Morgunblaðið - 19.07.2001, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FIMMTUDAGUR 19. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÁRMÚLA 21, 533 2020
HANDKLÆÐAOFNAR
Mikið úrval
handklæðaofna
á baðherbergið.
Stærðir frá 60-181 cm.
ÁFERÐ: HVÍT EÐA
KRÓMLITUÐ.
MORGUNBLAÐIÐ átti mjög at-
hyglisvert viðtal við Kristin Geirs-
son, framkvæmdastjóra Goða hf., á
dögunum. Þegar ég segi athygl-
isvert þá er það vegna þess að ég
er sannfærður um að allir sem lásu
það og hafa einhver tengsl inn í
málefni afurðastöðva og sauðfjár-
bænda, hafi sett hljóða, en svo orð-
ið býsna reiðir yfir einhliða viðtali
sem er fullt af rangfærslum.
Í upphafi viðtalsins talar fram-
kvæmdastjórinn um lög, sem sett
voru á fyrir fimmtán árum, sem
skikkuðu sláturleyfishafa til að
greiða innlegg sauðfjárbænda fyrir
áramót. Þessi lög voru afnumin ár-
ið 1998. Það hefði líka mátt koma
fram í upphafi í þessu viðtali en
ekki undir lokin. Benda má á að
allir sláturleyfishafar með vel rekin
hús hafa samt treyst sér til að
borga sauðfjárbændum fyrir fram-
leiðslu sína fyrir áramót ár hvert.
Kristinn segir enn fremur að
vegna þessa verklags, að borga
bændum út fyrir áramót, sitji af-
urðastöðvar uppi með mikið magn
af kjöti í birgðum, án þess að fá
nokkra umbun fyrir. Kristinn veit
að þetta er rangt og honum er full-
kunnugt um að í sauðfjársamningi
er gert ráð fyrir greiðslum vegna
vaxta og geymslukostnaðar, sem
afurðastöðvar fá vegna þessa
birgðahalds, og þar er verið að tala
um umtalsverðar fjárhæðir. Einnig
má benda Kristni á að fyrir síðustu
sláturtíð voru birgðir í landinu af
kindakjöti það litlar
að afurðastöðvar fóru
að ganga á svokallað
útflutningskjöt til að
selja innanlands og
mæta þar með skorti.
Samkvæmt því hefur
birgðahald á kinda-
kjöti ekki plagað
Goða þegar fyrirtæk-
ið var í burðarliðnum
fyrir ári.
Kristinn segir að
sláturleyfishafar séu
eins og milli steins og
sleggju vegna þessar-
ar áhættu. Hann
minnist ekki á að
bændur verða að
setja ákveðið magn af
framleiðslu sinni í útflutning og er
það magn ákveðið í upphafi hverr-
ar sláturtíðar. Sl. ár hefur það ver-
ið í kringum 20-25 % af heildar-
framleiðslu kindakjöts. Allt það
kjöt taka sláturleyfishafar í um-
boðssölu. Þrátt fyrir það gaf Goði
út fast verð fyrir útflutningskjötið
sem boðað var að greitt yrði með
þrem jöfnum greiðslum síðast í lok
maí. Goði á enn þá eftir að greiða
bændum 1/3 af þessu kjöti frá síð-
ustu sláturtíð.
Nauðsynlegt er að hafa augun
opin fyrir hagræðingu og er ég
sammála Kristni um að þar sé enn
mikið hægt að gera. Ekki má horfa
fram hjá því, eins og Kristinn virð-
ist gera, að mikið er búið að hag-
ræða í þessari grein á
skömmum tíma. Oftar
en ekki hefur þar ver-
ið um sársaukafullar
aðgerðir að ræða fyrir
sveitarfélög og bænd-
ur en segja má í
mörgum tilvikum
nauðsynlegar. Benda
má á að árið 1984 var
slátrað um 727 þús-
und dilkum í 47 slát-
urhúsum, eða að með-
altali 15.500 dilkum í
hverju húsi. Árið 2000
var slátrað rúmlega
592 þúsund dilkum í
19 sláturhúsum eða í
kringum 31 þúsundi í
hverju húsi. Því er
augljóst að hagræðing hefur átt
sér stað og búið er að fækka slát-
urhúsum um 28 á 17 árum svo nýt-
ing þeirra húsa sem enn eru í
rekstri hefur tvöfaldast.
Kristinn segir bændur búa við
þann „lúxus að framleiða einfald-
lega“. Hvað á hann við? Hefur
hann komið upp í sveit? Ég held að
orðin „lúxus“ og einfaldlega“ eigi
alls ekki við heldur þvert á móti.
Hann talar um að sauðfjárbænd-
ur fái borgað í áskrift og hækkun
ár eftir ár. Ég vil benda Kristni á
þá ómótmælanlegu staðreynd að
afurðastöðvaverð til bænda árið
1995 á verðlagi ársins 1999 var kr.
226,17 á kg. Árið 1999 var verðið
kr. 220,15 á kg. Þetta er áskrift á
lækkun en ekki hækkun, eins og
Kristinn vill meina. Á sama tíma-
bili hefur vísitala neysluverðs
hækkað um 11, 3% og launavísitala
hækkað um tæp 30%. Það er nú
allur „lúxusinn“.
Kristinn víkur að stöðu naut-
gripa- og svínabænda og segir þá
búa við önnur skilyrði en sauð-
fjárbændur. Kristinn veit að naut-
gripa- og svínabændur eru með
birgðir á fæti allt árið um kring og
þegar þeir slátra fá þeir að fullu
greitt innan tveggja mánaða fyrir
innlegg sitt.
Kristinn segist mæta þverúð og
andstöðu bændaforystunnar þegar
hann býður henni að borðinu til
ráðagerða. Kristinn veit sjálfur að
þetta er rangt. Forsvarsmenn
Goða komu á aðalfund Landssam-
taka sauðfjárbænda 28. júní sl. og
skýrðu frá stöðu mála og hvaða
leið þeir vildu fara út úr þeim
ógöngum sem búið var að setja fyr-
irtækið í. Benda má á að sauð-
fjárbændum hefur aldrei verið boð-
ið að neinu borði fyrr til þess að
ræða málin og skiptast á skoðunum
um það hvernig best sé að haga
málum varðandi slátrun eða sölu á
afurðum. Það hefur alltaf verið
gert einhliða innan veggja Goða.
En þegar allt er komið í þrot er
einfalt að segja að bændum hafi
verið boðið til ráðagerða en þeir
séu bara með „þverúð“. Að sjálf-
sögðu leita bændur allra leiða til að
fá greitt fyrir framleiðslu sína.
Hvaða framleiðandi gerir það ekki?
Goði er búinn að segja að hann
komi ekki til með að kaupa kjöt af
bændum eins og aðrar afurðastöðv-
ar ætla að gera. Ég fæ ekki séð að
hótun felist í því við Goða að bænd-
ur leiti annarra leiða en að leggja
inn hjá honum í þessari stöðu.
Kristni finnst undarlegt að bændur
segi að Goði sé rúinn öllu trausti.
Þekkjandi forsögu málsins er það
kannski ekki svo einkennilegt.
Afurðaseðlar og afreikningar til
bænda í síðustu sláturtíð voru ill-
skiljanlegir og í sumum tilvikum
rangir og stóðust ekki skattalög.
Enn hafa sumir bændur ekki feng-
ið greitt fyrir allt sitt innlegg.
Öll útflutningsskylda var tekju-
færð á bændur með virðisauka fyr-
ir áramót þótt aðeins 2/3 innleggs-
ins væru greiddir til bænda og
þurftu bændur að greiða virðis-
auka af allri upphæðinni 1. mars sl.
þrátt fyrir að þriðjungur væri enn
ógreiddur.
Goði tók á móti gripum til slátr-
unar löngu eftir að fyrirtækið var
komið í greiðsluþrot.
Og svo mætti lengi telja.
Varðandi forsögu Goða og hvern-
ig til þess fyrirtækis var stofnað
má segja að í upphafi skyldi endinn
skoða. Svo virðist sem það hafi al-
veg gleymst og önnur öfl ráðið
ferðinni – því er staðan eins og hún
er nú. Á það má benda að núver-
andi framkvæmdastjóri Goða, sem
áður hefur verið vitnað til, kom
ekki að framkvæmdastjórn Goða
fyrr en um áramótin 2000/2001.
Fróðlegt væri ef Morgunblaðið
færi ofan í saumana á öllu þessu
máli; á hvaða forsendum Goði varð
til og með hvaða hætti hann hefur
verið rekinn frá stofnun.
Athugasemdir vegna
viðtals við fram-
kvæmdastjóra Goða hf.
Özur
Lárusson
Afurðir
Ég er sannfærður um,
segir Özur Lárusson,
að alla, sem lásu þetta
viðtal og hafa einhver
tengsl inn í málefni
afurðastöðva og
sauðfjárbænda, hafi
sett hljóða.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssamtaka sauðfjárbænda.
ÞAÐ þarf að snúa
vörn í sókn í bæjar-
málum í Hafnarfirði.
Ég hef áhyggjur af
stöðu mála í mínum
heimabæ, Hafnarfirði.
Það hef ég þrátt fyrir
það að Hafnarfjörður
sé af náttúrunnar
hendi fallegasti bær á
landinu og framtíðar-
möguleikar hans al-
mennt miklir og góð-
ir, ef vel er staðið að
verki. Og ég hef
áhyggjur, jafnvel þótt
í Hafnarfirði búi
kraftmikið og gott
fólk sem almennt læt-
ur sig velferð bæjarfélagsins varða
og finnur til samkenndar með
sveitungum sínum. En því miður
fer þessi jákvæða umgjörð og
ímynd fyrir lítið þegar stjórnendur
bæjarmála í Hafnarfirði fara þann-
ig með vald sitt að í óefni stefnir.
Þannig er það því miður hjá
þeim sem nú standa við stýrið í
málefnum Hafnarfjarðar – meiri-
hluta bæjarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokksins
með núverandi bæjarstjóra í
broddi fylkingar.
Tillögur og ábendingar okkar
bæjarfulltrúa Samfylkingarinnar
til að beina ýmsum verkefnum í
farsælan farveg eru undantekning-
arlítið felldar eða ýtt út af borðinu
af fulltrúum meirihlutans.
Lausatök og
ábyrgðarleysi
Lausatök, þröngsýni, þrjóska og
þvergirðingsháttur og ekki síst
sambandsleysi við fólkið í bænum
eru meðal þeirra atriða sem upp í
hugann koma þegar stjórn og
starfshættir þessara hægrimanna í
Hafnarfirði ber á góma.
Ábyrgðarleysi, nán-
ast kæruleysi í fjár-
málastjórn sem birtist
í því að milljörðum og
aftur milljörðum
króna er ávísað á
komandi kynslóðir.
Það er gert með því
að skuldbinda bæjar-
félagið til næstu ára-
tuga með samningum
við einkaaðila um svo-
kallaða einkafram-
kvæmd og rekstrar-
leigu sem birtist í því
að bæjarfélagið og
bæjarbúar eiga ekki
lengur mannvirkin
sem m.a. hýsa skóla-
starf, leikskólastarf og fleira, held-
ur verða leigjendur hjá einkaað-
ilum næstu áratugi og eignast
aldrei mannvirkin. Og ofan í kaup-
ið eru þessar skuldbindingar upp á
milljarða króna ekki birtar í árs-
reikningum bæjarfélagsins sem er
skýlaust brot á lögum um árs-
reikninga sveitarfélaga. Það er
hins vegar gert til að fela mjög
versnandi fjárhagsstöðu bæjarins
undir stjórn hægri manna.
Skortur er á yfirsýn og heildar-
hugsun gagnvart ólíkum þörfum
og hagsmunum bæjarbúa sem
birtist í tilviljanakenndum og lítt
hugsuðum aðgerðum, en aftur er
til staðar þvermóðska og stífni
þegar keyra skal sérmál og gælu-
verkefni einstakra bæjarfulltrúa
meirihlutans í gegn á mettíma.
Troðið er niður skóla á lóð hjúkr-
unarheimilis fyrir aldraða, grafa á
djúpa gjá millum íbúðarhverfa í
bænum til að liðka fyrir hraðaum-
ferð þeirra sem leið eiga millum
Suðurnesja og Reykjavíkursvæð-
isins og bæjaryfirvöld hafa gefist
upp á því að reka skóla fyrir
grunnskólabörn og leita á náðir
einkaaðila utan bæjar til verksins.
Sambandsleysi við bæjarbúa
Síðan er algert sambandsleysi
við almenning í bænum, jafnt við
fjölmörg samtök og félög bæjar-
búasem og einstaklinga sem leita
eftir þjónustu og liðsinni hjá bæj-
aryfirvöldum. Þar er að finna tóm-
læti, áhugaleysi og erindum er
sinnt seint og illa. Ekki er hlustað
einu orði á ábendingar bæjarbúa
þegar skipulagsmál eru annars
vegar, svo dæmi sé nefnt. Og það
virðist algjört bannorð að hlýða á
tillögur okkar Samfylkingarfólks í
nefndum og ráðum bæjarins. Má
til taka tillögur okkar við af-
greiðslu nýs miðbæjarskipulags
þar sem við lögðum til að svonefnt
Dvergshús verði rifið, en þetta hús
er stórt og kassalaga, úr stíl í mið-
bænum, lítið notað og að miklu
leyti í eigu bæjarsjóðs. Þótt vel
flestir bæjarbúar séu því sammála
að þetta hús sé ekki og verði aldr-
ei bæjarprýði mátti ekki hrófla við
því að mati meirihlutans. Nokkr-
um gömlum húsum með sál og
sögu hikuðu þeir meirihlutamenn
þó ekki við að samþykkja niðurrif
á í þessu sama skipulagi.
Til Hafnarfjarðar var á sínum
tíma litið sem fyrirmyndarsveit-
arfélags á þeim árum sem jafn-
aðarmenn fóru með stjórn mála.
Hafnarfjörður var á toppnum. Þá
var félagsleg þjónusta í góðu lagi,
mikil uppbygging átti sér stað,
fjármálin tekin föstum tökum og
sóknarhugur og bjartsýni réðu
ríkjum. Hafnfirðingar voru stoltir
af gangi mála í bænum sínum. Nú
glotta hins vegar sumir utanbæj-
armenn því miður gjarnan út í
annað þegar málefni Hafnarfjarð-
ar ber á góma.
„Er það ekki bæjarfélagið þar
sem bæjarstjórnarmeirihlutinn
hefur lagt niður slökkviliðið í bæn-
um, rafveitu bæjarins, vill láta
aðra eiga og reka grunnskóla bæj-
arins og vísar yfirleitt ábyrgð á
verkunum frá sér?“ spyrja utan-
bæjarmenn gjarnan.
Við Hafnfirðinga viljum gjarnan
vera án svona umræðu.
Snúum vörn í sókn
Nei, það er nóg komið! Ég hef
verið bæjarfulltrúi Samfylkingar-
innar umliðin þrjú ár og hef ásamt
félögum mínum í minnihlutanum
viljað stuðla að vexti og viðgangi
bæjarins. Við höfum stutt meiri-
hlutann til góðra verka en staðið
fast gegn lítt ígrunduðum áform-
um. Við fimm bæjarfulltrúar Sam-
fylkingarinnar viljum Hafnarfirði
allt hið besta og leitum eftir sam-
starfi og samvinnu við allan þann
stóra hóp bæjarbúa sem eru okkur
sammála. Hægrimenn í Hafnar-
firði, sjálfstæðis- og framsóknar-
menn, eru hins vegar fastir í eigin
fílabeinsturni.
Það er rúmt ár í næstu bæj-
arstjórnarkosningar. Þá er nauð-
syn á því að það tækifæri verði
notað í Hafnarfirði til að breyta og
bæta ímynd bæjarins og hvíla nú-
verandi valdhafa. Þótt ég hafi
dregið upp dökka mynd af stöðu
bæjarins undir stjórn núverandi
íhaldsmeirihluta er ég jafnframt
þeirrar skoðunar að ekki sé of
seint að snúa vörn í sókn, hefja
endurreisnina. En tíminn líður og
ekki seinna en í næstu kosningum,
eftir rúmt ár, verða Hafnfirðingar
að standa saman og stöðva hið
frjálsa fall og blása til nýrrar
sóknar. Það verður ekki gert öðru-
vísi en kalla okkur fulltrúa Sam-
fylkingarinnar til verka. Við erum
reiðubúin til nýrrar sóknar með
öllum góðum Hafnfirðingum.
Framtíð Hafnarfjarðar er í húfi.
Framtíð Hafn-
arfjarðar í húfi
Jóna Dóra
Karlsdóttir
Sveitarstjórnarmál
Hafnfirðingar verða að
standa saman, segir
Jóna Dóra Karlsdóttir,
stöðva hið frjálsa fall og
blása til nýrrar sóknar.
Höfundur er bæjarfulltrúi
Samfylkingarinnar.
Mörkinni 3, sími 588 0640
G
læ
si
le
g
hú
sg
ög
n
Sérpantanir
Opið virka daga
frá kl. 12-18.