Vísir - 25.01.1977, Blaðsíða 8

EE
Þriðjudagur 25. janúar 1977
vism
TELUR HEPPILEGAST, AÐ LIFEYRISTRYGGINGAR ALMANNATRYGGINGA OG LIFEYRISSJOÐANNA
Heildarkerfi fyrir
tryggingar allra I
„Ég hallast sjálfur helst að þvl,
að tekiö verði upp eitt heildar-
kerfi fyrir lifeyristryggingar
landsmanna, sem auk lifeyris-
trygginga alm annatrygginga
tæki að sér að rækja skuldbind-
ingar Hfeyrissjúðanna, sem fyrir
eru, viö félagsmenn þeirra og
fengi til þess tekjustofna þeirra
og eignir samkvæmt sérstöku
samkomulagi”, sagði Jön
Sigurðsson, forstöðumaður Þjóö-
hagstofnunar, I viðtali við Visi,
en hann er formaður 7-manna
nefndar sem endurskoðar lif-
eyristilhögun þeirra, sem eru á
samningssviði ASÍ og vinnuveit-
enda.
Það kom fram i viötalinu við
Jön, að mikið athugunar- og
rannsóknarstarf er nú I gangi
vegna endurskoðunar Hfeyris-
málanna, og taldi hann nauösyn-
legt að tíyggja vandaðan undir-
búning þeirra tiilagna, scm
nefndin kynni að leggja fram, og
þvi erfitt að segja til um hvenær
nefndaráiit myndi liggja fyrir.
' Tvær nefndir
1 júlilok i976voruskipaðar tvær
nefndir til að vinna að endurskoð-
un lifeyriskerfisins I samræmi viö
lifeyrissamkomulag ASI og
vinnuveitenda. Onnur nefndin er
skipuö 17 mönnum og er ætlað að
vera vettvarigur fyrir heildarend-
urskoðun lifeyriskerfis fyrir alla
landsmenn, en innan 17-manna
nefndarinnar starfar sérstök
nefnd skipuð 7 mönnum, og er
henni ætlað að kanna sérstaklega
málefni lifeyrisþega á samnings-
sviði ASt. Formaður 7-manna
nefndarinnar er Jón Sigurðsson,
forstöðumaður Þjóðhagsstofnun-
ar, en aðrir i nefndinni eru Björn
Jónsson, Eðvarð Sigurðsson og
Guðmundur H. Garðarsson frá
ASl, og Jón H. Bergs, Skúii
Pálmason og Gunnar Friðriksson
frá vinnuveitendum. Formaður
17-manna nefndarinnar er dr. Jó-
hannes Nordal, en i henni sitja
auk þeirra sjö, sem fyrr er getið,
fulltrúar frá rikisstjórninni.
Blaðamaður Visis ræddi á
dögunum við Jón Sigurðsson og
fékk hjá honum úpplýsingar um
störf nefndanna.
,,I raun og veru er eðiilegt að
lita á 7-manna nefndina sem
samningsbundna nefnd, þótt hún
sé að formi tii stjórnskipuð, enda
hefur hún starfaö samkvæmt
þvi”, sagði Jón. „Nefndin hefur
komið sex sinnum saman, en 17-
manna nefndin tvisvar sinnum á
formlegum fundi, enda tel ég eðli-
legt, að starf þeirrar nefndar
hefjist þá fyrst fyrir alvöru, þeg-
ar fram eru komnar ákveðnar
hugmyndirfrá 7-manna nefndinni
um skipan lifeyrismála á samn-
ingssviði ASl og vinnuveitenda,
þvi lita veröur á hana sem frum-
kvööul i málinu eins Og til þess er
stofnað. Vinnuhópur manna úr
báðum nefndum hefur starfað ut-
an funda og á vegum nefndanna
tveggja er nú heilmikið undirbún-
ings- og rannsóknaverk i gangi”.
Gerð lífeyrisþegaskrár
„Eitt meginverkefnið, sem
unnið er að, er gerð lifeyrisþega-
skrár. Þessi skráning er gerð á
grundveili þjóðskrár, skattskrár
og skráa lifeyrissjóða og tekur til
núverandi og verðandi lifeyris-
þega, til aldurs þeirra og hjú-
skaparstéttar o.þ.h., aðildar að
lifeyrissjóöum, áunninna rétt-
inda, eigna og tekna. Ætlunin er,
að þessi skrá geti orðið undir-
staða könnunar á einstökum sjóð-
um og mats á mismunandi leið-
um, bæði við að skipuleggja nýtt
lifeyriskerfi og flytja þegar áunn-
in réttindi yfir i nýtt kerfi. Verk
þetta var hafiö með skráningu
árgangsins frá 1904, sem þegar er
lokið, en auk framhalds þessa
verks verður einnig unniö að
samningu tekjusögu þessa sér-
staka árgangs, einnig til aö auð-
velda mat á leiðum og lifeyris-
réttindum i nýju kerfi.
Þá hafa einnig verið gerð yfirlit
yfir fjölda og tekjur alira fram-
teljenda i landinu eftir aidri, hjú-
skaparstétt og atvinnuflokkun til
að unnt sé að gera sér grein fyrir
— ekki einungis núverandi —
heldur einnig verðandi hópi lif-
eyrisþega.
Til aö sinna þessum öðrum
verkefnum endurskoðunarinnar
hafa nefndirnar m.a. fastan
starfsmann auk annarra starfs-
krafta”.
Viöamikil mál
Jón sagöi, að fjölmörg atriði
þyrftu að koma til skoðunar hjá 7-
manna nefndinni.
„Ég tei aö úrlausnarefnum
endurskoðunarinnar megi skipta
i fjögur meginsvið, þótt oft orki
tvimælis hvernig skipta skuli.
Þessi meginsvið eru: iifeyrisrétt-
indin sjálf, skipulag og stjórn hins
nýja kerfis og réttarstaöa, fjár-
öflunaraðferð og fjárhagslegar
afleiöingar, og tengslin viö núver-
andi iifeyrissjóði”.
Nýja kerfiö taki til allra
landsmanna
Jón sagði nefndarmenn þegar i
upphafi verið sammála um, að
hið nýja kerfi ætti að taka til allra
landsmanna.
„Eðlilegast viröist”, sagöi
hann, „aö hið nýja kerfi taki til
elli- og örorkulifeyris og makalif-
eyris auk barnalifeyris, en mörk-
in við aðrar bætur almannatrygg-
inga, svo sem mæðralifeyri, fæð-
ingarorlof o.s.frv., eru ekki alveg
skýr. Ég tel að þessar greinar eigi
ekki að vera hluti þessa kerfis.
Um iifeyrisaldurer ekki ákveö-
in skoðun mynduð, en áhersla
Jón Sigurðsson,
forstööumaöur Þjóöhagsstofnunar
og formaöur 7-manna
nefndarinnar.
lögð á sveigjanleika i þessu efni
eftir starfsgreinum. Athuga þarf
vandlega möguleika á hlutalff--
eyri áður en 67 ára aldri er náö, ef
menn vilja draga saman seglin og
stytta vinnutima sinn t.d. eftir
sextugt. Mest er þó um vert, að
lagður verði viöunandi grunnur
að myndun lifeyrisréttinda, sem
tryggi öllum eðlilegan lifeyri I
nokkru samræmi viö fyrri kjör en
þó aldrei undir ákveðnu lág-
marki”.
Mjög misjöfn aðstaða líf-
eyrisþega
Nær allir launþegar landsins
eruaðiiaraðlifeyrissjóðum I dag,
eða eiga kost á aðild að þeim, en
fjárhagsleg staða þessara sjóða
er geysilega misjöfn, og kemur
þar margt til, að sögn Jóns.
„Sumir sjóðir njóta verðtrygg-
ingar lifeyris, aðrir ekki, sumir
eru gamlir og grónir, aðrir næst-
um nýstofnaðir, og reglur um ið-
gjöld og lifeyrisréttindi eru með
ýmsum hætti. Við hlið lifeyris-
sjóðanna eru svo ellilifeyris-
greiðslur almannatrygginganna.
Bæði kerfin starfa sjálfstætt og án
nauðsynlegrar samræmingar, er
t.d. kæmi i veg fyrir tvöfaldar
tryggingar hjá sumum, en mjög
lágar bætur til annarra. Eins
skiptir miklu, að þeir, sem nú eru
komnir á efri ár og hafa ekki
safnað lifeyrisréttindum á langri
ævi, bera hér skarðan hlut frá
borði. Til marks um, hvernig
þessum kjörum er nú skipt, kom
fram við könnun nefndarinnar á
tekjum árgangsins 1904 á árinu
1975, að af 1138. en það eru nær
96% alls árgangsins, voru 758 eða
67% utan lifeyrissjóða, og að þeir
höföu sjálfsaflatekjur, miðaö við
einhleyping, sem námu að meðal-
tali 347 þúsund krónum á árinu,
en 216 þúsund krónur frá al-
mannatryggingum.
1 óverðtryggðum lifeyrissjóðum
var 231, eða 20% af heildinni, og
höföu þeir að meðaltali 170 þús-
und krónur i eigin-tekjur, 246 þús-
und frá almannatryggingum en
55 þúsund úr lifeyrissjóöi. í verð-
tryggðum lifeyrissjóði voru 149
eða 13% og höfðu 179 þúsund
krónur i eigintekjur, 182 þúsund
frá almannatryggingum en 369
þúsund úr lifeyrissjóöi. Hér er
alls staöar miðað við tekjur ein-
staklingsigilda, þannig að tekjur
hjóna eru umreiknaðar i einstakl-
ingstekjur.
A þessu ári hefur ástandiö i
þessum efnum án efa breyst
nokkuð til batnaðar, þ.e. vegna
bráðabirgðaúrlausnarinnar, sem
um var samið i vetur, en það
hreyfir þó ekki meginatriöin”.
Hugmyndir um nýtt líf-
eyriskerfi
Það kom fram hjá Jóni, aö nú
væru i athugun hjá nefndinni
nokkur dæmi um lifeyriskerfi,
sem hugsanlega gætu komið i
stað núverandi ellillfeyris, tekju-
tryggingar og lifeyrissjóða, en
giltu fyrir alla. Þau dæmi gerðu
ráð fyrir, aö undirstaða lifeyris-
kjara yrði grunntrygging, sem
sennilega yrði nokkru hærri en
núverandi ellilifeyrir, en I staö
viöbótarlifeyris i mynd tekjú-
tryggingar og lifeyris úr lifeyris-
sjóðum kæmi sem almenn regla
viðbótarlifeyrir sem ákveðiö
hiutfall af meðaltekjum á starfs-
ævinni. I upphafi kynni að verða
miðað viö tekjur siðustu 10 starfs-
árin áður en lifeyrir er tekinn,
annaö hvort allar tekjurnar eða
eingöngu þann hluta þeirra, sem
fer fram úr grunntryggingu.
„Til að gefa hugmynd um kerfi
af þessu tægi mætti hugsa sér
kerfi með 500 þúsund króna
grunntryggingu fyrir hjón en sem
viðbótartryggingu 40% af þeirri
fjárhæð, sem meðalatvinnutekjur
þeirra fóru fram úr 500 þúsund-
um að meðaltali siðustu 10 árin
áöur en lifeyristaka hófst, að
vissu hámarki. Liklega yrði við-
bótarlifeyrir hjóna, sem haft hafa
meðaltekjur samkvæmt þessu
kerfi um 4-5 hundruö þúsund á
ári, sé dæmið miðað við tekjustig
ársins 1976. Dæmi þetta er að
sjálfsögðu alls ekki tillaga heldur
sýnishorn hugsanlegrar tilhögun-
ar, sem siðar yrði útfærð nánar.
Sérstakt vandamál er i þessu
sambandi það fólk, sem ekki hef-
ur haft starfstekjur um dagana og
þyrfti án efa að hafa einhvers
konar sérstakan lifeyrisauka fyr-
ir það. Einnig þarf að meta
hvernig ákveða skuli rétt ekkna
og ekkla til viðbótarlifeyris vegna
starfstekna maka”.,
Jón sagði, að i þessum dæmum
væri ætið miðað við, að aliar tölur
um tekjur manna og grunnstærð-
ir trygginga veröi árlega færöar
til samræmis við rikjandi kaup-
lag skv. visitölu launataxta i heild
eða verðtryggðar með hliðstæð-
um hætti. Einnig væri ætlunin að
meta hvernig hugmyndir um
önnur kerfi kæmu út og i öllum
dæmum yrði kannað, hvað þau
fælu i sér allmörg ár fram i tim-
ann.
„Enn er of snemmt að tala um
niðurstööúr úr þessu verki, en
mér virðist einsætt, að hið nýja
kerfi hljóti að stefna að þvi al-
mennt að tryggja öllum mönnum
framfærslueyri i nokkru sam-
ræmi við fyrri kjör, en þó aldrei
undir tilteknu iágmarki, þegar
þeir ná eftirlaunaaldri, verða fyr-
ir skerðingu starfsorku eða missa
framfæranda”.
Jón Sigurðsson kvað þaö skoð-
un sina, að róttækar breytingar á
lifeyrisskipan verði ekki gerðar
án þess að sett verði á fót alls-
herjarkerfi, sem taki til bæði
grunntryggingar og viðbótar-
tryggingar, sem’ byggist á fyrri
kjörum. „Án slikrar heildar-
lausnar næst ekki nægileg yfirsýn
og samræming kjara lifeyrisþega
og sama gildirum fjárhagsleg at:
riði. Innan SAL-sjóöanna er að
visu hafin viðtæk samvinna um
gagnkvæm réttindi og réjtinda-
flutning manna milli sjóða. Enn
þá er kerfið i heild þó þannig, að
þaö býður misræmi heim, auk
þess sem alls konar tilviljanir um
timasetningu og félagsaðild geta
nú skipt sköpum um lifeyrisrétt
manna. Þetta er ósanngjarnt og
ég held, að samræmi og jöfnuður
náist ekki nema með viötækri
sameiningu núverandi lifeyris-
sjóða i eitt landskérfi. A sama
hátt er torvelt viö núverandi
aðstæður að tryggja nauösynlega
yfirsýn yfir ávöxtun sjóðanna.
Hér eins og viðar er verðbólgan
að nokkru undirrót vandans. Lif-
eyrismálin verða auöveldari úr-
lausnar, ef verðbólgan er ham-
in”.
— Rœtt við Jón Sigurðsson, forstöðumann
Þjóðhagsstofnunar, um þá víðtœku endurskoð-
un á lífeyrismálum landsmanna, sem nú fer
fram á vegum tveggja stjórnskipaðra nefnda