Morgunblaðið - 03.02.2002, Blaðsíða 20

Á valdi brenglaðra tilfinn-
inga og fagurrar tónlistar
Isabelle
Huppert leikur
Píanó-
kennarann.

BRESKI leikstjórinn Stephen Daldry sem sló í
gegn með frumraun sinni í kvikmyndagerð, Billy
Elliot, hyggst fyrir árslok hefja tökur á The
Corrections, sem er róstusöm fjölskyldusaga eftir
metsölubók Jonathans Franzens. Leikskáldið og
landi hans David Hare mun rita kvikmyndahandritið
en þeir Daldrygerðu einnig handrit eftir pulitzer-
verðlaunaðri skáldsögu Michaels Cunninghams,
The Hours, sem verið hefur í tökum undanfarið.
Stephen Daldry: Stórtækur í skáldsögunum.
Daldry og Hare í samstarfi

NÚ stefnir í að tvær kvikmyndir um þann sér-
vitra auðmann og kvikmyndaframleiðanda How-
ard Hughes verði gerðar í Hollywood og eru
leikstjórar og aðalleikarar ekki af verri endanum.
Áður hafði verið tilkynnt um mynd Christophers
Nolans (Memento) með Jim Carrey og nú hef-
ur verið kunngjört að Martin Scorsese hafi ráð-
ið sig til að leikstýra Leonardo DiCaprio í hlut-
verki Hughes. Verið er að skrifa handrit
fyrrnefndu myndarinnar en sú síðarnefnda notar
tilbúið handrit eftir John Logan (Gladiator) og
er því strax á undirbúningsstigi fyrir framleiðslu
í haust. Þeir Scorsese og DiCaprio hafa nýlega
starfað saman að Gangs Of New York, sem á
að frumsýna í júlí. Fjölmargir leikarar hafa und-
anfarin ár verið orðaðir við myndir um Howard
Hughes, þ. á m. Johnny Depp, Nicolas Cage,
Edward Norton og Warren Beatty.
Howard Hughes í tvíriti?
Leonardo DiCaprio:
Hughes?
Jim Carrey: Hughes?

HINN óskarsverðlaunaði Kevin Spacey hefur
þurft að sætta sig við að síðustu myndir hans, K-
PAX og The Shipping News, hafa hlotið moðvolgar
viðtökur. Þær eru báðar stjörn-
umprýddar Hollywoodmyndir
en nú snýr Spacey aftur til for-
tíðar sinnar í óháða kvikmynda-
geiranum. Fyrirtæki hans, Trig-
ger Street Productions, er
meðal framleiðenda að frum-
raun ungs leikstjóra og hand-
ritshöfundar, Matthews Ryans
Hoges. Tökur á myndinni, sem
nefnist United States Of Le-
land, hefjast á morgun og er
Spaceyþar í aukahlutverki. Í
aðalhlutverkum eru Martin
Donovan, Sherilyn Fenn, Don Cheadle, Chris Klein
og Ann Magnuson, auk hins unga Ryans Goslings,
sem fer með aðalhlutverk 15 ára pilts sem myrðir
einhverfan dreng og segist hafa gert það af sorg og
meðaumkun með fórnarlambinu.
Spacey aftur til fortíðar
Kevin Spacey:
Aukahlutverk í
eigin framleiðslu.
ALÞINGI samþykkti fyrir jól ný
kvikmyndalög, sem m.a. fela í sér
að ný stofnun, Kvikmyndamið-
stöð Íslands, tekur við af Kvik-
myndasjóði Íslands um næstu
áramót og að sjö manna kvik-
myndaráð, skipað af ráðherra,
kemur í stað stjórnar sjóðsins,
sem fulltrúar fagfélaga hafa átt
sæti í, auk ráðherraskipaðs for-
manns. Félag íslenskra kvik-
myndagerðarmanna var mótfall-
ið tveimur atriðum laganna, að
sögn Björns Brynjúlfs Björns-
sonar formanns þess.
„Þessi mótmæli koma fram í
ályktun stjórnar félagsins,“ segir
Björn í samtali við Morgunblaðið.
„Þar segir: „Í fyrsta lagi er vand-
séð hvaða nauðsyn ber til að um-
turna skipan stjórnar Kvik-
myndasjóðs. Þar ríkir sátt og
samvinna fulltrúa ríkisins, hags-
munaaðila og fagfélaga kvik-
myndagerðarmanna. Stjórn
sjóðsins hefur unnið vel, undir
forystu fulltrúa menntamála-
ráðherra og það ríkir víðtæk sátt
um störf hennar innan greinar-
innar. Í öðru lagi gerir frumvarp-
ið ráð fyrir að forstöðumaður
annist úthlutanir úr sjóðnum auk
þess að taka yfir störf stjórnar
sjóðsins. Forstöðumaðurinn á
þannig bæði að úthluta styrkjum
og svara fyrir álitamál og þá
gagnrýni sem óhjákvæmilegt er
að fylgi slíkum úthlutunum.
Framkvæmda- og dómsvald er
þannig á einni hendi. Í dag velur
stjórn Kvikmyndasjóðs úthlutun-
arnefnd sem annast úthlutun úr
sjóðnum. Þannig er stjórnin ekki
með puttana í útdeilingu styrkja
og getur því tekið á ýmsum þeim
málum sem upp koma í kringum
úthlutanir án þess að verða sökuð
um hagsmunatengsl. Þá er því
við að bæta að samkvæmt frum-
varpinu skipar ráðherra for-
stöðumanninn sem síðan annast
úthlutanir úr sjóðnum. Þetta
býður augljóslega upp á mögu-
leika á beinum pólitískum af-
skiptum af því hverjir geti fram-
leitt kvikmyndir á Íslandi og
hverjir ekki. Vegna þessara
ágalla er Félag kvikmyndagerð-
armanna mótfallið frumvarpi
þessu og telur að það verði kvik-
myndagerð á Íslandi ekki til
framdráttar.“
Björn segir jafnframt að vegna
þess að tengsl stofnunarinnar við
fagaðila væru rofin með frum-
varpinu hafi Félag kvikmynda-
gerðarmanna, Framleiðenda-
félagið SÍK, Samtök
kvikmyndaleikstjóra og Banda-
lag íslenskra listamanna sent
menntamálanefnd Alþingis bréf
þar sem sagði: „Í frumvarpinu er
ekki gert ráð fyrir beinum
tengslum kvikmyndaráðs við
Kvikmyndamiðstöð Íslands. Við
óttumst að þetta geti skapað tor-
tryggni sem geti skaðað það mik-
ilvæga starf sem stofnuninni er
ætlað að vinna. Þá teljum við að
Kvikmyndamiðstöð Íslands verði
mun betur í stakk búin til að
vinna þau verkefni sem henni eru
ætluð í góðum tengslum við
kvikmyndagerðarmenn sem
eru að vinna í þessum málaflokki,
heima og erlendis.“
Í bréfinu leggja félögin til að
inn í 2. grein frumvarpsins verði
bætt setningunni: „Kvikmynda-
ráð mótar stefnu Kvikmyndamið-
stöðvar Íslands og hefur eftirlit
með starfi stofnunarinnar.“
Björn segir: „Það er skemmst frá
því að segja að menntamálanefnd
tók ekki tillit til þessarar athuga-
semdar. Hitt atriðið í athuga-
semdum FK fékk hinsvegar betri
undirtektir í nefndinni eftir að
fulltrúar félagsins höfðu gengið á
fund hennar til að ræða þessi
mál. Niðurstaðan varð sú að
nefndin samþykkti að leggja til
orðalagsbreytingu „til að taka af
allan vafa um að þótt ljóst sé að
forstöðumaður Kvikmyndamið-
stöðvar beri ábyrgð á úthlutunar-
málum sé hann alls ekki einráður
í þeim efnum“. Þessi breyting-
artillaga nefndarinnar var sam-
þykkt en endanlegt fyrirkomulag
úthlutunar skal skilyrt í reglu-
gerð. Víst er að reglugerðin mun
miklu ráða um framkvæmd þess-
ara nýju laga. Hinsvegar bólar
ekkert á henni enn og ekki held-
ur á skipan hins nýja kvikmynda-
ráðs sem á að fjalla um reglu-
gerðina. Núverandi menntamála-
ráðherra hefur reynst íslenskri
kvikmyndagerð vel en framtíðin
mun leiða í ljós hvort fram-
kvæmd þessara nýju laga verði
til að eyðileggja þann góða orðs-
tír.“
Ný kvikmyndalög umdeild meðal kvikmyndagerðarmanna
Óttast einveldi
forstöðumanns
og pólitísk afskipti
SVO vill til að kvikmyndagerð er
hópvinna, en lýtur þó forystu eins
manns, leikstjórans, sem stundum
er einnig höfundur handritsins.
Sem betur fer fyrir kvikmynda-
gerðina og kvikmyndahúsagesti er
sá maður sjaldnast Michael Winn-
er. Þegar ákveðið er að gera kvik-
mynd er ákaflega mikilvægt að
hún sé ekki gerð af Michael Winn-
er, heldur einhverjum sem er
treystandi fyrir því að hópvinnan
skili góðum árangri. Hérlendis hef-
ur það um árabil verið í höndum
úthlutunarnefndar Kvikmynda-
sjóðs Íslands að velja og veðja á
fólk og verkefni sem skilar góðum
kvikmyndum. Stundum hefur það
tekist, stundum ekki, en í seinni tíð
oftar en ekki.
Nefndarstarf af þessu tagi er
einnig hópvinna, en ekki sam-
kvæmt skilgreiningu Winners.
Enginn einn segir úthlutunarnefnd
fyrir verkum; hún þarf að berjast
áfram að sameiginlegri niðurstöðu
og gerir það samkvæmt minni
reynslu af heiðarleika og eins mik-
illi réttsýni og unnt er. En starf
hverrar nefndar er, eðli málsins
samkvæmt, mótað af smekk og við-
horfum einstaklinganna sem hana
skipa. Niðurstaðan er því einhvers
konar sambræðsla af mati þeirra.
Og stundum málamiðlun.
Skiptar skoðanir hafa lengi verið
innan íslenskrar kvikmyndagerðar
um þetta úthlutunarfyrirkomulag.
Því hefur m.a. verið haldið fram að
nefnd, sem kemur saman einu
sinni á ári til vals á verkefnum, sé
of fjarlæg og ósveigjanleg; hún sé
ekki í nægilegum tengslum við það
sem er á seyði í bransanum og
samskipti milli nefndar og bransa
séu ekki nægilega gagnvirk; upp-
lýsingaflæði til umsækjenda sé of
lítið, ekki síst til þeirra sem ekki
hljóta náð fyrir augum nefndarinn-
ar með sín verkefni.
Tillögur hafa komið fram um að
taka beri upp með einhverjum
hætti svokallað „konsúlentakerfi“,
sem kvikmyndastofnanir á hinum
Norðurlöndunum hafa notað. Þar
bera sérhæfðir starfsmenn stofn-
ananna ábyrgð á úthlutunum og
vinna með þeim óheppnu, ekki síð-
ur en þeim heppnu, að þróun,
vinnslu og jafnvel markaðssetn-
ingu verkefnanna. Kvikmyndasjóð-
ur Íslands hefur á allra síðustu ár-
um þokað sig nær slíku
fyrirkomulagi. Stuttmynda- og
heimildamyndadeild sjóðsins, sem
hóf störf fyrir rúmu ári, hefur t.d.
lotið slíkri stjórn og hafa ekki
heyrst háværar óánægjuraddir
með hana til þessa. Í þeirri úthlut-
unarnefnd um framleiðslu og þró-
un bíómynda, sem skilaði af sér
niðurstöðum fyrir nokkrum vikum,
sat í fyrsta skipti, ásamt tveimur
öðrum, framkvæmdastjóri sjóðsins.
Sú skipan hefur þann kost að
tengja starf nefndarinnar árið um
kring betur við íslenska kvik-
myndagerð. Hún hefur þann galla
að gera starf og stöðu fram-
kvæmdastjórans, sama hver hann
er, viðkvæmari fyrir gagnrýni og
þrýstingi hagsmunaafla. Hann hef-
ur lengst af átt að þjóna nefndinni
sem óhlutdrægur ráðgjafi en kem-
ur nú beint að úthlutun hennar
sem persóna. Og eðli málsins sam-
kvæmt, hlýtur staða hans, sem yf-
irmanns sjóðsins, innan nefndar-
innar að vera önnur, jafnvel
sterkari, en hinna nefndarmann-
anna.
Upp á slíkar vangaveltur býður
a.m.k. þetta fyrirkomulag en svo
kann að fara að það sé í raun milli-
lending. Um næstu áramót er ráð-
gert að ný kvikmyndalög taki gildi
og Kvikmyndasjóður Íslands
breytist í Kvikmyndamiðstöð Ís-
lands. Þetta hefur í för með sér
ýmsar skipulags- og stjórnunar-
breytingar, sem ekki verður farið
nánar út í hér og nú, að öðru leyti
en því að samkvæmt þeim gæti
forstöðumaður miðstöðvarinnar
svokölluðu tekið við því úthlutunar-
starfi, sem nefndin hefur hingað til
gegnt (sjá einnig frétt hér á síð-
unum). Hann getur ráðið sér ráð-
gjafa (konsúlenta)
en valdið og ábyrgð-
in yrði eins manns.
Spurt er: Er slíkt
menntað einveldi
æskilegt fyrirkomu-
lag í þrengslum og
nánum tengslum ís-
lenska kunningja-
samfélagsins þótt
það virki í fjölmenn-
ari löndum? Er ekki
viðbúið að ófriður
aukist kringum út-
hlutanir þegar þær
markast af smekk,
áhugasviði og þekk-
ingu eins manns,
sama hversu hæfur
og vel gerður hann
er? Íslenskar kvik-
myndir þurfa á öðru
að halda.
Og slíkur yfir-
maður þarf á öðru
að halda. Verklýsing
hans jafngilti veiði-
leyfi á hann. Í aug-
lýsingunni þyrfti að
krefja umsækjendur
um hugrekki sem
nálgast fífldirfsku, ef
ekki sjálfseyðingar-
hvöt.
Ég varpa því
fram til umhugsunar
hvort lýðræðið henti
ekki betur okkar
kvikmyndasamfélagi en menntað
einveldi, hvort hópvinnan sé ekki
farsælli þrátt fyrir allt. Framundan
er ákaflega mikilvæg vinnsla reglu-
gerðar við fyrrnefnd lög, sem Al-
þingi hefur samþykkt. Ég held að
nauðsynlegt sé að reglugerðin
kveði skýrt á um úthlutunarfyr-
irkomulagið á þann hátt, að tveir
konsúlentar vinni úr umsóknum en
lokaniðurstaðan verði síðan mótuð
af þeim tveimur og forstöðumanni.
Þannig yrði tryggt að úthlutunin
lyti faglegum lögmálum og á breið-
um grunni.
Nýliðin úthlutun Kvikmynda-
sjóðs er sjálfsagt umdeild eins og
venjulega. En hún er þó ákveðin út
frá sjónarmiðum þriggja, ekki geð-
þótta eins. Skytturnar voru þrjár.
Michael Winner var ekki meðal
umsækjenda, svo vitað sé.
Allir fyrir einn –
eða einn fyrir alla?
„Hópvinna er þegar fjöldi fólks gerir það sem ég segi.“ Þetta er haft eftir
einum versta kvikmyndaleikstjóra sögunnar, Michael Winner. Winner hef-
ur á ferli, sem vonandi er lokið, fengið fjölda tækifæra til að sýna að hann
stendur ekki undir nafni; hann er „lúser“. Og jafnmörg tækifæri hefur hann
fengið til að afsanna gildi hópvinnu, samkvæmt eigin skilgreiningu.
Alþingi hefur samþykkt ný kvikmyndalög: Verður
breytt úthlutunarfyrirkomulag til góðs?
SJÓNARHORN
Árni Þórarinsson
Morgunblaðið/Sverrir

FRANSK-kanadíski leikstjórinn Francois Girard,
sem þekktastur er fyrir The Red Violin og Thirty
Two Short Films about Glenn Gould, hefur tekið
að sér að leikstýra kvikmyndinni The Singing
Detective eftir handriti Dennis Potter. Margir
muna sjálfsagt eftir sjónvarpssyrpunni með þessu
nafni sem BBC gerði árið 1986 og vakti mikla hrifn-
ingu. Þar fór Michael Gambon með hlutverk kar-
lægs rithöfundar sem fer að endurvinna eina skáld-
sagna sinna, The Singing Detective, með sjálfan
sig í titilhlutverkinu og hverfur við það inn í hug-
arheim sinn þar sem árið er 1945 og glæponar og
njósnarar og tónlist 5. áratugarins ráða ríkjum.
Söngelski spæjarinn á tjaldið