Morgunblaðið - 07.02.2002, Side 28

ERLENT
28 FIMMTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Bankastræti
Sími: 551 3140
Velkomin á LANCÔME kynningu í dag og á morgun föstudag.
Snyrtifræðingur aðstoðar þig við val á snyrtivörum og litum.
Notaðu tækifærið og fáðu faglegar ráðleggingar
Allir sem koma fá sýnishorn af AMPLICILS augnháralitnum*
Glæsilegir kaupaukar
Mikilfengleg augnhár, þétt,
aðskilin og fallega sveigð
AMPLICILS
NÝTT Einstök formúlan, Ampliflex®,
og sérstakur burstinn gefa augnhár-
unum nýja vídd með aukinni fyll-
ingu.
TRÚÐU Á FEGURÐ
*Á meðan birgðir endast.
heimsækið www.lancome.com
AFGANINN Shah Mohammed seg-
ist vera drenglyndur maður og þess
vegna sé hann kvæntur tveimur kon-
um. Hann hafi komist að þeirri nið-
urstöðu fyrir tveimur árum að fram-
boðið á gjafvaxta konum væri meira
en eftirspurnin vegna tveggja ára-
tuga borgarastríðs og hann hafi vilj-
að leggja sitt af mörkum til að ráða
bót á þessu misvægi.
„Það er siðferðilega rétt og göf-
ugmannlegt að eiga tvær konur,“
segir Mohammed. „Vegna þess að
svo margir karlmenn hafa fallið eða
farið frá Afganistan í stríðinu eru hér
margar fjölskyldur með þrjár, fjórar
og jafnvel fimm stúlkur sem geta
ekki fundið góðan eiginmann. For-
eldrar þeirra þjást vegna þess að
þeir þurfa að framfleyta svo mörgum
stúlkum.“
Mohammed sér ekkert athugavert
við að 54 ára kvæntur karlmaður
eins og hann taki sér 17 ára stúlku
fyrir konu. „Hvers vegna ekki?“ seg-
ir hann og hlær.
„Á ekki rétt á sér í
nútímasamfélagi“
Raunar benda upplýsingar mann-
talsskrifstofu Bandaríkjanna til þess
að karlar séu fleiri en konur í öllum
aldursflokkum í Afganistan þrátt
fyrir stríðið. Hvað sem því líður
segja kvenréttindahreyfingar að
fjölkvæni hafi færst í aukana í Afg-
anistan á síðustu tíu árum, eða eftir
að hernámi Sovétmanna lauk. Múja-
hedínar, sem komust til valda eftir
fall leppstjórnar Sovétmanna, og síð-
ar talibanar söfnuðu eiginkonum til
að mægjast voldugum fjölskyldum.
Hermenn þeirra og aðrir Afganar,
sem höfðu efni á því, fóru að dæmi
þeirra.
Á sama tíma og fjölkvæni færðist í
aukana minnkuðu réttindi afganskra
kvenna, einkum á valdatíma talib-
ana. Nú þegar ný stjórn hefur komist
til valda og athygli umheimsins bein-
ist að Afganistan beita margar kven-
réttindahreyfingar sér fyrir því að
Afganar hverfi frá fjölkvæni.
„Fjölkvæni kann að hafa verið
skiljanlegt þegar Múhameð spámað-
ur var uppi en það á ekki rétt á sér í
nútímasamfélagi,“ segir Shoukria
Haidar, formaður Negar, hreyfingar
sem berst fyrir kvenréttindum í Afg-
anistan.
Múslímar mega eiga fjórar konur,
samkvæmt Kóraninum. Fatana Said
Gailani, framkvæmdastjóri Afg-
anska kvennaráðsins, segir að skort-
ur hafi verið á karlmönnum þegar
Múhameð heimilaði fjölkvæni. „Spá-
maðurinn mikli Múhameð sagði að
karlmenn ættu ekki aðeins að kvæn-
ast kynlífsins og ánægjunnar vegna
heldur til að ala önn fyrir konum sem
áttu bágt eða voru ekkjur með mörg
börn.“
Greiddi „stórfé“ í kvonarmund
Haji Abdul Ghafar, 75 ára eigandi
bílaverkstæðis í Kabúl, hefur kvænst
fjórum sinnum á 24 árum og kveðst
hafa sóst eftir ungum konum. „Allir
sem kvænast aftur vilja einhverja
sem er yngri og betri en fyrri eig-
inkonurnar.“
Hefð er fyrir því í Afganistan að
brúðguminn greiði fjölskyldu brúð-
arinnar kvonarmund. „Ég borgaði
þeim 10.000 afgani, sem var stórfé á
þessum tíma, 210 kíló af hrísgrjón-
um, 70 kíló af kjöti, 70 kíló af hveiti,
21 kíló af kartöflum, 21 kíló af lauk, 5
gallon af bensíni og 700 kíló af eldi-
viði,“ segir Dullah, 75 ára slátrari í
Kabúl, um annað brúðkaup sitt fyrir
rúmum þremur áratugum.
Foreldrarnir velja makana
Þegar Afganar ganga í hjónaband
í fyrsta sinn velja foreldrarnir nær
alltaf maka þeirra. Hjónaefnin hitt-
ast yfirleitt í fyrsta sinn eftir að þau
eru lofuð. Sumir Afganar kvænast
aftur vegna þess að þeim hugnast
ekki fyrsta eiginkonan og ganga að
eiga konu sem þeir fella ást til.
Aðrir eru sáttir við að fjölskyldur
þeirra velji eiginkonurnar. Haji
Sardar Mohammed, 55 ára forn-
gripasali, leyfði fyrstu eiginkonu
sinni, Bashtun, og tveimur systrum
sínum að velja aðra konu sína. Basht-
un aðstoðaði við að undirbúa brúð-
kaupið og var viðstödd athöfnina.
„Ég var ánægð með að maðurinn
minn skyldi kvænast aftur. Ég var
þreytt. Ég átti mörg börn og hafði
ekki nægan tíma til að annast þau,“
segir Bashtun, sem á átján börn og
stjúpbörn. „Hún er besti vinur minn
og er mér eins og dóttir.“
Dæmi eru um að Afganar kvænist
aftur vegna þess að fyrsta eiginkon-
an gat ekki alið þeim börn. „Jafnvel
þótt fyrsta konan mín hefði aðeins
gefið mér blinda dóttur hefði ég ekki
kvænst aftur, en hún gat ekki alið
mér neitt barn,“ segir Alhaj Sardar
Ebadi, 64 ára fyrrverandi lögreglu-
maður í Kabúl. Fyrsta eiginkona
hans, Sajia, segist hafa grátið sáran
þegar hún frétti að hann hefði fastn-
að sér aðra konu. „En seinna hugsaði
ég með mér að úr því að hann vildi
barn þá væri þetta rétt, þannig að ég
sætti mig við það.“
„Ég vissi ekki að hann var þegar
kvæntur þegar samið var um fest-
arnar,“ segir Naqiba, önnur eigin-
kona lögreglumannsins fyrrverandi.
„Auðvitað var ég æst. En ég gat ekki
gert neitt við þessu vegna þess að við
erum Afganar.“
Eiginkonurnar segjast vera orðn-
ar góðir vinir og að Sajia hafi hjálpað
Naqiba að ala upp sjö börn hennar.
Ebadi segir aftur á móti að þetta fyr-
irkomulag hafi angrað hann í mörg
ár. „Þær sváfu báðar í eigin her-
bergjum í íbúðinni okkar. Í hvert
sinn sem ég eyddi nóttinni með ann-
arri þeirra hugsaði ég um hina og sá
hana fyrir mér kveljast af einsemd.“
Vill ekki gifta dóttur sína
kvæntum manni
Þótt kvenréttindahreyfingarnar
vilji binda enda á fjölkvæni í Afgan-
istan efast þær um að það takist í ná-
inni framtíð. Þær telja líklegra að
fjölkvæni leggist af smám saman eft-
ir því sem fleiri konur starfa utan
heimilisins og berjast fyrir réttind-
um sínum.
Hugsanlegt er að afganskir karl-
menn stuðli líka að slíkri breytingu
með því að neita að festa kvæntum
mönnum dætur sínar. „Alls ekki!“
segir einn tvíkvæntu mannanna þeg-
ar hann er spurður hvort hann
myndi gifta kvæntum manni dóttur
sína.
Fjölkvæni að færast
í aukana í Afganistan
Reuters
Afganskar konur, klæddar búrkum, sem hylja þær frá hvirfli til ilja, í skotti bifreiðar í Kabúl.
Kabúl. Newsday.
KJÓSENDUR í ensku borgun-
um Liverpool og Sheffield munu
fá tækifæri til þess í sveitar-
stjórnarkosningunum í maí að
ráðstafa atkvæði sínu um far-
síma, það er að segja með SMS-
skilaboðum.
Tilgangurinn með því að nota
tæknina með þessum hætti er að
auka kjörsóknina að því er BBC,
breska ríkisútvarpið, hafði eftir
Nick Raynsford, ráðherra sveit-
arstjórnarmála. Var frá þessu
skýrt um leið og nefnd, sem
fjallað hefur um nýjar kosninga-
aðferðir, hvatti til rafrænna
kosninga en þó ekki fyrr en ör-
yggi þeirra hefði verið fulltryggt.
Raynsford sagði, að þetta væri
aðeins fyrsta skrefið en auk þess,
sem unnt verður að kjósa um
farsíma, verður líka hægt að
kjósa með hjálp stafræns sjón-
varps í nokkrum kjördeildum í
borgunum fyrrnefndu. Þeir, sem
ætla að kjósa með farsíma, fá
sérstakt PIN-númer í því skyni
en í Swindon verður hægt að
nota takkasíma.
Aukning í Arizona
Eins og áður segir vonast
menn til, að þessi tækni og netið
verði til að auka kjörsókn en í
síðustu þingkosningum í Bret-
landi fór hún niður fyrir 60%.
Fyrsta bindandi, pólitíska net-
kosningin fór fram í forkosning-
um bandarískra demókrata í Ari-
zona í mars 2000 og þá jókst
þátttakan um 676%.
Andstæðingar rafrænna kosn-
inga segjast helst óttast, að
svikahrappar muni ávallt finna
einhverja leið til að hafa áhrif á
þær og að auki telja þeir, að með
þeim sé verið að ganga á hlut á
þeirra, sem ekki eru nettengdir.
Kosið með farsím-
um og sjónvörpum
STJÓRNVÖLD í Lýðveldinu
Kongó tóku í gær dræmt í yf-
irlýsingu Belgíustjórnar frá því
á þriðjudag, þar sem morðið á
sjálfstæðisleiðtoganum Patrice
Lumumba árið 1961 er harmað.
Utanríkisráðherrann Louis
Michel baðst á þriðjudag afsök-
unar fyrir hönd belgískra
stjórnvalda á þætti Belga í
morðinu á Lumumba og lýsti
„djúpstæðri og einlægri eft-
irsjá“. Las Michel yfirlýs-
inguna upp á fundi í belgíska
þinginu, þar sem skýrsla um
dauða Lumumbas var til um-
fjöllunar. Í skýrslunni, sem var
lögð fram í nóvember sl. eftir 18
mánaða vinnu, segir að ekki
hafi reynst unnt að tengja belg-
ísk stjórnvöld beint við morðið.
Ákveðnir belgískir ráðherrar
eru þó sagðir hafa borið „sið-
ferðilega ábyrgð“ með því að
hafa ekki gripið til ráðstafana
til að koma í veg fyrir það.
Þá kunngerði Michel að
Belgar hygðust leggja fram
3,75 milljónir evra, eða um 330
milljónir króna, til að setja á fót
stofnun til minningar um Lum-
umba, sem meðal annars myndi
styrkja unga Kongóbúa til
náms.
Patrice Lumumba varð fyrsti
forsætisráðherra Lýðveldisins
Kongó eftir að landið hlaut
sjálfstæði frá Belgíu í júní árið
1960. Hans er minnst sem eina
lýðræðislega kjörna leiðtoga
landsins, en aðeins fjórum
mánuðum eftir að hann tók við
embætti var honum steypt af
stóli. Í desember 1960 var hann
tekinn höndum af liðsmönnum
forsetans Josephs Kasavabu og
fluttur til Katanga-héraðs, sem
var undir stjórn uppreisnar-
manna, þar sem hann var myrt-
ur í janúar 1961.
Líkið fannst ekki
Lík Lumumba fannst aldrei
og ekki hefur verið upplýst
hvernig dauða hans bar að. Á
sínum tíma var bandaríska
leyniþjónustan, CIA, meðal
annars bendluð við morðið
vegna tengsla Lumumbas við
Sovétmenn.
Sonur Lumumbas, François,
sem fer fyrir eigin flokki í Lýð-
veldinu Kongó, var viðstaddur
umræðurnar í belgíska þinginu
á þriðjudag og hrósaði Belgíu-
stjórn fyrir „pólitískt hug-
rekki“.
Harma
morðið á
Lumumba
Brussel, Kinshasa. AFP, AP.