Morgunblaðið - 19.07.2001, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 19. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FRAMKVÆMDASTJÓRIFlugfélags Íslands, JónKarl Ólafsson, boðaðistarfsmenn sína til fundar
í gær þar sem kynntar voru um-
fangsmiklar breytingar á rekstri
félagsins til að laga það að breyttu
rekstrarumhverfi og skapa því nýj-
an rekstrargrundvöll. Markmiðið er
að flugfélagið skili hagnaði á næsta
ári en að óbreyttu hefði stefnt í ríf-
lega 300 milljóna króna tap á þessu
ári.
Frá og með 1. október nk. hættir
félagið að fljúga á tvo áfangastaði,
Vestmannaeyjar og Höfn í Horna-
firði, og af þeim sökum verður stöð-
ugildum fækkað um 60. Það þýðir að
segja þarf upp um 40 starfsmönnum
á öllum rekstrarsviðum, allt frá hlað-
mönnum til flugstjóra, en í dag
starfa hjá félaginu um 230 manns.
Þá verður ATR-vél skilað frá 1. okt.
sem hefur verið í leigu frá Íslands-
flugi. Flugfélag Íslands flutti ríflega
400 þúsund farþega innanlands í
fyrra en eftir breytingarnar er
reiknað með að þeim fækki um 80
þúsund og verði þá um 320 þúsund á
ári.
Erum alls ekki að hætta
Í viðtali við Morgunblaðið segir
Jón Karl að aðgerðirnar séu vissu-
lega sársaukafullar fyrir alla aðila en
þær hafi verið nauðsynlegar til að
koma í veg fyrir að illa færi í rekstr-
inum. Ýmsar leiðir hafi komið til
greina, m.a. að hætta fluginu alfarið
og selja félagið, en ákveðið hafi verið
að fara í niðurskurð upp á fjórðung.
„Við ákváðum að halda áfram og
erum alls ekki að hætta. Við sjáum
framtíð í flugi en hún þarf þá að vera
byggð á rekstrargrunni þar sem
menn geta fengið arðsemi af þeim
peningum sem lagðir eru til. Harka
markaðarins segir að við verðum að
einbeita okkur að arðbærari leið-
um,“ segir Jón Karl, sem verður
áfram framkvæmdastjóri félagsins.
Tap hefur verið á innanlandsflug-
inu síðustu ár og sem dæmi tapaði
Flugfélag Íslands 380 milljónum
króna í fyrra. Að sögn Jóns Karls
stefndi í að tap þessa árs yrði rúmar
300 milljónir og því hafi verið ljóst að
grípa þurfti til einhverra aðgerða.
Starfsstöðvum félagsins í Eyjum
og á Höfn verður lokað frá 1. októ-
ber, en þar hafa verið alls 10 stöðu-
gildi, og flugferðum verður fækkað á
aðra staði. Opnunartími afgreiðsl-
unnar á Reykjavíkurflugvelli verður
styttur og miðað við að flogið verði
milli klukkan átta á morgnana og níu
á kvöldin.
Ætlunin er að halda áfram áætl-
unarflugi til Akureyrar, Egilsstaða,
Ísafjarðar, Færeyja og Grænlands.
Þá verður staðið við gerða samninga
við ríkið um sjúkraflug
og flug frá Akureyri til
nokkurra minni staða á
Norðausturlandi, þ.e.
Grímseyjar, Vopna-
fjarðar og Þórshafnar.
Einnig verður aukin áhersla lögð á
sölu ferða í gegnum Netið en sú leið
hefur skilað um 15% af tekjum
félagsins.
Eins og áður segir verður ATR-
vél Íslandsflugs skilað og að sögn
Jóns Karls mun flugflotinn saman-
standa af þremur Fokker-vélum,
tveimur TwinOtter-vélum, sem stað-
settar eru á Akureyri, og einni
Metro-vél, sem einnig er fyrir norð-
an vegna sjúkraflugsins.
Aðspurður um ástæður rekstrar-
vandans nefnir Jón Karl þar einkum
kostnaðarhækkanir. Þeim megi líkja
við náttúruhamfarir á síðustu miss-
erum. Á einu ári nemi hækkanirnar
allt að 40% sem aðallega megi rekja
til gengisþróunar, eldsneytisverð-
hækkana, aukins launakostnaðar og
annarra innlendra hækkana. Einnig
hafi eftirspurn eftir flugi félagsins
dregist saman að undanförnu um
20%.
Sem dæmi um aukinn kostnað
nefnir Jón Karl að félagið eyði 10
milljónum dollara á ári í leigu flug-
véla og viðhald þeirra. Fyrir ári hafi
þessi upphæð jafngilt 780 milljónum
króna en nú sé þessi kostnaður kom-
inn í rúman 1 milljarð króna. Þarna
sé aukinn kostnaður upp á tæpar
300 milljónir og þá sé eftir að taka
fjármagnskostnað með í reikning-
inn. Þá hafi eldsneytiskostnaður
aukist um 200 milljónir á tveimur ár-
um.
„Þetta eru aðstæður sem komnar
eru til að vera, við getum ekki litið á
þetta sem tímabundið vandamál.
Innanlandsflugið hefur lengi átt í
erfiðleikum og við sjáum ekki fram á
að það breytist á næst-
unni. Ljóst er að hlut-
hafar Flugleiða, aðal-
eiganda okkar, eru ekki
tilbúnir að greiða niður
meiri taprekstur. Einn-
ig er ljóst að farþegar eru ekki reiðu-
búnir að greiða hærri fargjöld.“
Köllum ekki eftir
ríkisstyrkjum
Varðandi flug til Vestmannaeyja
segir Jón Karl að þar hafi ríkt hörð
samkeppni við ríkisstyrktar ferju-
siglingar með Herjólfi og flug lítilla
véla á Bakkaflugvöll í A-Landeyjum.
Flug til Hafnar hafi verið í mikilli
samkeppni við einkabíla og rútur.
„Við höfum kallað eftir umræðu
um samkeppnisstöðu innanlands-
flugsins. Menn hafa talað
sem óp eftir ríkisstyrkjum e
er það alls ekki. Málið sný
flug er eitt af samgöng
landsins en staða þess hefu
versna. Við höfum ekki h
öðru en að velta kostnaðar
um út í gjaldskrá okkar. Á
verðlagi haldið stöðugu í
ingum, sem eru ríkisstyr
spyrjum hvort þetta sé eðl
keppnisstaða. Ef svarið er
þá er afleiðingin sú sem við
gera núna. Eyjamenn hafa
ar valið að fljúga á Bakka
með Herjólfi. Þar hefur ve
ing á báðum vígstöðvum
hrun hefur verið hjá okkur
síðustu 2-3 mánuði. Miðað v
forsendur getum við ekki
markaðnum. Kostir flug
hraði og þægindi og ef fól
tilbúið til að greiða fyrir þ
við enga aðra kosti en að dr
an í rekstri eða breyta o
sendum,“ segir Jón Karl.
Hann segir að flugleið
100 þúsund farþega á ári t
sig sæmilega. Því muni
Flugfélag Íslands ein-
beita sér að Akureyri,
þangað sem um 140-150
þúsund manns fljúga á
ári, og Egilsstöðum,
sem tekur við 80 þúsund fa
áætlunarflugi á ári. Jón K
aukningu sjáanlega fyrir au
á 20-30 þúsund farþega á
fyrirhugaðra stóriðjuframk
„Þetta eru þau svæði
sem við teljum markaðshæ
inu. Til Ísafjarðar fara um
und manns á ári og Vestfir
ágætlega inn í þá rekstra
sem við ætlum nú að byg
Aðrir staðir eins og Höfn
með 20 þúsund farþega á ár
ar eru markaðir sem ei
Flugfélag Íslands hættir flugi til Vestmannaeyja o
„Sársaukafu
en nauðsy
legar aðger
Morgunblaði
Jón Karl Ólafsson, framkvæmdastjóri Flugfélags Íslands, seg
allar leiðir út úr rekstrarvandanum hafi verið skoðaðar, m.a.
hætta fluginu og selja félagið. Ákveðið hafi verið að halda áfra
einbeita sér að hagkvæmum flugleiðum.
Tímamót urðu í innanlandsfluginu í gær þ
Flugfélag Íslands tilkynnti mikinn niðursk
rekstri frá 1. október nk. en frá þeim tíma
farþegum fækkað um 80 þúsund á ári. Jón
Ólafsson framkvæmdastjóri fræddi Bjö
Jóhann Björnsson um af hverju gripið va
þessara aðgerða og hvernig horfir í
innanlandsfluginu í framtíðinni.
Við erum í sam-
keppni við allt
sem hreyfist
EGGJAÐ TIL AÐHALDS
KYNNING ÍSLENSKRAR
MYNDLISTAR ERLENDIS
Mikil umræða hefur farið fram aðundanförnu um þátttöku Ís-lendinga í Feneyjatvíæringn-
um. Upphaf umræðunnar var grein eftir
Fríðu Björk Ingvarsdóttur blaðamann
Morgunblaðsins sem birtist hér í
blaðinu en hún var við opnun tvíærings-
ins í byrjun júní síðastliðinn sem af flest-
um er talinn mikilvægasti vettvangur
samtímalistar í heiminum.
Í grein Fríðu Bjarkar var gagnrýnt
hvernig staðið var að þátttöku Finnboga
Péturssonar listamanns í tvíæringnum
að þessu sinni. Bent var á að boð ríkisins
til þátttöku í tvíæringnum felst í því að
vera fulltrúi Íslands en engin starfslaun
tengist valinu. Einnig sagði að þrátt fyr-
ir að verkefni Finnboga hafi verið sam-
þykkt af hálfu menntamálaráðuneytis-
ins hafi ekki verið til fjármagn til þess að
standa straum af smíði þess og uppsetn-
ingu í Feneyjum. Í greininni sagði:
„Listamaðurinn þurfti tvo menn í tíu
daga sér til aðstoðar við smíðina á sýn-
ingarsvæðinu og fékk annar þeirra ferð
sína greidda, en hinn stóð sjálfur straum
af ferðakostnaði, gistingu og uppihaldi
auk þess sem báðir unnu launalaust alla
þessa daga.“ Ennfremur var gagnrýnt
hvernig staðið var að opnun sýningar
Finnboga, boðskort höfðu til að mynda
ekki verið send út heldur var þeim dreift
af handahófi á sýningarsvæðinu, dreif-
ingu á kynningarefni var sömuleiðis
ábótavant og umgjörð opnunarathafnar-
innar sjálfrar var bæði óformleg og fá-
tækleg, eins og sagði í greininni.
Í kjölfar þessarar greinar hafði Morg-
unblaðið tal af nokkrum myndlistar-
mönnum um kynningu á íslenskri mynd-
list erlendis og sömuleiðis hafa birst í
blaðinu aðsendar greinar listamanna um
málið. Viðbrögð flestra þessara aðila
voru á þann veg, að betur mætti standa
að kynningu á íslenskri myndlist erlend-
is og framkvæmd þátttöku Finnboga í
tvíæringnum að þessu sinni sé dæmi um
það. Einkum hefur verið talað um skort
á fjármagni til kynningarstarfsins. Í
grein Þorvaldar Þorsteinssonar mynd-
listarmanns og rithöfundar sagði:
„Þetta óútskýranlega sinnuleysi stjórn-
valda hefur óbeint orðið til að útiloka
þátttöku íslenskra myndlistarmanna í
fjölda lykilsýninga á síðustu árum, sýn-
inga sem hver um sig hefði getað opnað
þátttakendum nýjar dyr og rutt braut-
ina fyrir aðra listamenn.“
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra svaraði gagnrýninni á heimasíðu
sinni og birtist grein hans hér í Morg-
unblaðinu. Þar kemur fram að ráðuneyt-
ið hafi aldrei tekið að sér að standa undir
öllum kostnaði vegna Feneyjatvíærings-
ins eða greiða þeim laun sem þar leggja
hönd á plóginn. „Menntamálaráðuneytið
hefur litið á það sem hlutverk sitt að
skapa aðstæður til þátttöku í tvíæringn-
um með því að leigja húsnæði og veita fé
vegna framkvæmdarinnar. Á hinn bóg-
inn hefur ráðuneytið ekki tekið að sér að
sinna sérstöku kynningarstarfi vegna
listamannsins,“ segir í grein ráðherra.
Ljóst má vera að ráðuneytið og lista-
menn greinir á um það hvert og hversu
stórt hlutverk þess eigi að vera í þátt-
töku Íslendinga í Feneyjatvíæringnum
og kynningu á íslenskri list almennt. Af
því sem fram kom í grein Fríðu Bjarkar
og í máli listamanna, sem þekkja gjörla
til þátttöku Íslendinga í tvíæringnum,
má jafn ljóst vera að fjárframlag ráðu-
neytisins er ekki nægilega hátt auk þess
sem framkvæmdin er að ýmsu leyti óvið-
unandi.
Leita verður leiða til þess að bæta hér
úr því eins og fram hefur komið skiptir
það íslenska list miklu að vel sé staðið að
þátttöku í þessari mikilvægustu list-
kaupstefnu heims og annarri kynningu
hennar erlendis. Í þeirri vinnu er brýnt
að nýta reynslu og þekkingu sem skap-
ast hefur af þátttöku listamanna á er-
lendum vettvangi hingað til.
Félag eggjaframleiðenda hefurhækkað „leiðbeinandi viðmiðunar-
verð“ á eggjum til verzlana um 12%.
Það er út af fyrir sig tímaskekkja að
samtök framleiðenda skuli taka sig
saman um að gefa út leiðbeiningar um
verð til félagsmanna sinna og gengur
gegn öllum sjónarmiðum um frjálsa
samkeppni í þágu neytenda. Félag
eggjaframleiðenda tilgreinir sem
ástæður hækkunarinnar að aðföng og
annar framleiðslukostnaður eggjabúa
hafi hækkað að undanförnu. Það er frá-
leitt að gera ráð fyrir að slíkt velti beint
út í verðlagið og ekki síður að verðið
þurfi að hækka um sama hlutfall hjá öll-
um. Ef frjáls samkeppni ríkti í sölu
eggja, myndu eggjabúin auðvitað leita
leiða til hagræðingar í rekstri sínum til
þess að þurfa ekki að velta kostnaðar-
hækkunum út í verðlagið.
Félag eggjaframleiðenda fékk á sín-
um tíma, árið 1996, undanþágu frá
banni samkeppnislaga við verðsamráði.
Sú undanþága var veitt gegn því að op-
inberri verðlagningu á eggjum væri um
leið hætt. Samkeppnisráð taldi þetta á
sínum tíma lið í því að hverfa frá op-
inberri verðstýringu til frjálsrar sam-
keppni í viðskiptum; eins konar aðlög-
unarástand fyrir eggjaframleiðendur.
Nú er kominn tími til að afnema þessa
undanþágu, skera upp herör gegn verð-
samráði eggjaframleiðenda og leyfa
frjálsri samkeppni að njóta sín í þessum
geira, sem að mörgu leyti líkist iðnaði
meira en hefðbundnum landbúnaði.
Hitt mega eggjaframleiðendur eiga,
að heildsöluverð á eggjum til verzlana
hefur í raun lækkað á undanförnum ár-
um, um 10-15% á fimm árum. Munur á
eggjaverði hér og í nágrannalöndunum
hefur minnkað en egg eru þó enn of dýr
á Íslandi. Í skýrslu Samkeppnisstofn-
unar um matvörumarkaðinn á Íslandi,
sem út kom í maí, kemur fram að egg
eru 24% dýrari á Íslandi en að meðaltali
á Norðurlöndum.
Í skýrslu Samkeppnisstofnunar vek-
ur hins vegar athygli að þrátt fyrir að
verð til verzlana hafi lækkað, hefur
eggjaverð til neytenda verið hér um bil
óbreytt undanfarin fimm ár. Það þýðir
að smásöluálagning á egg hefur hækkað
talsvert. Könnun Samkeppnisstofnunar
leiddi í ljós að hún væri á bilinu 50 til
70%.
Þetta þýðir auðvitað að neytendur
eiga ekki að sætta sig við að matvöru-
verzlanir láti hækkun á heildsöluverði
eggja ganga til neytenda. Neytendur
eiga þvert á móti að fylgjast með eggja-
verðinu og mótmæla, sjái þeir fram á að
það fari hækkandi. Liður í því að berj-
ast gegn verðbólgunni, sem nú ógnar
lífskjörum okkar, er að almenningur
sýni þannig virkt aðhald að verðlagi og
andmæli „sjálfvirkum“ verðhækkunum.