Morgunblaðið - 19.07.2001, Qupperneq 47

GREINARGERÐ
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. JÚLÍ 2001 47
KRAMNIK vann heimsmeistara-
titilinn óvænt af Kasparov í London
á síðasta ári. Einvígið var skipulagt
af Kasparov ásamt fyrirtækinu
Braingames. Skipulagningin náði
þó ekki lengra en svo, að enginn
hafði hugsað til enda hvernig fram-
haldið yrði. Hvernig gætu aðrir
skákmenn skorað á og barist við
Kramnik um heimsmeistaratitilinn?
Þessari spurningu var loksins svar-
að á blaðamannafundi sem haldinn
var í Dortmund sl. sunnudag undir
stjórn enska athafnamannsins og
forsvarsmanns Braingames, Ray-
monds Keenes. Þar var tilkynnt að
áskorandi Kramniks yrði valinn
með áskorendamóti sem haldið
verður í Dortmund 6.–21. júlí á
næsta ári. Það er því ljóst, að Brain-
games liggur ekki jafnmikið á og
FIDE, sem heldur árlega heims-
meistarakeppni.
Átta keppendur taka þátt í áskor-
endamótinu og tefld verður tvöföld
umferð í tveimur riðlum. Tveir efstu
menn úr hvorum riðli komast síðan
áfram í undanúrslit (tveggja skáka
einvígi) og sigurvegararnir tveir úr
þeim slag tefla síðan um réttinn til
að skora á Kramnik (fjögurra skáka
einvígi). Gary Kasparov og Vis-
wanathan Anand eiga báðir þátt-
tökurétt, en auk þeirra verða fjórir
skákmenn valdir eftir skákstigum.
Tveir síðustu þátttakendurnir verða
síðan valdir á netskákmóti Brain-
games þar sem öllum verður heimil
þátttaka. Verðlaunafé á áskorenda-
mótinu verður $200.000,
auk þess sem allir þátt-
takendur fá ríflega
komuþóknun.
Kramnik tjáði sig
stuttlega um þetta fyrir-
komulag og fagnaði þar
samkomulagi Brain-
games og Dortmunder
Sparkassen, styrktarað-
ila mótsins. Hann sagð-
ist telja að þetta skref í
átt til hefðbundinnar
heimsmeistarakeppni
ætti eftir að reynast
skákinni farsælt. Þegar
Kramnik var spurður
um möguleika á öðru
einvígi gegn Kasparov eða samein-
ingareinvígi við Anand og þar með
FIDE svaraði hann: „Ég vona, og
ég trúi, að Gary Kasparov muni
taka þátt [í áskorendamótinu].“
Netskákmótið, sem verður með
20 mínútna umhugsunartíma, hefst
í ágúst á þessu ári. Eins og áður seg-
ir verður það opið öllum skákmönn-
um. Vonandi verður fjöldi Íslend-
inga þar á meðal þátttakenda. Átta
efstu skákmenn á mótinu munu síð-
an taka þátt í öðru netskákmóti
ásamt átta skákmönnum sem verð-
ur boðið sérstaklega. Þar verður
keppt um tvö sæti á áskorenda-
mótinu.
Það vekur nokkra athygli að
Braingames segjast ætla að þróa
enn eitt skákstigakerfið til að styðj-
ast við í vali á keppendum á áskor-
endamótið. Um þessar mundir eru
tvö kerfi í notkun, kerfi FIDE (Elo-
kerfið) og kerfi Kasparovs (Thom-
son-kerfið).
Heimsmeistaraeinvígið sjálft
verður að öllum líkindum haldið í
Bahrain í október 2002. Einvígið
verður 16 skákir og verðlaunasjóð-
urinn a.m.k. tvær milljónir Banda-
ríkjadollara.
Hið árlega ofur-
skákmót í Dortmund
stendur nú yfir og
athyglin beinist að
heimsmeisturunum
Kramnik og Anand.
Kramnik leiðir mótið
þegar það er hálfnað,
en Anand varð fyrir
alvarlegu áfalli þeg-
ar hann tapaði fyrir
Topalov í þriðju um-
ferð. Staðan á
mótinu er þessi:
1. Vladimir Kram-
nik 3½ v. af 5
2.–3. Peter Leko,
Veselin Topalov 3 v.
4.–5. Viswanathan Anand, Alex-
ander Morozevich 2 v.
6. Michael Adams 1½ v.
Helgi Áss á Spáni
Helgi Áss Grétarsson teflir um
þessar mundir á Spáni. Fyrra mótið
sem hann tekur þátt í fór fram í Be-
nasque. Hann hlaut 7 vinninga í 10
umferðum og lenti í 23. sæti, en
þetta var fyrsta kappskákmót hans í
langan tíma. Lenka Ptacnikova tók
einnig þátt í mótinu og fékk 5½
vinning. Hún afrekaði m.a. að sigra
spænska stórmeistarann Zenon
Franco Ocampos (2.515). Þetta var
sterkt mót og fjöldi stórmeistara
meðal þátttakenda. Georgíski stór-
meistarinn Elizbar Ubilava (2524)
sigraði á mótinu, hlaut 9 vinninga.
Eftir mótið var haldið mjög
sterkt hraðmót með 15 mínútna um-
hugsunartíma. Tefldar voru 9 um-
ferðir. Helgi sýndi þar að hann er að
komast í æfingu og lenti í 4.–9. sæti
með 7 vinninga. Azer Mirzoev
(2516) frá Azerbadjan sigraði á
mótinu, en eins og lesendur skák-
þáttarins muna lenti hann í 1.–2.
sæti á skákmótinu í Tanta í Egypta-
landi fyrr á þessu ári ásamt Hannesi
Hlífari Stefánssyni. Tveimur um-
ferðum er nú lokið á síðara kapp-
skákmótinu sem Helgi tekur þátt í á
Spáni. Hann er stigahæstur kepp-
enda, en þeir eru alls 135. Níu stór-
meistarar tefla á mótinu. Tveimur
umferðum er lokið og Helgi sigraði í
þeim báðum.
Sigurður Daði missti
naumlega af áfanga
Sigurður Daði Sigfússon þurfti að
sigra í síðustu umferð á First Sat-
urday-skákmóti í Búdapest til þess
að ná áfanga að alþjóðlegum meist-
aratitli. Þrátt fyrir góðan ásetning
náði hann hins vegar ekki að leggja
alþjóðlega meistarann Jozsef Dobos
(2309) og varð að sætta sig við jafn-
tefli. Sigurður Daði hefur nú teflt á
þremur alþjóðlegum skákmótum í
röð og náð afar góðum árangri þótt
enn láti áfanginn á sér standa. Hann
lenti í 1.–2. sæti á tveimur mótum í
Kecskemet og í öðru sæti í Búda-
pest. Hann tefldi alls 31 skák, sigr-
aði í 10, tapaði 4 og gerði 17 jafntefli.
Þessi frammistaða skilar Sigurði
Daða líklega 70 stiga hækkun, sem
þýðir að öðru óbreyttu að hann get-
ur átt von á að vera kominn með
2.360 stig á næsta stigalista FIDE.
Sigurbjörn Björnsson gerði einn-
ig atlögu að alþjóðlegum titli í Ung-
verjalandi, en gekk ekki eins vel og
Sigurði Daða að þessu sinni.
Þetta framtak þeirra félaga verð-
ur að teljast lofsvert, enda hafa ís-
lenskir skákmenn almennt verið allt
of ragir við að taka þátt í erlendum
skákmótum á undanförnum árum.
Þeir sem ætla sér að ná alþjóðlegum
áföngum verða að tefla mikið er-
lendis og vera tilbúnir til að taka því
að nokkur skákmót þurfi áður en
áfanginn skilar sér. Þótt hvorki Sig-
urður Daði né Sigurbjörn hafi náð
markmiði sínu á þessum skákmót-
um segja þeir ferðina hafa verið
mjög lærdómsríka. Ekki er að efa
að það er rétt og eftir þessi mót er
áfanginn örugglega skemmra und-
an en áður.
Heimsmeistaramót í netskák
FIDE hefur nú hafið skráningu
skákmanna sem vilja taka þátt í
fyrstu heimsmeistarakeppninni í
netskák. Þeir átta skákmenn sem
ná bestum árangri í þeirri keppni
öðlast réttindi til að taka þátt í
sjálfri heimsmeistarakeppninni í
skák sem fyrirhuguð er í nóvember-
desember á þessu ári. Þar verða
þeir í góðum félagsskap 120 sterk-
ustu skákmanna heims.
Heimsmeistarakeppnin fer fram í
tveimur áföngum. Hinn 20. septem-
ber hefjast undanúrslit með 512
sterkustu netskákmönnunum. Þeir
64 skákmenn sem þar ná bestum ár-
angri tefla síðan í úrslitum sem hefj-
ast 10. október. Átta efstu skák-
menn í þeirri keppni öðlast rétt til
að tefla á heimsmeistaramótinu og
sigurvegarinn verður fyrsti heims-
meistarinn í netskák.
Íslenskir skákmenn eru hvattir
til að kynna sér reglur FIDE um
þessa keppni, en þær er að finna á
heimasíðu FIDE, www.fide.com.
ICC selt?
Fregnir hafa borist af því að
bandarískt fyrirtæki, World Class
Games, hafi gert eigendum ICC,
Internet Chess Club, kauptilboð
sem hljóðar upp á 470 milljónir
króna. Óvíst er hvort eigendur ICC
ganga að þessu tilboði, en menn
virðast vongóðir um að samningar
takist. Verði af sölunni vekur það
spurningar hjá skákmönnum um
hvort vænta megi einhverra breyt-
inga á rekstri ICC. Tugþúsundir
skákmanna tefla á ICC og ekki er
óalgengt að þar séu 1–2000 skák-
menn hvaðanæva úr heiminum að
tefla samtímis.
Úr mótaáætlun
Skáksambandsins
29.7. Hellir. Bikarmót Striksins
18.8. Hellir & TR. Borgarskák-
mótið
Fyrirkomulag heimsmeistara-
keppni Braingames ákveðið
SKÁK
D o r t m u n d
BRAINGAMES-ÁSKOR-
ENDAMÓTIÐ
6.–21.7. 2002
SKÁK
Kramnik.
Daði Örn Jónsson
Í FJÖLMIÐLUM undanfarnar
vikur hafa Gunnar Þór Jónsson og
talsmaður hans farið mikinn um að-
draganda þess að Háskóli Íslands
ákvað nýverið að leggja niður tvö störf
háskólakennara. Meginstef þessa
málflutnings er á þá lund, að ákvörð-
unin standist ekki lög og að meðferð
málsins fram að ákvarðanatöku hafi
verið afbrigðileg og ámælisverð.
Ekki þarf að fjölyrða um þá stað-
reynd að Gunnar var annar tveggja
sem umrædd störf höfðu með hönd-
um. Því er ekki nema eðlilegt að hann
gæti réttar síns og veiti mönnum að-
hald þegar kemur að slíkri ákvarðana-
töku.
Gallinn við málatilbúnað Gunnars
er á hinn bóginn sá, að hann hallar
víða réttu máli. Ég mun í þessari
grein leitast við að skýra í hverju
rangfærslur hans eru fólgnar.
„Málið var ekki rætt
í deildarráði?“
Í fyrsta lagi heldur Gunnar því
fram, að hann hafi ekki átt þess kost
að fylgjast með umræðum um þær
skipulagsbreytingar sem leiddu til
þess að störfin tvö voru lögð niður.
Þetta er fjarri sanni. Hið rétta er, að
endurskoðun á fyrirkomulagi lækna-
námsins og breyttar áherslur á sviði
slysa- og bráðalækninga hafa verið til
umræðu um árabil. Á síðustu misser-
um hefur umræðan farið í þann farveg
að gera nýja námskrá fyrir lækna-
deild. Á fundi deildarráðs læknadeild-
ar 23. ágúst 2000 var undir liðnum
„Ný námskrá læknadeildar“ rætt um
nýjar leiðir við skipulag kennslu.
Í fundargerð er sérstaklega vísað
til þess að umfangsmiklar breytingar
séu að verða á námskrá deildarinnar
og að sérstaklega hafi verið rætt um
að hefja nám í bráðalækningum og að
sú kennsla verði felld inn í aðrar
kennslugreinar í stað sérstaks fræða-
sviðs slysalækninga. Síðan segir í
fundargerðinni að málinu hafi verið
vísað til kennsluráðs.
Aftur er fjallað um þetta málefni á
næsta fundi deildarráðs sem haldinn
var 6. september 2000. Þar er í fund-
argerð tekið fram að vinnu við nýja
námskrá læknadeildar miði vel. Á
þessum fundi var enn rætt um að
hefja nám í bráðalækningum og að sú
kennsla verði felld inn í aðrar kennslu-
greinar í stað sérstaks fræðasviðs
slysalækninga.
Samkvæmt gerðabók forseta
læknadeildar var haldinn fundur 5.
október 2000 þar sem til umræðu var
undirbúningur að tillögum um bráða-
lækningar sem nýja kennslu- og
fræðigrein við læknadeild. Þar var
ákveðið að fjórir kennarar við deildina
tækju saman greinargerð og tillögur
um það efni. Sú greinargerð, sem lögð
er fram á fundi kennsluráðs í maí
2001, er síðan grundvöllurinn að
ákvörðunum í málinu.
Eins og allir aðrir prófessorar við
læknadeild fékk Gunnar Þór Jónsson
sendar ofangreindar fundargerðir
deildarráðs læknadeildar, þar sem
ítrekað og greinilega kom fram hvaða
stefna hefði verið mótuð í málefnum
slysalækninga og í hvern farveg málið
hefði farið. Hafi Gunnar hvorki lesið
fundargerðirnar né verið í sambandi
við þá sem um málið fjölluðu á hverj-
um tíma, sýnir það einungis fram á
skeytingarleysi hans sjálfs um mál-
efni þeirrar fræðigreinar sem honum
hafði verið treyst til þess að hafa for-
ystu um innan læknadeildar.
„Ekkert kom fram
í samtölum?“
Í öðru lagi ber Gunnar sig upp und-
an því í yfirlýsingu sem birtist í Mbl.
14. júlí s.l. að rektor hafi ekki sagt sér í
samtölum á liðnu hausti og síðan aftur
í vor að til umræðu væri að leggja nið-
ur slysalækningar sem sjálfstæða
fræðigrein. Þessi orð Gunnars lýsa
enn og aftur best þeirri staðreynd, að
hann hefur sjálfur varla tekið nokkurn
þátt í störfum læknadeildar á síðustu
misserum. Skipulagsbreyting af þessu
tagi er alfarið faglegt mál læknadeild-
ar sem háskólarektor undirbýr ekki.
Breytingin hafði aftur á móti þá afleið-
ingu að leggja varð niður störf og kom
sá þáttur til kasta háskólarektors í
krafti stöðu hans sem forstöðumanns
fyrir ríkisstofnun. Ákvörðun rektors
var því sjálfstæð en byggðist efnislega
á þeim forsendum sem læknadeild
hafði mótað.
Talsmaður Gunnars hefur ýjað að
því að háskólarektor hafi í miklum
fljótheitum tekið ákvörðun sína strax
daginn eftir að læknadeild fjallaði um
málið. Hið sanna er hins vegar, að
rektor fékk þegar í byrjun júnímán-
aðar upplýsingar um að komin væri
fram í kennsluráði læknadeildar til-
laga sem hugsanlega kallaði á að störf
háskólakennara væru lögð niður.
Bar það þannig til að undirritaður
var kallaður inn á fund kennsluráðsins
í maí þar sem tillagan var til umræðu.
Málið hafði því verið til skoðunar á
skrifstofu rektors í nokkrar vikur áð-
ur en tillagan kom inn á borð hans að
afloknum fundi deildarráðs 21. júní sl.
„Óeðlileg
tímasetning?“
Í þriðja lagi heldur Gunnar því fram
að tímasetning ákvörðunar hafi verið
óeðlileg og helst til þess fallin að gera
honum erfitt fyrir um viðbrögð.
Þetta er úr lausu lofti gripið. Hið
rétta er að tímasetningin miðast fyrst
og fremst við upphaf nýs háskólaárs
sem er 1. júlí. Af augljósum ástæðum
er skynsamlegt fyrir læknadeild að
haga starfseminni þannig að ráðið sé í
ný störf og endurbætur skipulagðar
frá og með byrjun háskólaárs og með
góðum fyrirvara. Þess vegna var talið
eðlilegt að leggja störfin niður frá og
með 1. júlí enda gæfist viðkomandi
starfsmönnum þá allt að eins árs
frestur til þess að finna sér nýtt starf.
Skal sérstaklega tekið fram í því
sambandi að ekkert stendur í vegi fyr-
ir því að Gunnar Þór Jónsson sæki um
ný störf sem skilgreind verða nú á
næstunni og auglýst af hálfu lækna-
deildar.
„Óeðlilega skammur
frestur?“
Í fjórða lagi finna Gunnar og tals-
maður hans að því að ákvörðun um að
leggja niður störfin tvö hafi verið tekin
með óeðlilega skömmum fyrirvara.
Til þess er hins vegar að líta, að
ákvörðun um að leggja niður störf rík-
isstarfsmanna kemur fyrst að fullu til
framkvæmda hálfu til einu ári eftir að
hún er tekin. Þetta leiðir af laga-
ákvæðum um biðlaun en þær reglur
eru einmitt settar með tilliti til hags-
muna starfsmanna og til þess að
tryggja þeim rétt sem svari „ríflegum
uppsagnarfresti“. Í tilviki Gunnars
verður biðlaunarétturinn til þess að sá
frestur sem hann fær, er í raun réttri
tólf mánuðir en ekki fáeinir dagar eins
og hann hefur látið í veðri vaka.
„Deildarfundur og háskólaráð
hafa ekki fjallað um málið?“
Í fimmta lagi segir Gunnar að deild-
arfundur í læknadeild og háskólaráð
hafi borið að fjalla um málið. Það er
hins vegar alls ekki svo, því sam-
kvæmt lögum og venjubundinni fram-
kvæmd innan læknadeildar eru það
deildarráð og rektor sem fara með
mál af þessu tagi – deildarráð með
þær faglegu ákvarðanir sem snúa að
skipulagi læknanámsins og rektor
með starfsmannamál.
Læknadeild hefur í ítarlegu máli
lýst hinum efnislegu forsendum skipu-
lagsbreytinganna. Engu er við það að
bæta, en vert er að árétta að ákvörðun
háskólarektors um að leggja niður
störfin tvö byggðist efnislega á nið-
urstöðu deildarinnar. Eins og ævin-
lega þegar um afdrifaríkar ákvarðanir
er að ræða var sérstaklega kannað
hvort rétt hefði verið staðið að und-
irbúningi málsins. Svo sem ég tel hafa
komið skýrt fram í þessari greinar-
gerð var niðurstaðan sú að eðlilega
hefði verið að málinu staðið af hálfu
læknadeildar og að ákvörðunin
byggðist í öllum atriðum á lögum og
reglum.
Á Háskóla Íslands hvíla þær skyld-
ur að vera vísindaleg rannsókna- og
fræðslustofnun sem veitir nemendum
sínum menntun til þess að sinna sjálf-
stætt vísindalegum verkefnum og
gegna ýmsum störfum í þjóðfélaginu.
Til þess að Háskólinn geti rækt
þessar skyldur sínar verður hann að
endurskoða reglubundið starfsemi
sína, hagræða og aðlaga hana að
breyttumaðstæðum í vísindum. Það er
ekkert nýtt að leggja geti þurft niður
störf í tilefni af slíkri endurskipulagn-
ingu. Vonbrigði þeirra sem missa störf
við endurskipulagningu hjá hinu op-
inbera eru auðskiljanleg. Á hinn bóg-
inn er ríkisstarfsmönnum búinn bið-
launaréttur við þessar aðstæður sem
almennir launþegar njóta ekki.
Þótt viðbrögð Gunnars Þórs Jóns-
sonar séu þannig skiljanleg verður að
harma að hann skuli hafa séð sig knú-
inn til að hafa uppi rangfærslur í fjöl-
miðlum um mál þetta.
Reykjavík, 18. júlí 2001
Tryggvi Þórhallsson,
lögfræðingur Háskóla Íslands
Rangfærslum svarað