Tíminn - 11.10.1968, Blaðsíða 8

3
TIMINN
FOSTUDAGUR 11. október 1968.
Karlsson
ÁRÓDURSSTOFN
KOLLUÐ
//
HAGRAÐ
//
Þegar „Hagráð“ var sett ó
laggirnar var stofnun þess al-
mennt fagnað. Mönnum hafði
fundizt með réttu að ráðherrar
væru að slitna um of úr líf-
rænum tengslum við atvinnu-
lífið og vinnnustéttirnar og öf
mikið vald væri því að færast
í hendur sérfræðinga og emb-
ættismanna, sem sannarlega
hefðu reynzt misvitrir. f Hag-
ráði áttu liins vegar fulltrúar
atvinnugreina og stétta að ræða
saman við rólega yfirveguu á-
stand og horfur, skiptast á skoð
uuum og ltoma þannig sjónar-
miðum sínum á framfæri við
æðstu stjórnvöld landsins, því
formaður ráðsins skýldi vera
sjálfur viðskipta- og bankamála
ráðherrann, og varaformaður-
inn fjármálaráðherrann. Töldu
menn að Hagráð gæti því orð
ið spor í þá átt að meira yrði
hlustað á þá, sem hagnýta
reynslu hefðu hlotið í atvinnu
rekstrinum og þekktu þar vel
til vandamála og hvernig þau
yrðu helzt leyst. Þá átti ráðið
að fá sérfræðiaðstoð Efnahags-
stofnunarinnar til að afla
. þeirra upplýsinga, sem það ósk
aði. Ráðið skyldi fyrst og fremst
vera vettvangur þai’ sem full-
trúar atvinnuveganna og stétt
anna í landinu gætu komið sjón
armiðum sínum á framfæri við
æðstu stjórnvöld landsins og
jafnframt skipzt á skoðunum
innbyrðis og þannig leitað að
samstöðu og samvinnu um lausn
lielztu vandamála í atvinnulífi
og á vinnumarkaði. Þessu Hag-
ráði var því fagnað við fæð-
ingu.
Nú er komin tveggja og hálfs
árs reynsla af starfi Hagráðs.
Sú reynsla er því miður ömur-
leg. Hún er algerlega neikvæð.
Hefur haft þveröfug áhrif, þ.
e. fremur hraðað þeirri óheilla
þróun, að sérfræðingar og emb-
ættismenn taki hinar raunveru-
legu ákvarðanir, en ekki hinir
þjóðkjörnu fulltrúar í samráði
við fulltrúa atvinnulífs og
stétta.
Skýrslur um fortíðina
Fundum Ilagráðs hefur verið
þannig háttað, að þar hafa nær
eingöngu verið til umræðu
skýrslur Efnahagsstofnunarinn
ar um efnahagsþróun fortíðar
arinnar, en minna rætt um það,
hvað sé framundan og livað gera
beri til að bæta hag þjóðarinn-
ar sem hraðast og mest á kom-
andi tímum. Þessar skýrslur
hafa verið hrein áróðursplögg
til stuðnings því að stefna rík-
isstjórnarinnar í öllum greinum
væri hin eina rétta og að hag-
fræðivísindin teldu fullsannað
að önnur stefna kæmi ekki til
greina fyrir íslendinga. Megin
hluti skýrslanna hefur verið
útskýringar og afsakanir á því,
af hverju ýmislegt hefur farið
öðru vísi á undanförnum árum,
en talið var að hin ágæta efna-
hagsstefna myndi leiða af sér.
Þar til viðbótar hafa verið
nokkrar framtíðarspár í véfrétt-
arstíl, sem hafa verið í fullu
samræmi við þann áróður, sem
ríkisstjórnin og málgögn henn-
ar hafa talið sér henta á hverj-
um tíma, sbr. hina svokölluðu
„verðstöðvunarstefnu" og allar
blekkingarnar og falsanirnar
misserið áður en kosið var til
Alþingis vorið 1967. Allar þess
ar spár og útreikningar um fram
tíðina hafa reynzt að mestu
marklaust þvaður og staðlaus-
ir stafir. Þegar síðasta skýrsla
Efnahagsstofnunarinnar til
Hagráðs var til umræðu í vor,
skrifaði aðalmálgagn ríkisstjórn
arinnar, Mbl., af miklum fjálg
leik um hagnýti Hagráðs og
þeirra skýrslna, sem Efnahags-
stofnunin legði fyrir ráðið.
Orðaði blaðið þetta eitthvað á
þá leið, að það væri með öllu
fyrir ofan skilning þess, hvern-
ig ríkisstjórnir fyrr á árum
hefðu farið að við stjórn efna-
hagsmála, án þess að hafa í
höndum, sem traustan og full-
komin vegvísi að fara eftir við
stjórn efnahagsmálanna, sem
skýrslurnar til Hagráðs væru.
Ég hef setið nokkra fundi
Ilagráðs sem varamaður Helga
Bergs, fitara Framsóknarflolcks
ins, og er ég las þessi orð aðal-
málgagns ríkisstjórnarinnar með
síðustu skýrslu og hinar fyrri
og reynslu mína af fundum Ilag
ráðs í huga, fannst mér skörin
vera að færast upp í bekkinn
og tólfunum kastað. Ég ákvað
þó að sitja á mér, því að ég
vissi að tilefni myndi gefast síð-
ar til að segja örfá orð um
Hagráð og skýrslUr Efnahags-
stofnunarinnar. Nú finnst mér
þetta tilefni fyrir hendi og því
mun ég draga hér örfáa drætti
í þcirri mynd af Hagráði og
skýrslugerð Efnahagsstofnunar-
innar, eins og hún blasir við
mér.
Til skammar
Ég verð að segja það hrein-
skilnislega, að mér hefur blöskr
að, hve lengi menn hafa þag-
að um það hneyksli sem skýrsln
gerðin til Hagráðs og umræður
þar hafa verið, en þar hefur „há
yfirspekingur“ ríkisstjórnarinn-
ar haft sig mest í frammi, en
iítið hlustað á fulltrúa atvinnu-
Ufs og stétta.Tilefnið nú er það
að enn einu sinni virðist eiga
að leika sama skollaleikinn. Við
ræður eiga að hafa staðið með
fulltrúum stjórnmálaflokkanna
um lausn þess efnahagsvanda,
sem nú er við að glíma, í nær
5 vikur. Viðræðurnar eru þó
raunverulega alls ekki hafnar.
Það kom í ljós, að ráðherram
ir töldu sig ekkert vita ákveð
ið um efnahagsástandið, ekk-
ert, sem byggjandi væri á,
fundu aðeins að þeir voru
komnir með allt niður um sig
og lýstu yfir að þeir gætu ekki
girt sig hjálparlaust og væntu
liðsinnis stjórnarandstöðunnar.
Á að leika sama
Eeikinn áfram?
Ráðherrarnir ætla sér held-
ur ekki eða viðræðunefnd
stjórnmálaflokkanna að brjóta
málin til mergjar og kynnast
þeim af eigin raun með því að
takast á við vandamálin. Nei.
Það eiga sérfræðingarnir áð
gera. Það hvarflar ekki að þeim
nú að kalla saman Hagráð og
hlusta á skoðanir atvinnulífs og
stétta, sem hafa á reiðum hönd
um ýmsar mikilvægar upplýs-
ingar, tillögur og hugmyndir
sem ráðherrum væri áreiðan-
iega hollt að hlusta á og kynna
sér. Nei það er beðið eftir
nýrri „skýrslu“. Hagráð er
nefnilega aldrei kallað saman,
nema þegar áróðursskýrslan er
tilbúin. Og nú á kannski há-
yfirhagspekingurinn erfiða
daga, því að ríkisstjórnin er
ekki búin að móta „Iínuna“ enn
þá.
Hinir heiðvirðu
„vísindamenn".
En hvað um það, hafið þolin
mæði, herrar mínir hún vinnur
þrautir allar. Því það skulu
menn vita, að þegar stóra
skýrslan loksins kemur, þá verð
ur hún hinn eini, óræki sann-
leikur um efnahagsástandið og
orsakir erfiðleikanna. Og til-
lögurnar munu verða hina einu
sönnu vísindalegu niðurstöður
byggðar á hlutlægum og traust
um grunni vísindanna, unnar af
mönnum, sem hlotið hafa frama
hjá framandi þjóðum, grand-
vörum og heiðarlegum vísinda
mönnum, sem ekki mega til þess
vita að blettur falli á hinn
skæra vísindaskjöld þeirra! At-
hugasemdir stjórnmálamanna í
stjórnarandstöðu hljóta að
verða markleysa ein og hjóm
við hlið slíkrar skýrslu, sem
verður að einskonar helglriti
eftir að stjórnarmálgögnin hafa
slegið henni vel upp í nokkra
daga.
„Stöðvunarstefnan".
Þar sem nú er beðið eftir
næsta helgiriti háyfirspekings-
ins, er ekki úr vegi og gæti
orðið einhverjum til nokkurs
lærdóms að glugga svolítið í
„gamla testamenti spámanns-
ins“. Óþarfi er að fara langt aft
ur í tímann í þessari stuttu
blaðagrein. Örfáir meginþættir
frá síðasta ári og þessu ættu
að duga. Vorið 1967 nokkru áð
ur en kosið var lýsti háyfir-
spekingurinn því yfir, að allt
væri í stakasta lagi, stefnan hin
eina rétta og unnt að halda á-
fram „stöðvunarstefnunni“
næstu ár. Allir, sem nokkurt
skyn bera á þessi mál vissu þá,
hvflík blekking og fölsun það
var. Það kom líka í ljós áþreif
anlega áður en langt um leið,
en þá var líka búið að kjósa og
það var mergurinn málsins. Nú
veit hvert mannsbarn hvers eðl
is stöðvunarstefnan var. Hin
vísindalega „stöðvunarstefna“
var kynnt í Hagráði með viðeig
andi hætti.
Skýrslan sem ekki
mátti birta
Þegar þing kom saman í
fyrrahaust og greinilegt var
orðið öllum sjáandi mönnum að
atvinnuvegirnir voru að komast
í þrot, taldi ríkisstjórnin er hún
lagði tillögur í efnahagsmálum
fyrir þingið um að hætta „stöðv
unarstefnu“-niðurgreiðslunum,
að alls væri óvíst, hvort nauð-
synlegt væri að gera eitthvað
fyrir atvinnuvegina en sennilegt
að þeim myndi duga vel í bráð
sams konar stuðningur og þeir
höfðu haft árið 1967. Sam-
kvæmt þeirri línu samdi há-
yfirhagspekingurinn „Skýrslu
til hagráðs um ástand og horf-
ur i efnahagsmálum 1967“.
Skýrsla þessi er dagsett 30.
október 1967 og var tekin til
umræðu í Hagráði í nóvember.
Umræðum um þessa skýrslu
varð hins vegar aldrei lokiff.
„Vinargreiði"
Wilsons.
Við fyrstu umræður um
þessa skýrslu, sem hélt því
fram að líklega þyrfti ekkert að
gera fyrir atvinnuvegina, skv.
ritúali ríkisstjórnarinnar, en
með undirskrift og formála og
skýringum hins æruverðuga og
heiðvirða embættismanns, yfir
manns óháðrar og hlutlægrar
stofnunar, var m. a. spurt um
það af einum fulltrúa í ráðinu,
hvaða áhrif t. d. 25% gengis-
lækkun myndi hafa á þjóðar-
búið og atvinnUvegina. Því
svaraði formaður ráðsins á
þann veg (ég hripaði það nið-
ur) að gengislækkun myndi
ekki leysa þau vandamál, sem
nú væri sérstaklega við að
glíma. Og tónninn var sá, að
sú leið væri ófær. Þetta var á
föstudegi. Og næsta mánudag
Tómas Karlsson
skyldi komið saman að nýju
til framhaldsviðræðna. Af þeim
varð ekki. Daginn áður, sunnu-
dag, höfðu gerzt tíðindi, sem
breiddu bros yfir ásjónur ráð-
herra á íslandi og gerði þá
létta í spori. Wilson feUdi
gengi sterlingspundsins gagn-
vart dollara um 14,3%. Skýrsl
unni, sem hugmyndin var að
nota vel í málgögnum ríkis-
stjómarinnar að venju, var
þegar stungið undir stól og
harðbannað að birta hana og
höfðað til trúnaðar fuUtrúa í
Hagráði!
„Fullkomnasta geng-
islækkun" á íslandi
Þegar er fréttir bárust af
gengisfalli pundsins lýsti for-
maður Hagráðs því yfir opin-
berlega að íslenzka krónan yrði
felld. En það tók sinn tíma.
Reiknimeistaramir undir yfir
stjórn háyfirhagspekingsins
tóku sér heila viku til að
finna hina hárnákvæmu prósent
tölu, sem tryggði það að aUir
gætu unað glaðir við sitt. Eftir
viku var erlendur gjaldeyrir
hækkaður í íslenzkum bönkum
um 33.5% miðað við gengi
doUars. Þessi gengisfeUinging
var, eins og margoft hefur ver
ið sannað, margföld á við það,
sem gengisfall pundsins gaf
beint tilefni til til áhrifa á ís-
lenzkan þjóðarbúskap. Háyfir-
hagspekingurinn lét hafa það
eftir sér í lok „gengisvikunnar“
að þessi „gengisfelling væri hin
fullkomnasta sem gerð hefði
verið á íslandi“ — og var þá
mikið sagt, því talsverða æfingu
erum við nú búnir að fá í
þeirri iðju.
Og menn á íslandi virðast
hafa alveg ótrúlega hæfUeika
til að trúa og treysta þessum
manni og í rauninni var það
ekki nema von, að menn þætt-
ust þess vissir, að eftir jafn
stórfellda lækkun krónunnar
myndi verða tryggður áfram-
haldandi og snurðulaus rekstur
útflutningsatvinnuveganna! Svo
var mönnum lofað 250 miUjón-
um í tollalækkunum tU OfS
draga úr verstu afleiðingunum
af gengislækkuninni á kjör laun
þega.
Ekki hlustað á
athugasemdir
Þegar skýrslan, sem engin má
tala um lengur (dagsett 30. okt.
Framhald á bls. 15.