Vísir - 10.03.1977, Blaðsíða 5

og siogœði
Pólitík
Eitt virtasta blað
Frakklands sló upp i
leiðara sinum á dögun-
um bréfi Carters for-
seta til Sakharovs, leið-'
toga andófsmanna i
Sovétrikjunum.
Leiðarahöfundur blaðsins
kallaði það krossgötur, sem ætti
ekki aðeins við afstöðu þessara
tveggja stórvelda hvors til ann-
ars, heldur einnig afstöðu
stjórnmálanna til siðgæðisins og
persónufrelsisins.
Le Monde spáði þvi, eins og nú
hefur verið að koma á daginn,
að sovétmenn mundu bregðast
hart við. Blaðinu finnst þó, að
sovétmennmættu minnastþess,
hvernig þeir sjálfir hlutuðust i
innanrikismálum Bandarikj-
anna, þegar þeir létu réttarhöld
gegn bandariskum kommUnist-
um (eins og Angelu Davis) til
sin taka.
Le Monde bendir á, að Carter
er ekki einsýnn i siðgæðis-
predikunum sinum, þótt hann
beini þeim mest til austurs.
Hann hafi lika sagt Chile til
syndanna.
Leiðarahöfundurinn ályktar
siðan, að vænta megi betrunar 1
stjórnmálalegri siðfræði á
vesturlöndum. — Hann gleymir
þó að geta þess, að rekja má
viðbrögð vesturlandamanna i
dag við atburðum austantjalds
til m annré ttindaák væða
Helsinkisáttmálans, sem Aust-
ur-Evrópurikin áttu lika aðild
að.
Sfðan er slegið I leiðaranum á
strengi, sem söguskýrendur
hafa margsinnis vikið að, þegar
yfirgangur nasismans fyrir sið-
ari heimstyrjöldina ber á góma.
En það virðist ætla að verða
einn lærdómurinn enn, sem
mönnum gleymist að draga af
reynslunni. Nefnilega hvernig
umheimurinn hélt þá að sér
hendi og horfði á afskiptalaus.
Bent er á Uganda og hryllings-
verk Amins einræðisherra, sem
öllum heiminum erkunnugtum,
án þess aö láta það til sin taka.
Stjórnir flestra lýðræðisunnandi
þjóða viðhalda áfram elskulegu
sambandi sinu við ógnarstjórn
Amins.
Blaðið dregur dár að þvi, að
Uganda er aðili að mann-
réttindanefnd Sameinuðu þjóð-
anna! — Það hæðist i leiðinni að
því misræmi sem er milli hug-
sjóna er lágu til grundvallar
stofnun Sameinuðu þjóðanna og
afkáralegs raunveruleikans.
Tveir þriðju hlutar aðildarrikj-
anna brjóta á þessum hugsjón-
um daglega með morðum,
pyndingum og öðrum misgjörö-
um.
Rœningjor á
Vopnaðir ræningjar komust
yfir 850 þúsund sterlingspund i
gjaldeyri og demöntun um helg-
ina, þegar þeir gerðu árás á vöru-'
skemmur hollenska flugfélagsins
KLM á Heathrowflugvelli I
London.
Sex menn vopnaðir haglabyss-
um tóku brynvarða bifreið með
áhlaupi, þegar öryggisverir voru
að afferma hana i vöruhúsinu.
Neyddu þeir starfsmenn til þess
Heathrow
að leggjast á gólfið, meðan þeir
komu sér undan i bifreiðum, sem
þeir höfðu til taks.
Ránið minnir á annað, sem
framið var.á Heathrowflugvelli i
júnl I fyrrasumar. Tveim
milljóna sterlingspunda I erlend-
um gjaldeyri var stoliö úr eld-
traustri geymslu British Air-
ways. Þjófarnir höfðu komist að
fengnum meö þvi að bregða sér I
gerfi öryggisvarða.
ÓHOU KRABBA-
MEINSRANNSOKN
Dr. John Bailar hjá heilsugæslu
Bandarlkjanna heldur þvl fram,
að möguleiki sé á þvi, að reglu-
bundnar röntgenrannsóknir til
leitar að krabbameini I brjóstum
kvenna geti verið krabbameins-
valdandi.
Hann segir, að geislun frá slík-
um rannsóknum kunni að valda
fleiri krabbameinstilvikum,
heldur en verður til þessað finna
sllk tilfelli. Ráöleggur hann kon-
um, sem ekkihafa orðið varar við
sjúkdómseinkennin að biða meö
að fara I sllka rannsókn þar til
þær eru orðnar sextugar aö
minnsta kosti.
Dr. Bailar setur þessar
skoðanir slnar fram i timariti
bandarlska læknafélagsins. Segir
hann, að „mammógraphy” —
röntgengskoðun á brjóstum —
kunni að leiða til fleiri dauðsfalla
af völdum krabbameins, heldur
en hún hefur afstýrt, ef þessari
aðferð er beitt takmarkalaust á
öllum konum eldri en 35 ára.
Varaði hann konur við þvl aö
gangast undir þesskonar rann-
sóknir, þar til lokiö væri athugun-
um á þvl, hver hætta fylgdi
mammography.
A öðrum stað I læknaritinu vek-
ur læknir frá New York dr. Ger-
son Lesnick að nafni athygli á at-
hugunum, sem þykja benda til
þess að mammography hafi lltiö
hagnýtt gildi til leitar að krabba-
meini I brjóstum kvenna yngri en
45 ára.
Sú athugun leiddi I ljós, að 48%
kvenna, yngri en 45 ára, sem
reyndust vera með krabbamein I
brjósti, hefðu sjálfar fundið
krabbameinsberiö við sjálf-
skoðun. Læknar höfðu fundið
sjúkdóminn hjá 14% I venjulegri
rannsókn.
ODDVITAR
Togstreitan um völdin i Ind-
landi snýst að miklu leyti um
þrjár aðalpersónur. Indiru
Gandhi forsætisráðherra, kon-
una sem sett hefur mestan svip
á stjórnmál Indlands siðasta
áratuginn og tvo menn.annan
kominn yfir áttrætt.
1 kosningabaráttu þeirra, sem
spannár yfir landið þvert og
endilangt, speglast hve ólik
þessi þrjú eru hvert öðru I að-
ferðum, bakgrunni og skaphöfn-
um.
Hin 59 ára gamla frú Gandhi
er nánast eini háttsetti embætt-
ismaðurinn i Kongressflokknum
sem ferðastá miili kjördæma til
aundirbúnings kosningunum 20.
marz. — Keppinautur hennar.
Morarji Desai (81 árs) og Jagj-
ivan Ram (68 ára) eru oddvitar
stjórnarandstæðinga sem lagt
hafa land undir fót i kosninga-
baráttunni.
Desai, hinn ósveigjanlegi og
strangi sem fyrrum var aðstoð-
arforsætisráðherra og fjár-
málaráðherra hefur tvivegis
leppt við Indiru um flokksfor-
ystuna innan Kongressflokks-
ins. Hann og Ram, hinn hvit-
hærði leiðtogi ste'ttleysinga Ind-
lands (sem telja um 80 milljónir
) hafa gerst samherjar I and-
stöðunni gegn stjórnarflokkn-
um. — En sigri stjórnarand-
staðan i kosningunum gæti haf-
ist með þeim innbyrðis keppni
um forsætisráðherraembættið.
Rigurinn milli stjórnmálaris-
anna, Indiruog Desai er einvígi
sem sett hefur sinn svip á
stjórnmálasögu Indlands allt
frá þvl að Jawaharlal Nehru
andaðist skyndilega 1966, fóru
fram kosningar innan Kongr-
essflokksins um, hvort þeirra
Idnlru eða Desai skyldi taka viö
forsætisráðherraembættinu, og
sigraði Idnira. Hún sigraði aftur
20mánuðum siöar. — Meðþeim
tveim tókst samstarf innan
stjórnarinnar en stirt þó. Var
Desai aðstoðarforsætisráðherra
og fjarmálaráðherra 1969 kom
svo að þvi að Indira vék honum
úr embætti fjármálaráðherra
og Desai gekk I lið með stjórn-
arandstæðingum á þingi.
Sex árum siðar var Desai
meðal þeirra oddvita stjórnar-
andstöðunnar sem Indira lét
handtaka, eftir að hún hafði inn-
leitt neyðarástandslögin. Eftir
19 mánaða fangelsun án réttar-
halds eða dóms var Desai
skeppt lausum 18. janúar siðast-
liðinn, nokkrum klukkustundum
áöur en Indira boðaöi til kosn-
inganna.
Övild þeirra hvort til annars á
sér fullt eins orsakir að rekja til
skaphafna eins og til hugsjóna-
munar. Bæði eru þó stolt mjög
og þola lltt ertni. Bæði eru sögð
einráð og litt ráðþæg. Eins og
sýnt hefur sig hjá Indiru, sem
hefur látið fangelsa andstæð-
inga sina og afnema ýmis borg-
araréttindi.
Desai er þó sagður hafa
meyrnað ögn þessa 19 mánuði
sem hann sat i einangrun i fang-
elsinu. Þótt hann njóti ávallt
virðingar var hann dcki aö
sama skapi ástsæll meðal kjós-
enda. Maðurinn þótti ávallt stif-
ur og strangur og nær púrit-
anskur i viðhorfum til ýmissa
lasta mannanna, eins og áfeng-
isneyslu og tóbaksreykinga. En
það var Indira sem óviljandi jók
vinsældir Desai, þegar hann
hlaut Imynd pislarvottarins um
leið og hann var fangelsaður.
Indira Gandhi lifði i mörg ár i
skugga föður sins og frægðar
hans. En smám saman jók hún
áhrif sin og völd i flokknum og
náði hátindi vinsælda sinna,
þegar Indland og Pakistan fóru I
strlð sem leiddi til myndunar
rikisins Bangladesh 1971, en það
hét áður Austur-Pakistan.
A miöju ári 1975 riöaöi Indira
tilfallsá valdastóli sinum þegar
stjórnarandstæðingar kæröu
hana fyrir kosningasvik og
fengu hana dæmda i undirrétti
(hæstiréttur átti eftir að sýkna
hana). Almenn óánægja meö
spillingu embættismanna gróf
undan rikisstjórn Kongress-
flokksins. — Indira brá viö með
þvi að innleiða neyðarástands-
lögin. Þrátt fyrir þær hömlur
sem þau settu á persónufrelsi I
Indlandi, hélt Indira þvi þó fast
fram að hún, sem alin var upp
við fórskör hins frjálslynda
þjóðarföðurs, væri ákafur unn-
andi lýðræðisins.
Þriðja persónan i þessu þri-
hymda valdatafli er litrlkari en
þau bæði, Indlra og Desai.
Jagjivan Ram hefur gæskulegt
yfirbragð hins kimna feita
manns og er enda kunnur um
allt Indland undir nafninu
„babuji” sem þýðir faðir og
inniheldur virðingu og væntum-
þykju.
Hann hefur til að bera I rlkum
mæli góðlátlega gamansemi, en
opinberar ræður hans eru oft
kryddaðar bitru háði. Hann
þykir slunginn og erfiður and-
stæðingur. Lengi vel studdi
Ram Indiru Gandhi og neyöará-
standlög hennar, en segist hafa
fyllst óhugnaði þegar þeu virt-
ust eiga að gilda til eillfðar.
Fyrir rúmum mánuði sagði
Ram sig úr Kongress flokkn-
um, sem var flokknum mikið á-
fall, og vék úr embætti landbún-
aðarráðherra. Gekk hann I lið
með kosningabandalagi stjórn-
arandstæðinga, Janataflokkn-
um.
Þau Ram, sem er stéttleys-
ingi og Indira gætu ekki verið
sprottin upp úr ólikari farvegi.
Indira er komin af æðstu stéttar
Brahminum, Nehrú-unum.
Hennar f jölskylda tilheyrir aðl-
inum og áhrifa ættarinnar á
stjórnmál Indlands hefur gætt
frá upphafsdögum sjálfstæðis-
baráttunnar. Ram er sonur kop-
arsmiðs I þorpi einu I Austur-Bi-
har, úr lægstu stétt Indlands,
sem hefur verið kúguð og undir-
i okuð um margra alda bil.
Hann hefur kynnst á sjálfum
sér þeirri andúð sem veriö hefur
á „harijönum” eins og Ma-
hatma Gandhi kallaöi stéttleys-
ingjana til þess að finna á þá
heiti sem ekki væri niðrandi
merkingar. (Harijan þýðir
Guösbarn) Þar i má sjálfsagt
finna orsakir mikils metnaðar
Rams fyrir. sjálfs sin hönd og
hinna 80 milljóna stéttleysingja
sem hann er fulltrúi og leiðtogi
fyrir.
Ram vann til styrks til há-
skólagöngu og dróst inn I sjálf-
stæðisbaráttunna upp úr 1930.
Hann hefur enst lengst allra
indverskra sjórnmálamanna,
og hefur setið i rikisstjórn I nær
24 ár samfleytt fyrir utan árið
1963 til 1966 þegar hann kaus að
starfa að flokksmálum. Hann
varö forseti flokks sins i desem-
ber 1969, eftir klofning I flokkn-
um og gerðist handgenginn og
náinn ráögjafi Indiru.
Eins og aðrir sagöi hann skilið
við Indiru vegna frelsiskerðing-
ar neyðarástandslaganna, sem
Indira brá fyrir sér, þegar ann-
að virtist ekki ætla að þagga
niður kröfur manna um alls-
herjarhreinsun á spillingunni
innan embættismannakerfisins.