Morgunblaðið - 11.11.2001, Blaðsíða 7

á von á því að pólitískur vilji sé fyrir
því að auka lánsféð. Að minnsta kosti
fékk ég, við ráðninguna, að vita að það
væri ásetningur að efla stofnunina í
tvennum skilningi, annars vegar fag-
lega og hinsvegar sem lánastofnun og
að mínu mati ætti það að liggja beint
við að hluta af þeim fjármunum, sem
ríkið fær gegnum einkavæðingu rík-
isfyrirtækja, verði ráðstafað áfram í
þágu landsbyggðarinnar. Lánsum-
sóknum fjölgaði um 23% milli áranna
1999 og 2000 eða úr 248 í 305. Það sem
af er árinu, nemur aukningin 26% og
var allt lánsfé stofnunarinnar uppurið
í sumarbyrjun, samkvæmt fjárheim-
ildum ársins.“
Landið allt utan höfuðborgarsvæð-
isins og nánasta umhverfis þess fellur
undir byggðaþróun. Theodór á von á
því að ákveðnir staðir á borð við Eg-
ilsstaði, Akureyri, Sauðárkrók og Ísa-
fjörð, svo dæmi séu nefnd, verði efldir
sérstaklega sem byggðakjarnar svo
hægt verði að laða þar að ákveðna
þekkingu, sem yrði forsenda atvinnu-
uppbyggingar og átaks í byggðamál-
um. Öðrum smærri byggðarlögum
þyrfti að finna önnur hlutverk, eftir
staðháttum á hverjum stað. Um þetta
hefur þó ekkert verið ákveðið.
„Austfirðir, sunnanverðir Vestfirð-
ir og Skaftafellssýslurnar, sér í lagi
svæðið í kringum Vík, eru landsvæði
sem eiga mjög í vök að verjast og eru
viðkvæm í atvinnulegu tilliti. Fyrir
Austfirðinga mun álver, ef af verður,
skipta gífurlegu máli. Á Suðurlandi
vantar nýjabrum inn í atvinnulífið til
að skapa festu. Þar er t.d. verið að
vinna að undirbúningi á framleiðslu
byggingarefnis úr Kötluvikri og rætt
hefur verið um að byggja verksmiðju
í tengslum við það sem kæmi til með
að skapa nokkra tugi starfa með til-
heyrandi margfeldisáhrifum. Sunn-
anverðir Vestfirðir hafa lent illa í
þeim kvótatilfærslum, sem orðið hafa
í sjávarútvegi, og fátt er í gangi í at-
vinnulegu tilliti ef frá er talin smá-
bátaútgerð, rækjuveiði og bleikjueldi.
Tilraunir standa nú yfir með kræk-
lingarækt í Arnarfirði þar sem einnig
er að finna sjaldgæfa tegund kalkþör-
unga, sem er mjög áhugavert að
skoða nánar.“
Eftirfylgni með lánum nauðsynleg
Byggðastofnun afskrifaði 480 millj-
ónir króna sem endanlegt tap á síð-
asta ári eftir að hafa lánað til verk-
efna, sem gengu ekki eftir. Nýi
forstjórinn boðar ný og breytt sjón-
armið í lánveitingum stofnunarinnar
með hugmyndafræði, sem hann segir
að lengi hafi verið viðhöfð í alþjóð-
legum fjármálastofnunum. „Afskrift-
ir eru í eðli sínu mjög eðlilegar hjá
stofnun eins og Byggðastofnun þar
sem um ákveðin áhættulán er að
ræða, en það er mjög mikilvægt að
þær komi ekki eins og af tilviljun. Til
dæmis er hægt að draga úr áhætt-
unni með því að setja aukna vinnu í
verkefnin og kafa dýpra í úrvinnslu
þeirra lánaverkefna, sem til af-
greiðslu eru hverju sinni, en gert hef-
ur verið til þessa. Að auki þyrfti stofn-
unin að kappkosta að fylgja eftir þeim
lánum, sem greidd eru út, til þess að
fylgja eftir markvissum og ábyrgum
vinnubrögðum. Metnaður minn ligg-
ur í að ná þessu fram. Annað væri
ekki verjandi. Eftirfylgni með útlán-
um stofnunarinnar er mjög brýn þar
sem við erum að vinna með skattfé al-
mennings. Það er því nauðsynlegt að í
ákveðnum skrefum sé fylgst vand-
lega með því hvernig fjármunirnir
nýtast,“ segir Theodór og bætir við að
þessum nauðsynlega þætti hafi hing-
að til ekki verið sinnt í neinum mæli
hjá Byggðastofnun. „Í starfi mínu hjá
Norræna fjárfestingabankanum var
ég hinsvegar í stöðugu sambandi við
viðskiptavinina og átti yfirleitt með
þeim fundi í kringum árs- og milli-
uppgjör þar sem tækifæri var til að
fara ofan í rekstur fyrirtækjanna og
spá í framtíðarhorfur.“
Eignarhalds- og atvinnuþróunarfélög
Theodór segist vera á móti því að
setja einhver mörk á lánsumsóknir
því góðar hugmyndir væru oft smáar
í sniðum í byrjun. „Kúnstin felst í að
velja þær hugmyndir úr sem líkleg-
astar eru til að dafna og til þess höf-
um við þróunarsviðið og atvinnuþró-
unarfélögin í öllum kjördæmum sem
eru í beinni tengingu við Byggða-
stofnun. Styrkir til atvinnuþróunar-
félaganna eru sérmerktir á fjárlög-
um. Stofnuð hafa verið
eignarhaldsfélög í hverju kjördæmi
sem ætlað er að fjárfesta í atvinnulíf-
inu og skapa hvata. Að sögn Theodórs
þarf að fara gaumgæfilega yfir starf-
semi atvinnuþróunar- og eignar-
haldsfélaganna í þeim tilgangi að
bæta skilvirknina. Vel gengur að
byggja upp eignarhaldsfélög á Suður-
landi og Norðurlandi, en mun verr á
Austfjörðum og Vestfjörðum en skýr-
ingin er trúlega krafan um að heima-
menn útvegi 60% mótframlag á móti
40% framlagi Byggðastofnunar. Á
Austfjörðum og Vestfjörðum eru
þessir peningar ekki til og því deyr
hugmyndin í fæðingu. Byggðastofn-
un fær, á meðan núverandi byggða-
áætlun er í gildi, 900 milljóna kr. rík-
isframlag til að leggja fram sem
hlutafé í svæðisbundin eignarhalds-
félög, en þar sem mótframlag vantar
frá Austfjörðum og Vestfjörðum er ef
til vill rétt, segir Theodór, að hafa
kröfur breytilegar eftir landshlutum
svo að allir fjármunirnir komi til með
að skila sér.
Tilfinningalegur hagur landsmanna
Að sjálfsögðu verður það alltaf mat
í hve ríkum mæli telst heppilegt að
halda landinu í byggð, að sögn Theo-
dórs. Íslendingar hafa líkt og Norð-
menn, markað þá pólitísku stefnu að
halda skuli landinu öllu í byggð. „Al-
mennt séð tel ég að sú skoðun sé á
undanhaldi að halda skuli atvinnulífi
gangandi ef rekstrargrundvöllur er
ekki fyrir hendi. Brýnt er að skil-
greina þau svæði, þar sem hægt er að
byggja upp skynsamlega starfsemi
með eðlilegum hætti. Okkar hlutverk
er að stuðla að því, að hlúð sé að þeim
möguleikum, sem geta skapað skil-
yrði fyrir þá sem óska að búa á lands-
byggðinni. Það er trú mín að það sé
hagur allra landsmanna að allt landið
verði í byggð. Þess vegna er það mik-
ið metnaðarmál fyrir mig að það náist
jafnvægi. Það er því spurning hvað
við erum tilbúin til að kosta miklu til
að svo megi verða. Þetta þarf að
leggja á vogarskálar.“
Theodór segist líta björtum augum
á hag landsbyggðarinnar á komandi
árum. Að hans mati er orkan í fólkinu
sjálfu dýrmætasti auður þjóðarinnar
og því sé mikilvægt að virkja þessa
auðlind ekki síst á landsbyggðinni.
„Möguleikarnir eru margir og
margir vannýttir. Auk margvíslegra
auðæfa landsins eru til að mynda
margir spennandi möguleikar ónýttir
í ferðaþjónustunni. Sjávarútvegurinn
mun einnig halda áfram að þróast út í
meiri fullvinnslu og sérhæfingu og
mikilvægt er að gæta þess að mark-
aðssetning á því hreina hráefni, sem
einkennir íslenskar sjávarafurðir og
landbúnaðarafurðir, fari fram á rétt-
an hátt.“
Að lokum ítrekar nýi forstjórinn
nauðsyn þess að breyta áherslum í
starfsemi Byggðastofnunar þannig
að tekið verði á verkefnum áður en
þau verði að kostnaðarsömum vanda-
málum sem enginn hagnist á. „Til
þess að svo megi verða, þurfum við að
gera stofnunina að sterku afli og öfl-
ugum þekkingarbanka.“
stuðning
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. NÓVEMBER 2001 B 7