Vísir - 10.03.1977, Blaðsíða 11

vism Fimmtudagur 10. mars 1977
11
Auglýsingabann og áróður
í fjölmiðlum hefur lítil
áhrif á reykingavenjur
Breyta verður baráttuaðferðunum
í laugardagsblaði VIsis þ. 26.
febrúar sl. birtist viðtal við
cand. jur. Þorvarð örnólfsson,
framkvæmdastjóra Krabba-
meinsfélagsins. 1 viðtali þessu
eru Þ.ö. með staðlausar að-
dróttanir i minn garð og auk
þess virðist hann hafa misskiliö
að nokkru efni skýrslu sem em-
bættið sendi út á slðastliðnu
sumri (Heilbrigðismál Rit nr.
2-1976).
Ég sæi ekki ástæður til and-
svara ef lesendum væri kunnugt
um tilgang og niðurstöður
skýrslunnar, en skýrslunni hef-
ur einungis verið dreift I litlu
upplagi (af kostnaðarástæð-
um). I stuttu máli var
tilgangurinn að kanna á hlut-
lausan hátt áhrif baráttuaðferð-
ar gegn reykingum sem beitt
hefur verið frá 1969 hér á landi.
Ljóst er að þróunin hef-
ur gengið i þveröfuga
átt en vænst var og að
var stefnt
Heiðruðum lesendum Vlsis til
glöggvunar fylgir hér llnurit er
gefur góöa hugmynd um þróun
á árlegri tóbaksneyslu lands-
manna á þvl timabili er skýrsl-
an tekur til, þ.e. árabiliö
1960-1975. Skal nú gerð grein
fyrir á hverju llnuritið byggir.
Til grundvallar liggja sölu-
skýrslur Afengis- og tóbaks-
verslunar ríkisins (ÁTVR). 1
söluskýrslum er að finna fjölda
vindlinga og vindla útseldra frá
ATVR svo og magn útselds nef-
tóbaks og píputóbaks I kg. Nú er
auðvelt að reikna út heildar-
magn tóbaks I grömmum á Ibúa
ef þyngd vindla og vindlinga er
þekkt.
Gert er ráð fyrir að meöal-
þyngd vindlinga án síu sé 0,85 g
og með slu 0,95 g en meöalþyngd
vindla 5 g. Nokkur óvissa var á
þyngdarmati einkum á meðal-
þyngd vindla. Það breytir engu
er skiptir þróun tóbaksneyslu ef
reiknað er meö öðrum þyngdar-
tölum innan raunhæfra marka
að sjálfsögöu.
Efri ferillinn sýnir aukningu á
heildartóbaksneyslu sem er aö
meðaltali um 50 g á Ibúa á ári.
Neðri ferillinn sýnir aö frá árinu
1969hefur oröiö umtalsverð jöfn
aukning á sölu vindlinga. Þetta
er meginniðurstaða skýrslunn-
ar, sem eins og áöur er sagt, er
úttekt gerð til þess að varpa
ljósi á staðreyndir hverjar sem
þær kunna að vera. Samstaris-
menn mínir eru vammlausir
vísindamenn og brandur kross-
farans byrgir þeim ekki sýn.
Þess skal getið að ritgerðin hef-
ur veriö tekin gild til birtingar I
einu virtasta læknatimariti I
Evrópu. Aðalástæðan er sú að
Islendingar voru fyrstir þjóða
a.m.k. I Vestur-Evrópu til þess
aö lögfesta takmarkanir á tó-
baksauglýsingum.
Viðbrögð landlæknis-
embættisins
Um viðbrögð landlæknisem-
bættisins er þess helst að geta
aö menntamálaráðuneytinu var
send skýrslan ásamt bréfi með
tillögum sem koma fram I for-
C
ólafur ólafsson
landlæknir skrifar:
)
mála fyrir skýrslunni, sem ég
einn ber ábyrgö á. Formálinn
hljóðar svo: „Tóbaksneysla,
aðallega sígarettureykingar, er
álitin ein aðalorsök hjarta-,
æða- og lungnasjúkdóma meðal
þróaöri þjóða.
Islendingar hafa reynt aö
draga úr tóbaksneyslu meðal
annars með því að lögleiða
einna fyrstir þjóða nær algjört
bann við tóbaksauglýsingum frá
1. janúar 1972. Nefnd á vegum
rlkisins og aörir hafa rekiö all-
víötækan áróður gegn reyking-
um. öruggt má telja, að áróöur
þessi hefur ekki fariö framhjá
landsmönnum.
Flestum ætti þvl að vera
kunnugt um fjárhags- og heilsu-
tjón það, er stafar af sigarettu-
reykingum. Niöurstöður þess-
arar skýrslu sýna, að tóbaks-
neysla hefur aukist jafnt og þétt
þrátt fyrir umræddar aðgerðir,
og er það ærið Ihugunarefni.
Rlkissjóður hefur miklar tekj-
ur af tóbakssölu. A undanförn-
um árum hafa brúttótekjur af
tóbakssölu numið um 6% af inn-
heimtum tekjum rikissjóðs, en
einungis 2% af brúttósölu tó-
baks er varið til baráttu gegn
tóbaksneyslu. Það er óeðlilegt,
að rikissjóður sé svo háöur tekj-
um af sölu heilsuspillandi efnis,
sem raun ber vitni. Okkur ber
að hverfa af þeirri braut I fram-
tlöinni.
Algjört auglýsingabann ber
aö lögfesta, en vart er að vænta
mikils árangurs af þeim
aðgerðum einum. Ráð er aö efla
markvissa kennslu um skaö-
semi tóbaksreykinga I tengslum
við heilbrigöisfræði, þegar I
yngstu bekkjum grunnskóla.
Hafaber Ihuga, að lengi býr að
fyrstu gerð.”
Ytrtfiv r
Landlæknisembættið leggur
þvl til aö baráttuaðferðum verði
breytt.
Þess skal getið aö skýrslan
hefur einnig verið send til heil
brigðismálaráðherra, fræðslu-
stjóra, heilbrigðisnefnda al
þingis, fjölmiðla o.fl.
Reykingar i skólum
Astæöa er til þess að geta
athyglisverðrar skýrslu eftir
Jón Sigurðsson fyrrv. borgar-
lækni, sem kom út haustiö 1975.
Skýrsla þessi fjallar um
reykingavenjur barna og ungl-
inga I skólum borgarinnar og
sýnir verulega aukningu á
reykingum nemenda árin
1962-1974. I skýrslu sína ritar
J.S. m.a.:
„í skólum þarf fræöslan aö
vera stöðug og halda áfram I
gegnum öll skólastigin og vera
ofin á eðlilegan hátt inn I sem
flestar námsgreinar”. Ég tel
einnig að hlutlaus (objectiv)
fræðsla sem þáttur I „skyldu-
námi” um skaðsemi tóbaks-
reykinga sé vænlegust til árang
urs. Heppilegt er að sú kennsla
sé I höndum vel hæfra náttúru-
fræöikennara, jafnvel
hjúkrunarfræöinga og lækna.
Rétt er að benda á aö það fé sem
samstarfsnefndin hefur til um-
ráða árlega nægir til þess að
launa 3-4 kennara og semja
heppilegt námsefni.
Aðeins ein stétt hefur
minnkað reykingar
Nýlega birti Alþjóöaheil-
brigðisstofnunin skýrslu um
reykingavenjur allflestra þjóöa
I Evrópu (Surveys on smoking
and Health in European Region
1971-1975). t þeirri bók er einnig
rætt um ýmsar baráttuaöferðir
gegn tóbaksreykingum, enda er
hér við m jög flókiö vandamál að
strlöa. Sem dæmi má nefna aö
með fullri vissu er aðeins vitað
um eina stétt sem minnkaö hef-
ur reykingar og það eru læknar.
í ljós kemur að auglýsinga-
bann og einhliöa áróður I fjöl-
miðlum hefur lltil áhrif á
reykingavenjur til lengdar.
Helst er aö vænta árangurs ef
þeim aöferðum er beitt er ég hef
minnst á hér að framan. Eins og
t.d. í Hollandi. Sannast að segja
er það eina þjóðin sem hefur náð
alhliða árangri i reykinga-
áróðri. Vitaskuld er rikinu skylt
aö styrkja þessa starfsemi rlf-
lega, en fram að þessu hefur sá
styrkur verið sýningarleikur
einn og þvl vart von að árangur
náist. Ég óska slðan Þ.O. alls
góðs I herferð gegn reykingum
skólabarna og sendi honum bók
Alþjóöaheilbrigðisstofnunar-
innar til kynningar.
326 MILLJÓNIR MANNA I 673
ÞÚSUND SAMVINNUFÉLÖGUM
Framkvæmdanefnd Alþjóða-
samvinnusambandsins hefur
setið á fundum hér á landi að
undanförnu i tilefni af 75 ára
afmæli Sambands islenskra
samvinnufélaga. Innan vé-
banda alþjóðasambandsins
starfa 673 þúsund samvinnufé-
lög I 66 löndum.
1 TILEFNI AF75ára afmæli
Sambandsins Isl. samvinnu-
félaga I ár heldur Alþjóðasam-
vinnusambandið fund I fram-
kvæmdanefnd sinni og undir-
nefndum hennar I Reykjavlk
dagana 7.-11. mars. Af þessu
tilefni birtum við hér nokkrar
úpplýsingar um Alþjóöasam-
vinnusambandið, skipulag þess
Og starfsemi.
Alþjóðasamvinnusambandið
Ilnternational Co-operative
Alliance, ICA) var stofnað 1895,
og er það þvi eitt af allra elstu
alþjóðasamtökum, sem
starfandi eru I heiminum. Það
er samband samvinnu-
sambanda I öllum heims-
hlutum, og I dag eru innan þess
169 slik sambönd i 66 löndum.
Innan vébanda þessara
samvinnusambanda eru um 673
þúsund samvinnufélög með
samtals um 326 miljónir félags-
manna. Stærsti hluti þessar
félaga eru neytendasamvinnu-
félög (38%), en næst I röðinni
hvað fjölda snertir eru
samvinnusparisjóöir og lána-
félög (33%), og samvinnufélög
bænda (1)%). önnur félög eru
byggingasamvinnufélög,
framleiðslufélög verkamanna
og iðnaðarmanna, og
samvinnufélög um fiskveiðar.
Markmið Alþjóðasamvinnu-
sambandsins eru eftirfarandi:
— Koma fram sem sameigin-
legur fulltrúi allra þeirra
félagasamtaka, sem starfa
eftir alþjóðlegum reglum um
samvinnufélög.
— Útbreiða hugsjónir og starfs-
aöferðir samvinnu-
hreyfingarinnar um allan
heim.
— Efla samvinnustarf I öllum
löndum heims.
— Standa vörö um hagsmuni
samvinnuhreyfingarinnar á
öllum sviðum.
— Treysta sambandiö á milli
aðildarsambanda sinn.
— Efla vinsamleg viðskiptaleg
samskipti hvers konar
samvinnusamtaka, jafnt
innan landa sem á alþjóöa-
vettvangi.
— Vinna aö þvi að varanlegur
friður og öryggi komist á I
heiminum.
— Stuöla að efnahagslegum og
félagslegum framförum fyrir
verkamenn allra landa.
Þaö á við um alla starfsemi
Alþjóðasamvinnusambandsins,
að hún er fyrst og fremst á fé-
lagslegum grundvelli, en það
fæst ekki sem slíkt við neins
konar verslun eða viðskipti.
Aðalskrifstofa samtakanna er I
Lundúnum, en svæðaskrifstofur
eru I Nýju-Delhi I Indlandi og I
Moshi í Tansanlu. Starfsmenn á
þessum skrifstofum eru samtals
75. Tekjur sínar hefur Alþjóða-
samvinnusambandið fyrst og
fremst af framlögum aðildar-
samtaka sinna.
Aðili að Alþjóöasamvinnu-
sambandinu getur orðiö hvert
það landssamband eða
alþjóðlegt fyrirtæki samvinnu-
félaga, sem starfar á samvinnu-
grundvelli og fylgir I raun
hinum alþjóðlegu reglum um
samvinnufélög. Þessar reglur
eru að stofni til reglur vefar-
anna I Rochdale frá 1844, en
endurskoðar I samræmi við
nútímaaðstæöur á 23. þingi
Alþjóöasamvinnusambandsisn i
Vln 1966. Þessar reglur err
svohljóðandi:
— aðild að samvinnufélagi skal
vera heimil og óháö öllum
takmörkunum, hvort sem eru
félagslegar, stjórnmálalegar,
kynþáttalegar eða trúar-
legar, fyrir alla þá sem geta
notað þjónustu félagsins og
erureiðubúnirtilaötakaá sig
skyldur félagsmanna.
— Samvinnufélög eru
lýðræöisleg. Málefnum þeirra
á aö stjórna af mönnum, sem
eru kosnir eða útnefndir á
einhvern þann hátt, sem
félagsmennirnir samþykkja
og eru reiðubúnir að bera
ábyrgö á. Félagsmenn beinna
samvinnufélaga skulu hafa
jafnan atkvæðisrétt (hver
félagsmaður eitt atkvæöi) og
jafnan rétt til aö taka
ákvarðanir, sem snerta félög
þeirra. I samtökum sam-
vinnufélaga (óbeinum
sam vinnufélögum, sam-
vinnusamböndum) skal
stjórnuninni hagaö á
lýöræðislegan hátt með þvl
fyrirkomulagi sem best
tryggir slikt.
— Af framlögðu stofnfé félags-
manna skal annaö hvort
greiða lága eða enga vexti.
— Hagnaður af rekstri
samvinnufélags er I eigu
félagsmanna viðkomandi
félags, og honum skal skipt
niður á milh þeirra á þann
hátt, að foröast sé að nokkur
félagsmaður hagnist á
kostnaö annars.
— öll samvinnufélög eiga aö
sinna fræöslu fyrir félags-
menn sina, stjórnar- og
trúnaðarmenn slna, starfs-
menn sina og allan almenn-
ing, um grundvallarreglur og
starfsvenjur samvinnufélaga,
viðskiptalegar og lýðræöis-
legar. — Með hagsmuni
félagsmanna sinna og
samfélaga þeirra fyrir
augum eiga öll sam-
vinnusamtök að taka virk-
an þátt I öllu hagnýtu
samstarfi samvinnusamtaka,
innan landa og alþjiðlega,
sem miöar að þvi að sameina
krafta samvinnumanna um
viða veröld.