Vísir - 26.09.1978, Qupperneq 11

vism Þriðjudagur 26. september 1978
skerðum álagninguna, þá fengju
menn fleiri krónur fyrir það að
versla með vöruna eftir en áður.
Sömu vöru.
Við teljum ekkert réttlæti i þvi,
að meðan allt þjóðarbúið liður
með margvislegum hætti vegna
gengisfellingarinnar, sé einn hóp-
ur manna i þjóðfélaginu að hirða
gengisfellingargróða. Það er ekki
verslunarstéttin, heldur örfáir
kaupmenn og heildsalar, og slikt
tel ég algjörlega fráleitt.
Ég held að verslunarmanna-
stéttin, þ.e. fólkið sem vinnur i
verslununum telji þessa ráðstöf-
un eðlilega. En hins vegar eru til
örfáir menn innan verslunarsam-
takanna, sem auðvitað vilja beita
samtökunum pólitiskt til þess aö
reyna að koma höggi á þessa
rikisstjórn.
— Nú kemur það að visu frá
fleiri mönnum en þeim, sem
kallast andstæðingar rikis-
stjórnarinnar, að hagur
verslunarinnar er verulega skert-
ur með þessum ráðstöfunum. Er
þá ekki um leið verið að veikja
grundvöllinn undir lifsafkomu
þess fólks, sem vinnur að
verslunarstörfum?
Verslunarfólk skiptist í tvo
hópa
— Þeir, sem vinna við verslun
skiptast i tvo hópa. Annars vegar
þeir, sem eiga verslunina og hins
vegar þeir sem starfa við versl-
unina. Og það er ekki verið að
skerða á neinn hátt hag þeirra
sem vinna við verslunina með
þessum aðgerðum, vegna þess,
að á sama tima og þessi bráða-
birgðalög taka gildi, gerum við
ráðstafanir til að setja kjara-
samningana i gildi gagnvart
þessu fólki.
— En er ekki verið að ógna
grundvelli þeim, sem þetta fólk
byggir lifsafkomu sina á?
— Þjóðfélagið er auðvitað sett
saman úr margvislegum þáttum,
þannig að það getur vel verið að
það sé hreinlega réttlætanlegt að
einhver hluti af þvi fólki, sem nú
vinnur að versluninni eða við
milliliði og þjónustu, flytjist yfir i
aðrar atvinnugreinar. Það er
ekkert sem segir, að núverandi
skipan verslunarinnar og núver-
andi fjöldi fólks sem við hana
starfar, sé einhver heilög tala.
En við teljum ekki, að við séum
með þessum aðgerðum að setja
verslunina i sjálfu sér á hausinn.
Hins vegar er mér ljóst, að það
eru ekki allir i verslun, sem
græða, t.d. geri ég ekki ráð fyrir
að smærri hverfaverslanir safni
neinum umtalsverðum gróða.
— Þú hefur sagt, að álagningar-
mál verslunarinnar verði tekin til
skoðunar. Hefði ekki verið eðli-
legra að skoða þessi mál áður en
ákvörðun um lækkun alagningar
var tekin?
— Nei, það var útilokað að
hleypa versluninni i gegn með
óbreytta álagningu eftir gengis-
fellingu. Það hefur aldrei verið
gert hér á landi, og mér dettur
ekki i hug að verða fyrsti við-
skiptaráðherrann sem leyfir
versluninni rýmri álagningar-
kosti eftir gengislækkun.
— Að hverju á þessi skoðun að
beinast, og hvað á að fá fram með
henni?
— Það er ljóst, að við munum
ekki skoða verslunarálagninguna
eina, heldur munum við reyna að
skoða verslunarmálin i sam-
hengi.
Sums staðar getur þetta orðið
til þess að álagning á vörur
lækkar. Sums staðar getur þetta
orðið til þess að álagningin
hækkar.
Alagningarprósenturnar hafa
ekki verið teknar til skoðunar
hver fyrir sig afar lengi, og eru
fáir sem vita lengur af hverju
þessi álagning er á einni vöru en
önnur á næstu. Ég vil að það verði
tryggt, að efnisleg rök séu bak við
álagningarákvæðið.
— Getur ekki hugsast að
verslunárálagningin sé álmennt
of lág og hækkun vöruverðs
G ER EKKI
AÐ LÝSA
STRÍÐI
segir Svavar Gestsson, viðsl (ipta
ráðherra í viðtali við Vís • i
Verslunarmálin skoðuö í
samhengi
erlendis eigi rætur sinar að rekja
til þess að verslunarmenn fái ein-
faldlega ekki nógan hagnað af
álagningunni til þess að geta
haldið rekstrinum gangandi?
— Ef það kæmi út úr athugun-
inni, að álagningarprósentan
væri of lág og hún hefði stuðlað að
þvi að menn hefðu tekið upp
óheilbrigða verslunarhætti, þá
segir það sig sjálft, að þá á að
taka þessa verslunarhætti til
skoðunar i heild og ekki að taka
álagningarprósentuna eina út úr.
Það myndi auðvitað einnig segja'
okkur sögu um þá menn sem
þetta hafa gert, aflað sér gróða
með þvi að skjótast út um
bakdyrnar.
Hugmyndir um verðmynd-
unarkerfið
— Hverjar eru þinar hug-
myndir um verðmyndunar-
kerfið? Trúir þú þvi, að núgild-
andi kerfi tryggi lægsta verð?
— Nei, það held ég að það geri
ekki. Ég geri ráð fyrir að taka
þetta mál þeim tökum, að ég
muni fela nókkrum mönnum að
gera tillögur um úrbætur i sam-
bandi við innflutningsverslunina.
Svo mun ég reyna að stilla saman
alla þá þætti stjórnkerfisins, sem
þarna er um að ræða.
Min hugmynd er sú að láta
kanna, hvort ekki er hægt að miða
við það verð, sem tiðkast á sam-
bærilegum vörum erlendis, þegar
verðlagningin er ákveðin hér
heima. M.ö.o. að verðlagsskrif-
stofunni verði gert kleift að
fylgjast með verði erlendis og
taka mið af þvi þegar verölagning
hér heima er ákveðin.
Það sem ég er hér að fiska eftir
er að koma hér á fót verðlags-
kerfi, sem tryggir að hingað
berist vörur með sem hag-
kvæmustum hætti. Þetta verður
ekki gert með þvi að gefa alla
hluti frjálsa. Það sýnir reynslan
að dugir ekki til.
Rikið flytji inn
samráðherra þinn, Steingrimur
Hermannsson, hefur lýst sig þvi
andvigan. Verður nokkuð gert i
þessu máli?
— Hann hefur held ég ekki lýst
þvi yfir að hann sé þvi mótfallinn.
Hins vegar eru um það skiptar
skoðanir hvernig ætti að þessari
sameiningu að standa, þ.e. hvaða
banka ætti að sameina og hvernig
ætti að skipta viðskiptunum, eða
öllu heldur skuldaklafanum milli
bankanna sem störfuðu áfram.
Bankaleynd — skálkaskjól
— En það sem ég er með i huga
i þessu máli er i raun og veru ekki
bara sameining einhverra
tveggja banka. Það sem þarf að
gera er að tryggja innra öryggis-
kerfi bankanna, þannig að það
verði virkara en hingað til og
óhöpp af þvi tagi, sem henti i
Landsbankanum geti siður komið
fyrir. Eins tel ég að þurfi að vega
að þvi sem kallað er bankaleynd,
og hefur oft verið skálkaskjól
fyrir ýmsa óprúttna aðila.
— Ég veit hins vegar ekki
hvernig gengur að koma þessum
hugmyndum minum um bankana
'
Já, það getur þýtt það, að
rikið verði með einhverjum hætti
virkur aöili i sambandi við verð-
myndunarferli i þjóöfélaginu.
— En ekki að rikið komi til með
að annast beinan innflutning?
— Það kemur auðvitað sterk-
lega til greina að rikið flytji sjálft
inn þær vörur sem það þarf að
nota, ef ekki bjóðast hagkvæm
kjör frá þeim mönnum, sem hér
eiga að flytja inn vöruna. Það
hefur verið bent á þann mögu-
leika, að rikið bjóði út ákveðna
vöruflokka, og gefi mönnum kost
á þvi að flytja þær inn á ákveðnu
viðmiðunarverði. Ef að slik boð
ekki berist, þá flytji rikið sjálft
vöruna inn.
— t stjórnarsáttmálanum er
ákvæði um að taka eigi banka-
kerfið til endurskoðunar og fækka
rikisbönkunum i vor. A.m.k. einn
i framkvæmd. Þar þarf margt að
skoða, m.a. gjaldeyrismálin.
Um framkvæmd þessa ákvæðis
i stjórnarsáttmaálanum get ég að
sjálfsögðu ekki svarað nema fyrir
mig. Ég mun halda fast við þetta
ákvæði, en ég get ekki svarað
fyrir stjórnarflokkana i heild.
— Hvað með endurskoðun oliu-
sölumálanna?
— Fyrri vinstristjórn, þ.e. sú
sem sat að völdum 1971 til 1974,
lét gera úttekt á oliufélögunum og
oliuverslun allri hér á landi. Ég er
nú rétt að byrja að fara ofan i þá
skýrslu og veit ekki hvernig á þvi
máli verður tekið.
Þ jóðnýting
— Er um aðra kosti að ræða að
þinu mati en að sameina félög eða
leggja félög niður?
— Nei, það eru auðvitað ekki
margir kostir. Það mætti hugsa
sér að þjóðnýta þetta að hluta,
mismunandi stórum hluta eða að
öllu leyti. Ég er persónulega
þeirrar skoðunar að það eigi að
þjóðnýta þessi félög.
— Þessi rikisstjórn tók upp á
þvi er hún settist að völdum að
llijji
liá
■
m.
Hw

lækka verð á vörum, sem eru
visitölunni með niðurgreiðslum,
en hækka aftur á móti vörur, sem
ekki eru i visitölunni. Er þetta
ekki bara blekking? Verður
kostnaðurinn ekki hinn sami eftir
sem áður fyrir neytandann?
— Að sjálfsögðu ekki. Þú þarft
að fara út i búð á hverjum degi til
að kaupa þér mjólk og mjólkur-
afurðir, en þú kaupir þér ekki
grammófónplötur á hverjum
degi, þannig að kostnaður er eng-
an veginn sá sami. Ef við litum
aftur á móti á það sem snýr að
rikissjóði i þessum efnum, þá
kosta niðurfærlsuaðgerðirnar um
4 milljarða meðan tekjurnar af
þessu vörugjaldi eru kannski um
300-400 milljónir.
En auðvitað erum við að færa
til peninga i þjóðfélaginu, mér
dettur ekki i hug að neita þvi. En
það er lika hlutverk stjórnvalda
að móta efnahagsmálastefnu.
Spurningin er svo þegar allt
kemur til alls, hver er það sem
borgar brúsann? Það sem þessi
stjórn gerir er að hún reynir að
færa fé frá forstjórum og fyrir-
tækjum yfir til fólksins. Það er
hlutverk og skylda þessarar
rikisstjórnar.
Lúxusvörur
— Nú eru vörur i þeim flokki
sem kallaður er lúxusvörur, sem
eru daglegar nauðsynjavörur, ég
nefni þar sem dæmi hárþvotta-
efni og rakvélablöð.
— Viðköllum þetta náttúrulega
alls ekki lúxusvörur. Það eru
bara Visir og Morgunblaðið,
stjórnarandstöðublöðin tvö, sem
það gera.
Þótt ég standi heilshugar að
baki stefnu rikisstjórnarinnar i
þessum málum öllum, tel ég
persónulega að vörugjaldið sé ál-
mennt séð vandræðaskattur, og
ég vildi helst losna við það.
Ég er almennt þeirrar skoð-
unar, að það eigi að draga úr
óbeinum sköttum og fara meira
út i beina skatta. Ég tel að þessi
niðurfelling á söluskatti á mat-
væli sé mikilvægt spor i rétta átt.
Næsta spor gæti t.d. orðið að fella
niður söluskatt á t.d. hreinlætis-
vörum, þannig að þessar litlu
verslanir i hverfunum verði i
raun söluskattslausar
Niöurgreiöslur 20 milljarð-
ar
\
rFjöldi verslunarfólks er engin heilög tala'
— Er það rétt, aö niðurgreiðslur
á næsta ári geti kostað um 40
milljarða?
— Ég hef nú ekki við höndina
endanlegar tölur um það, en að
þær kosti 40 milljarða, það er með
öllu fráleitt. Liklega kosta þær 18-
20 milljarða.
Á þessu ári, þ.e. miðað við það
niðurgreiðslustig sem var fyrir 1.
september, þá var gert ráð fyrir
um 9 milljörðum i niðurgreiðslur.
Ætii þessar niðurgreiðslur hjá
okkur þýði ekki um tvöföldun á
þeim niðurgreiðslum sem voru.
Ég geri mér alveg grein fyrir þvi
að þetta er mikið vandamál, hins
vegar erum við að reyna að halda
verðbólgutaktinum niðri, og viö
gerum það með þessum aö-
gerðum.
— Nú stendur væntanlega fyrir
dyrum endurskoðun á visitölu-
kerfinu. Hvaða markmiðum á að
ná fram með þessari endir-
skoðun?
— Markmiðið með endurskoðun
visitölunnar á að minu mati að
vera það að tryggja betur en gert
hefur verið kjör launafólks i
landinu. Það að visitalan t.d.
mæli oftar en hún gerir núna,
þannig að oftar komi kauphækk-
anir, getur tæpast átt sér stað.
Þetta er núna gert á þriggja
mánaða fresti og auk þess er
tekið tillit til hækkana sem eiga
sér stað i millitiðinni. Það er ekki
bara um að ræða hækkun fram-
færsluvisitölu, heldur er um að
ræða svokallaöa verðbótaauka
sem kemur þar til viðbótar og er
eins konar trygging fyrir launa-
fólk vegna þeirra hækkana, sem
hafa átt sér stað á næstliðnu
timabili. Visitölukerfiö hefur þvi
Framhald á bls. 22