði á vinnu-
markaði, í fjármagnsflutning-
um og í atvinnurekstri.
í þriðja lagi þurfum við
bein samskipti viö bandalag-
ið um ýmis atriði sem eru
sérstök fyrir okkur, sjávarút-
vegsmálin og fleira.
Síðast en ekki síst þurfum
við að átta okkur á þvi, hvað
við viljum gera. Treystum við
okkur t.d. til þess, að vera
með svipað skattkerfi og
verið er að taka upp innan
Evrópubandalagsins? Þeir
eru með virðisaukaskatt í
tveimur þrepum vegna þess
að þeir treysta sér ekki til að
vera með eitt þrep og lægri
skattprósentu en við erum
með. Hvernig myndi þetta
ganga upp hjá okkur? Hvað
treystum við okkur langt í því
að opna efnahagslífið fyrir
þátttöku erlendra aðila?
Hvaða svið henta? Hvað
treystum við okkur langt i
frjálsræði í fjármagnsflutn-
ingum? Hér eru ýmsar
hömlur. Hafa þær skilað ein-
hverjum árangri?
— Hvert er kalt mat þitt á
því hvar við stöndum gagn-
vart sameiginlegri sjávarút-
vegsstefnu Evrópubandalags-
ríkjanna?
„Þau fylgja eigingjarnri
sjávarútvegsstefnu. Þau setja
stórfé í að þróa sjávarútveg
hjá sér, fyrir sig, og sækjast
eftir veiðiheimildum utan
síns landsvæðis. Kaupa
t.a.m. heimildir við Grænland
og Afríku. Það er greinilega
þrýstingur á löndin utan við.
Til dæmis tókst þeim að
semja við Norðmenn um svo-
litlar heimildir hjá þeim. Til-
hneiging hefur verið til þess
aó versla með viðskiptafriö-
indi á móti heimildum til fisk-
veiða sem við teljum út í
hött.
Menn eins og Magnús
Gunnarsson hjá SÍF hafa t.d.
bent á að EB vilji stuðla að
sem mestum ferskfiskút-
flutningi frá okkur svo þeir
geti saltað og fryst og gert
hvað sem þeir vilja. Slík þró-
un getur ekki verið okkur að
skapi.“
— Varnarmálin hafa komið
inn i þessa umræðu. Getur
staða okkar á landakortinu
styrkt stöðu okkar í samning-
um við bandalagiö?
„Ég vil ekki hnýta þessi
mál saman. Ég er þeirrar
skoðunar að það fyrirkomu-
lag sem við erum með í varn-
armálum hafi gefist okkur
vel, og vil að við höldum
okkur viö það. — Ekki fara út
í neina ævintýramennsku.
Hitt eralveg Ijóst að nátt-
úruleg lega íslands skiptir
máli pólitiskt. Ég er t.d. alveg
sannfærður um að Banda-
rikjamönnum er ekkert sama
um örlög íslands, vegna þess
að landið skiptir máli fyrir
þeirra varnir. Á sama hátt er
Evrópuþjóðunum ekki sama
um örlög íslands, efnahags-
lega eöa pólitískt.
Af þessu leiðir að lega ís-
lands skiptir máli i samskipt-
um við þessa aðila. Við
þurfum ekkert að nota okkur
það með neinum hætti, það
bara kemur inn af sjálfu sér.“
— Kemur þetta mál upp í
viöræðum?
„Nei, ekki nema verið sé
að fjalla sérstaklega um slík
mál.“