Alþýðublaðið - 28.10.1994, Blaðsíða 17

FÖSTUDAGUR 28. OKTÓBER 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 75 ÁRA
17
Fyrsti ritdómurinn sem birtist í Al-
þýðublaðinu, 6. nóvember 1919,
fjallaði um nýja bók eftir ungan höf-
und, Halldór Guðjónsson frá Lax-
nesi. Gagnrýnandi Alþýðublaðsins
hafði ýmislegt út á Barn náttúrunnar
að setja - en reyndist sannspár um
framtíð höfundarins.
Óskabarn
íslensku
þjóðarinnar
Halldór frá Laxnesi:
Barn náttúrunnar. Astar-
saga. Bókaverzlun Arin-
bjarnar Sveinbjarnarsonar.
Reykjavík 1919.
Þeir seni þekkja Halldór frá
Laxnesi, niunu opna bók þessa
með nokkurri forvitni, því höf-
undur er kornungur. Og flestir
munu vantrúaðir á, að slíkt bam
hafi nokkuð nýtt á borð að bera
fyrir heiminn. En þeim sem
þannig hugsa, vil ég ráða til að
lesa bókina, því að hún er vafa-
laust inngangur að mörgum, og
vonandi miklu betri sögum frá
Halldóri. Og það er jafnan fróð-
legt, að fylgjast með þroska rit-
höfundanna frá byrjun.
Sagn er mestmegnis lýsing á
ungri stúlku, sem hvorki þekti
hvað móðurumhyggja né föður-
agi var. Hún hét Hulda. Faðir
hennar, sem var efnaður bóndi,
lét hana alast upp í algerðu sjálf-
ræði og agaieysi. Hún þurfíi
ekkert fyrir lífinu að hafa, og
þess vegna lék hún sér öllum
stundum í náttúrunni. Og því fór
svo. að hún varð stjúpu sinni,
náttúrunni, samgróin að lund-
erni og lifnaðarháttum. Hún
varð einræn og dutlungafull.
Stundum var hún blíð og inni-
leg, og elskaði alt og alla, en hitt
veifið var hún ólm og trylt og
þoldi engin bönd. Hún hafði
engan hemil á tillinningum sín-
um og ást hennar gekk æði
næst. Og um afleiðingar hugs-
aði hún aldrei. Þess vegna
skeytti hún því engu, þó að hún
sviki unnusta sína, hvern af öðr-
um, nálega strax eftir að hún
hafði trúlofast þeirn. Það var
ólán aðdáenda hennar.
Þetta er nú aðal söguhetjan
hans Halldórs, og er hugmyndin
góð, og meðferðin má heita
stórlýtalaus. En þá er mikið
fengið.
Onnur aðalhetja sögunnar er
Randver, fasteignasalinn. Fyrst
kynnumst vér honum sem kven-
hatara. Hann hafði reynt kvik-
lyndi kvennþjóðarinnar. En
engu að síður tekst Huldu að ná
ástum hans, og fyr en farir eru
þau hraðtrúlofuð. Og Randver
er sá eini unnusti hennar, em
hún fær sanna ást á. En þrátt fyr-
ir það svíkur hún hann eftir
stutta viðkynningu. Tekst höf-
undi klaufalega með ástæðumar
fyrir heitrofinu, og sérstaklega
er hið heimskulega „heit“ Rand-
vers bamalegt.
Þegar Hulda hefir brugðið
Randveri upp, reynir hún að
fullnægja ástarþrá sinni með
því, að trúlofast Ara kaup-
manni. Og í fyrstu fcr vel á með
þeim, enda er hann reiðubúinn
til að verða við þeirri bón henn-
ar, sem Randver hafði synjað
henni um, sem sé, að ferðast
með henni um útlönd. En þegar
Hulda er ferðbúin og komin á
leið til skips, sér hún Randver
liggja á götunni útúrfullan og
eyðilagðan af sorg og of-
drykkju. Þá gýs hin niðurbælda
ást hennar til gamla unnustans
upp af nýju. Og hún læðist burt
frá Ara og sameinast Randveri
aftur. Er þetta eini þátturinn í
sögunni, sem vekur dálitla sam-
úð með Huldu.
Höfundur skiftir bókinni í 25
kafla með ýmsum fyrirsögnum,
svo sem: Maðkurinn, Huldu-
mærin. Maðurinn í hellinum og
svo framvegis. Fer allvel á því,
og bókin verður þægilegri af-
lestrar fyrir vikið.
Fyrsti kaflinn er leiðinlegur
og klaufalegur. Hann segir frá
fyrsta elskhuga Huldu, og
hvemig hann ræður sér bana
fyrir trygðrof hennar. Og engu
betur tekst höfundi í 24.- kafla,
þegar hann segir frá sjálfsmorði
Ara og aðdraganda þess. Betur
væri, að höfundur hefði slept
sjálfsmorðskryddinu, því van-
smíð þess verða á kostnað
Huldu.
„Viðvaningshöndin
er auðfundin á allri
bókinni. En þrátt fyr-
ir alla gallana, hlýtur
lesandinn að dáðst
að dugnaði og
dirfsku unglingsins,
og eg hygg, að vér
megum vænta hins
bezta frá honum,
þegar honum vex
aldur og vizka.“
Enskuslettumar í bókinni eru
óþolandi. Þær minna alt of mik-
ið á lauslega þýdda eldhúsróm-
ana, nema hvað málið er miklu
afkáralegra.
Viðvaningshöndin er auð-
fundin á allri bókinni. En þrátt
fyrir alla gallana. hlýtur lesand-
inn að dáðst að dugnaði og
dirfsku unglingsins, og ég hygg,
að vér rneguin vænta hins bezta
frá honum, þegar honum vex
aldur og vizka.
Dauðinn helir verið djarftæk-
ur til íslenzku skáldanna á síð-
ustunni, og þjóðin bíður með
eftirvæntingu eftir mönnum í
auðu sætin. En þá fær hún því
að eins, að hún hlúi að nýgræð-
ingunum, og láti þá ekki þurfa
að leita sér rótfestu í framandi
löndum. Og hver veit nema
Halldór frá Laxnesi eigi eftir að
verða óskabam íslenzku þjóðar-
innar.
Greinin er merkt A. Jónssyni.
Stafsetningu er haldið
óbreyttri en skammstafanir
leystar upp. Fyrirsögn greinar-
innar var upphaflega Ný bók.
Alþýðublaðsegg Kristján Þorvaldsson, ritstjóri Mannlífs:
Það versta voru helvítis aulabrandararnir
Það versta við að skrifa í Alþýðu-
blaðið vom helvítis aulabrandaramir.
Eg náði til dæmis þeim stóráfanga á
framabraut að vera titlaður fréttastjóri á
blaðinu og fannst talsvert til þess koma.
En líklega var ég einn um það því ágæt-
ur vinur minn (að ég hélt) spurði hvort
það væri satt að ég væri orðinn ljós-
myndari á Lögbirtingablaðinu.
Annars er blaðamannslíf mitt Áma
Gunnarssyni að kenna. Á vordegi 1986
rambaði ég inn til hans af götunni í Sel-
múlanum. Þá var ég í skítavinnu hjá
Byggingaiðjunni sálugu við að steypa
laxakerin fyrir Islandslax - sem hefði
betur aldrei orðið. Ég fékk klukkutíma
auðsótt frí og byrjaði á því að heim-
sækja Tírnann. Einhvena hluta vegna
var Helgi Pétursson titlaður ritstjóri en
ég fann hann ekki í húsinu og leið fljót-
lega illa innan um innréttingamar frá
NT-ævintýrinu. Þvf skundaði ég á
Þjóðviljann. Þar sat Össur Skarphéð-
insson. Ég gekk hreint til verks og tjáði
honum að ég væri ekki venslaður inn í
flokkinn og því kæmi klíkuskapur mér
að engu gagni. „Það skiptir ekki máli,"
svaraði Össur að bragði og benti á að
einungis Álfheiður Ingadóttir og Lúð-
vfk Geirsson væm þannig til komin.
Hins vegar væri það ákvörðun útgáfu-
stjómar að ráða nú bara konur. Þrátt
fyrir góðan vilja gat ég ekki uppfyllt
það skilyrði.
Leiðin lá niður í Selmúlann. Þar var
Ámi Gunnarsson við ritvél sína, sem
Valdimar Jóhannesson, þáverandi
framkvæmdastjóri, keypti á útsölu hjá
Sölu vamarliðseigna.
Ámi pírði yfir lesgler-
augun og spurði svo:
„Kanntu á ritvél?" Það
reyndist auðvelt að svara
því Ijúgandi. „Þú getur
byrjað fyrsta júní,“ bætti
hann þá við.
Kristján: Ágaetur vinur
minn (að ég héit)
spurði hvort það væri
Satt að ég væri orðinn
Ijósmyndari á Lögbirt-
ingablaðinu.