Alþýðublaðið - 28.10.1994, Blaðsíða 11

FÖSTUDAGUR 28. OKTÓBER 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 75 ÁRA
11
MANVDÁGlNto
bhtUIM tt vW Hv.m»80tu nr. r R, y«ia.n.»«5on.
tUsnU AtI»lr««on. tllad»nm8n>, Ft»m»t»v»g' u. ,,
Verður MftiöuWaði
hannað á motpnj
* Wvt krafist w
• ■ t i r lf. » «
8íTSTJ6aI: ____
—VAL!DBmAHs&nu rv .
0(
fl M * M L. X ----- ril"“- ~ r 'f1 f.
ansuiatu) ueur Knmai y
d\, að hún hiníti útkonn
...... ‘ wnúírt mál Utht^&kT **fc
s.,„rir stc. %«"Wa8sins ' ' ísfiá« 4%„ ^ 0 ^öfla
* ma?srÆ?'»J>ore(i Nazisla, pZi^oo ' MSgos „ar . ekt-
ff«i> 2i?naöar sldua.li I .._ "'ojvr,,.. 1,1 "/íö J
Seaúilietra um«« ............-
Dðtberus J^éröarsouar!
pý»ha a6altoTOÚlali& i Ueykjiv | he[ir
Vfk heiif nýWga snmð aúr 1" tar . ^ ^ rU(isslJÓ*t„:
«viinr.TOherra og krntlsl fc^ a° I ' „,n;,na að verðP, „ — wmw.í «„ro*« »
ere. ÆW«áIa8sins _ J rl A’Þýðuhl
---------------------T™" ****«■ Na2isla. fiZr^Z =
í inálí Hitl- RS j arar - - -
,ifiJ usrsssite”>
—= "—»■ »• ««• r ri v„z,r:rj°^y.n
iféllarramisðkB í ináli Bill- i
ers oego dlDýðublaðion,
L. JtC j' r I nr
Þegar Hitler fór í mál við Alþýðublaðið
S,®W«an
:ð a%/riU)n
,,aV«Wn. '
c a ^Aíto,, ^ Asr 2
-og Þórbergur Þórðarson var dæmdur fyrir að móðga foringjann í grein í blaðinu
Miðvikudaginn 31. október 1934,
eða fyrir sléttum 60 árum, var kveð-
inn upp í Hæstarétti dómur í land-
ráðamálinu eins og Alþýðublaðið
kallaði það. Þar var Þórbergur Þórð-
arson dæmdur til að greiða 200
króna sekt fyrir meiðandi ummæli
um Adolf Hitler í greinum í Alþýðu-
blaðinu. Finnbogi Rútur Valdimars-
son ritstjóri blaðsins var hins vegar
sýknaður. Höfðað hafði verið opin-
bert mál á hendur þeim tvímenning-
um að kröfu þýska aðalkonsúlsins í
Reykjavík.
Ummæli Þórbergs, sem hann var
dæmdur fyrir, voru í greinaflokknum
„Kvalaþorsti Nazista", sem birtist í
fimm hlutum í Alþýðublaðinu 6.
janúar til 3. febrúar 1934. Það sem
vakti gremju þýskra var að Þórberg-
ur leyfði sér að kalla Adolf Hitler
„sadistann í kanzlarastólnum
þýska.“ Greinar Þórbergs birtust í
þætti sem hann ritstýrði á þessu árum
og kallaði „Lesbók Alþýðu“. Birtist
þátturinn á hverjum laugardegi í Al-
þýðublaðinu.
Ofsóknir nasista
í fyrsta hluta greinarflokksins
byrjar Þórbergur að lýsa því hvemig
nasistar höfðu unnið að því að undir-
búa jarðveginn fyrir ofsóknir sínar.
Þar segir meðal annars:
„Það sannaðist þegar eftir Ríkis-
þingsbrunann, að nazistarnir voru
eini stjómmálaflokkurinn í Þýska-
landi, sem var undir þennan glæp bú-
inn...Lognum fréttum er dreift út
um landið með síma og útvarpi um
tildrögin til brunans. Sérstakir fanga-
skálar, eins konar bráðabirgðarfang-
elsi, eru uppmumbleruð með alls
konar píningatækjum, svo sent stál-
sprotum, svipum, hlekkjum, bönd-
um, kylfum, vatnsskjólum og laxer-
olíu. Og þessa sömu nótt hefjast
kvalir og píningar, er jafnvel sjálfan
Rannsóknarréttinn á Spáni myndi
hrylla við, ef hann mætti renna yftr
þessi tæp 800 ár úr eilífðinni, sem
eru milli Luciusar 111 og sadistans á
kanzlarastólnum þýska.“
Alþýdubladid bannad?
Þann 12. janúar skýrði Alþýðu-
blaðið frá því, að þýska aðalkonsúl-
atið hefði nýlega snúið sér til forsæt-
isráðherra og krafist þess að ríkis-
stjórnin kæmi í veg fyrir að framhald
birtist af grein Þórbergs „Kvalaþorsti
nazista." A þessum ti'ma sat sam-
stjóm Framsóknarflokks og Sjálf-
stæðisflokks.
í frétt Alþýðublaðsins þennan dag
segir: „Forsætisráðherra, Ásgeir Ás-
geirsson, hefur tjáð Alþýðublaðinu,
að hann hafi svarað þýzka aðalkon-
súlnum á þá leið, að ríkisstjórnin sjái
sér ekki fært að hindra útkomu
blaðsins að svo komnu, þ.e.
án undangenginnar máls-
sóknar. Forsætisráðherra
hefur sýnt Alþýðublaðinu
kvörtun þýska aðalkonsúls-
ins og farið fram á það við
ritstjórn Alþýðublaðsins að
framhald greinarinnar birt-
ist ekki.“
Af hálfu Alþýðublaðsins
var því lýst yfir að ekki
kæmi til mála að verða við
þessum lilmælum. I frétt
blaðsins segir meðal ann-
ars:
„Alþýðublaðið mun taka
þessu máli með mestu ró.
Það mun birta framhald af
grein Þórbergs um „Kvala-
þorsta Nazista" eins og
ekkert hafí í skorist. Það
mun koma út á morgun á
venjulegum tíma, svo
framarlega sem stjómvöld-
in hafa þá ekki séð sig
neydd til að banna útkomu fejur.
þess eftir kröfu sendiherra
Hitlers.
OG ÞAÐ MUN EF TIL
VILL KOMA ÚT ÞRÁTT
FYRIR ÞAÐ.“
Framhald greinar Þór-
bergs birtist svo eins og til
stóð, laugardaginn 13,
janúar og þar er Þórbergur
enn við sama heygarðs-
hornið.
|«mut it*
ruUMt'í
tsríto/a
I w tl
vetn rt'tis-
Mgmé tm
íwwitn é
twM
Miti
i tíi»4l
ssmvtífktM
d jsíjöfMíí*
íiö Ítstní
árí tífklt!
g á tmstá
mtllgfssíttt*.
báhtttífcý**
4
6 1
Mum.
«» frá t»ÍF
fmm, m>
iolsíd Ittáls
tertfartö-
Málshöfdunar
krafist
Þriðjudaginn 16. janúar mi Hitter
skýrir Alþýðublaðið frá því m,,n
að daginn áður hafi forsæt-
isráðuneytinu borist bréf
frá þýska aðalkonsúlatinu í
Reykjavík, þar sem það
krefst þess í umboði þýsku
ríkisstjórnarinnar og eftir
skipun frá henni, að ís-
lenska stjórnin léti höfða
opinbert mál á hendur Al-
þýðublaðinu fyrir meiðandi
ummæli um þýska ríkis-
kanslarann, Adolf Hitler,
og þýsku ríkisstjómina".
Þegar íslenska ríkisstjórnin hafði
tilkynnt aðalkonsúlnum, Haubold,
þá ákvörðun Alþýðublaðsins að hafa
tilmæli Þjóðveija að engu, símaði
hann til stjómar sinnar og óskaði fyr-
irmæla. Þýska utanríkisráðuneytið
skipaði honum að krefjast opinberrar
málssóknar á hendur Alþýðublað-
inu. Ásgeir Ásgeirsson forsætisráð-
herra vísaði kröfunni tafarlaust til
dómsmálaráðuneytisins „til skjótra
aðgerða".
Magnús Guðmundsson dóms-
málaráðherra beið heldur ekki boð-
anna og skrifaði lögreglustjóra bréf
Þýzfcaland er elnaoKrtð
þióðin er ekk! leagur talia iiéða)
Wóða. Atvinnuieyai toefir aukiat um 350 pú»-
uad i dezember máuuði elnuœ.
*
Imé m þf*i
nt jíéj! tg m
itgtt *ií#6tet
Möft ( l>U
Beyr’ i*eyr?ji,
fAtuc tkki h
la»», n* Um
w'iþyrmt itf
uft Wíum j*?i!
gféhtMmim
lallsíítf 4fln m
w fylgi
svívirt hafa allar siðferðis-
hugsjónir siðaðra þjóða
og sagt sjálfa sig og þjóð
sína úr lögum við hinn
menntaða heim.
Þessi og þvílík svör hef-
ir Hitler og sendimenn
hans fengið hjá siðuðum
ríkisstjórnum.“
Ennfremur segir Al-
þýðublaðið:
„En skipun Magnúsar
Guðmundssonar til lög-
reglustjóra um að hindra
útkomu Alþýðublaðsins,
ef það gerist svo djarft að
birta framhald af grein
Þórbergs Þórðarsonar,
ÁÐUR EN VITAÐ ER
HVORT í ÞVI ERU
NOKKUR MÓÐGANDI
ORÐ EÐA MEIÐANDI,
kórónar þó þá sVívirðu,
sem íslenska stjórnin gerir
sig seka um í þessu máli.
Hann er reiðubúinn til
þess að banna útkomu ís-
lensks blaðs, ef farið er
fram á það af erlendum
mönnum.“
6r rafia

Ut.
<tré, «ri fivai
ÞýykaI«SÍ, f
mMntáUwfm,
km *ktí 8»
ttlál afuiíim í
Itólwwt i ari
Ifrt yfir t»vl
iú)k»tK 4*Ú i
Var nema von að Hitler sárnaði? Alþýðubiaðið minntist eins árs valdaafmælis austurríska
skiitamálarans með því að prenta á forsíðu stóra og verulega ófrýnilega mynd af barni sem
virtist af ætt hrímþursa. Undir myndinni stóð einfaldlega: Adolf Hitler 4 ára.
samdægurs þar sem hann fyrirskip-
aði opinbera rannsókn og málshöfð-
un gegn Alþýðublaðinu og Þórbergi
Þórðarsyni.
Svívirda stjórnarinnar
í bréfi dómsmálaráðherra þar sem
rannsóknin er fyrirskipuð segir að
dómsmálaráðuneytið geri ráð fyrir
því, með tilvfsun til tilskipunar 9.
maí 1855, að lögreglustjóri hindri út-
komu Alþýðublaðsins með fram-
haldi af grein Þórbergs. Um þetta
segir Alþýðublaðið meðal annars 24.
janúar:
„Framkoma dómsmálaráðherra í
þessu máli mun vera einsdæmi í sið-
uðum löndum.
Það er áreiðanlega mjög fátítt, að
erlent ríki kreíjist málshöfðunar
gegn blaði í öðm landi fyrir nteið-
yrði. Þó hefur Hitlerstjómin gert það
nokkrum sinnum á síðasta ári. En
óhætt er að fullyrða, að í flestum til-
fellum hafa stjómir í þingræðislönd-
um t.d. á Norðurlöndum og í Eng-
landi, vísað slíkum kröfum og kvört-
unum sendimanna Hitlers algjörlega
á bug og látið þá herra skilja að þær
álíti sér ekki fært að gera slíkar tak-
markanir á málfrelsi og prentfrelsi til
þess að þóknast þeim mönnum, sem
Málshöfdun fyrir
landrád
Réttarrannsókn hófst í
rnálinu þann 23. janúar
1934 og var hún í höndum
Ragnars Jónssonar full-
trúa lögreglustjóra. Það
kvöld vom þeir Þórbergur
Þórðarson og Finnbogi
Rútur Valdimarsson rit-
stjóri kallaðir fyrir rétt og
einkum spurðir um hvor
þeirra bæii lagalega
ábyrgð á greinum Þór-
bergs. Ennfremur var Þór-
bergur spurður sérstak-
lega um það hvaða heim-
ildir hann hefði fyrir skrif-
um sínum um nasista.
Nefndi hann þær og
kvaðst bæði mundu birta
þær í lok greinar sinnar og
leggja þær fyrir rannsókn-
ardómarann. Hins vegar virðist rann-
sóknardómarinn ekki hafa séð
ástæðu til að fara að þeim tilmælum
dómsmálaráðherra að banna útkomu
blaðsins.
Mánudaginn 12. febrúar skýrir
Alþýðublaðið frá því, að rannsókn f
máli þessu sé lokið og hafi verið
höfðað opinbert mál á hendur Þór-
bergi Þórðarsyni og ritstjóra Alþýðu-
blaðsins fyrir brot á 83. grein hinna
almennu hegningarlaga. Sú grein er í
IX. kafla laganna, sem ber yfirskrift-
ina „Um landráð" og hljóðar síðasta
málsgreinin svo:
„En meiði maður útlendar þjóðir,
sem eru í vinfengi við konung, með
orðum, bendingum eða myndupp-
dráttum einkum á þann hátt að lasta
og smána þá, sem ríkjum ráða, í
prentuðum ritum, eða drótta að þeim
ranglátum og skammarlegum at-
höfnum, án þess að tilgreina heim-
ildarmann sinn, þá varðar það lang-
elsi, eða þegar málsbætur eru, 20 til
200 ríkisdala sektum."
Sýknadir í undirrétti
Mánudaginn 9. apríl 1934 skýrir
Alþýðublaðið frá því að klukkan hálf
tvö þann dag hafi verið kveðinn upp
dómur í landráðamálinu. Voru þeir
Þórbergur og Finnbogi Rútur sýkn-
aðir af ákæm réttvísinnar og skyldi
málskostnaður greiddur af almanna-
fé. í forsendum dómsins segir meðal
annars:
„Fyrir réttinum hefur höfundur
haldið því fram að með greinabálki
þessum hafi hann viljað uppfræða
lesendur blaðsins um stefnu og
starfshætti eins stjórnmálaflokks í
Þýskalandi, nazistaflokksins. Hann
hefur neitað að grein sfn hafi átt að
beinazt að hinni þýzku þjóð eða
stofnunum þýzka ríkisins, heldur
hafi hann með greininni að eins vilj-
að deila á forystumenn nazista-
flokksins.
Við lestur greinarinnar í samhengi
verður að telja að þessi meining höf-
undarins konti skýrt í ljós....Ekkert
kemur fram í greininni, sem gefi
ástæðu til að ætla að greinarhöfund-
ur sé óvinveittur þýzku þjóðinni í
heiid, né að ásetningur hans hafi ver-
ið að deila á hana sjálfa. Ádeilan
beinist öll að annarti og takmarkaðri
félagsheild þ.e. þýzka þjóðemisjafn-
aðarmannaflokknum.......Meiðandi
eða móðgandi ummæli um erlenda
stjómmálafloKka, stefnu þeirra. staif
eða forystumenn verður hins vegar
ekki talin móðgun við hina erlendu
þjóð eða á annan hátt refsiverð sam-
kvæmt íslenskum lögum.“
Finnbogi Rútur var sýknaður þeg-
ar af þeirri ástæðu að greinin „Kvala-
þorsti nazista" var rituð undir fullu
nafni höfundar, Þórbergs Þórðarson-
ar.
Hæstiréttur
dæmdi Þórberg
Miðvikudaginn 31. október 1934
var kveðinn upp í Hæstarétti dómur í
landráðamálinu, eins og Alþýðublað-
ið kallaði það, og var Þórbergur Þórð-
arson dæmdur til að greiða 200 króna
sekt fyrir meiðandi ummæli um Ad-
olf Hitler. Auk þess skyldi hann
greiða málskostnað allan. Finnbogi
Rútur Valdimarsson ritstjóri var hins
sýknaður. Sækjandi ntálsins í Hæsta-
rétti var Jón Ásbjömsson en veijandi
Stefán Jóhann Stefánsson. •