Morgunblaðið - 07.02.2002, Qupperneq 32

32 FIMMTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HEILDARLAUN félags-manna í Verzlun-armannafélagi Reykja-víkur og Verslunar-
mannafélagi Akraness hækkuðu að
meðaltali um 8% milli áranna 2000
og 2001, eða úr 221 þús. kr. á mán-
uði í 239 þús. kr. Dagvinnulaun
hækkuðu um 10% að meðaltali á
sama tíma eða úr 192 þús. kr. í 211
þús. kr. Lægstu launin hækkuðu
mest á síðasta ári og hækkuðu laun
afgreiðslufólks á kassa um 18% og
námu að meðaltali 161 þús. kr. í
september sl. Þessi starfshópur er
þó enn með lægstu launin saman-
borið við aðra starfshópa í félögun-
um og nema dagvinnulaun af-
greiðslufólks á kassa 117 þús. kr.
Launamunur milli kynja hefur
minnkað nokkuð frá árinu 2000.
Þessar niðurstöður koma fram í
viðamikilli launakönnun meðal fé-
laga í VR sem Félagsvísindastofn-
un Háskóla Íslands vann fyrir fé-
lagið. Er þetta fjórða launakönn-
unin sem félagið lætur vinna og
náði hún að þessu sinni einnig til fé-
laga í Verslunarmannafélagi Akra-
ness. Eru niðurstöðurnar byggðar
á svörum félagsmanna um laun í
september á síðasta ári.
Forsvarsmenn VR sögðu á
fréttamannafundi í gær að enginn
vafi léki á því að fyrirtækjasamn-
ingar sem VR gerði við stórmarkaði
hafi skilað þessum árangri.
Hæstu launin stóðu í stað
Þegar litið er á niðurstöður könn-
unarinnar varðandi laun einstakra
starfsstétta kemur í ljós að hærri
stjórnendur eru með hæstu launin,
eða 341 þúsund krónur í heildar-
laun á mánuði. Laun þeirra hafa
hins vegar því sem næst staðið í
stað á milli ára og heildarlaun
þeirra lækka um 2% á milli ára, sem
talið er að megi e.t.v. rekja til þess
að vinnutími er að styttast, en dag-
vinnulaun þessa hóps hækka um
1%.
Fram kemur í könnuninni að
hæstu launin er að finna í tölvu- og
fjarskiptafyrirtækjum en lægstu
launin í smásölu. Þannig eru starfs-
menn í fyrirtækjum sem annast
sérhæfða þjónustu með hæstu laun-
in eða 263 þúsund krónur að með-
altali á mánuði. Innan þeirrar at-
vinnugreinar eru starfsmenn
fyrirtækja í tölvu- og fjarskipta-
þjónustu með hæstu launin eða 282
þúsund krónur í heildarlaun að
meðaltali.
Fyrirtæki í smásölu greiða
lægstu launin eða 221 þúsund krón-
ur í heildarlaun. Innan smásölu-
geirans eru lægstu launin greidd í
stórmörkuðum og matvöruverslun-
um eða 198 þúsund krónur að með-
altali í heildarlaun.
16% launamunur kynjanna
Ragna B. Garðarsdóttir verkefn-
isstjóri hjá Félagsvísindastofnun,
bendir á að ef litið er á mismunandi
menntun starfsmanna kemur í ljós
að karlar fá hærri laun en konur á
öllum menntunarstigum. Kristjana
Blöndal, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Félagsvísindastofnunar, seg-
ir að komið hafi í ljós að sáralítill
munur er á hlutfalli karla og kvenna
sem lokið hafa framhaldsnámi og
háskólanámi en hærra hlutfall karla
en kvenna hefur ein-
göngu lokið grunnskóla-
prófi. Þegar tekið hefur
verið tillit til mismun-
andi menntunar, vinnu-
stunda, starfsaldurs og
starfsstétta eru karlar að jafnaði
með 16% hærri dagvinnu- og heild-
arlaun en konur.
Karlar í fullu starfi eru að með-
altali með 24,5% hærri heildarlaun
en konur í fullu starfi, eða 275 þús-
und krónur á móti 221 þúsund krón-
um. Árið 2000 nam þessi munur
25,6%. Þegar tekið hefur verið tillit
til áhrifa vinnutíma, starfsstéttar,
starfsaldurs og aldurs er munurinn
á milli kynjanna hins vegar 16% ár-
ið 2001 eins og fyrr segir á m
árið 2000.
Vinnutími styttis
Vinnutími félagsmanna V
ist um rúma eina klst. á vik
áranna 2000 og 2001, sa
launakönnuninni eða úr 4
42,7 klst. á viku. Vinnuvik
að meðaltali styst úr 45 kls
43 klst. á 2 árum eða um tæ
klst. Styttingu vinnutíman
einkum rekja til styttri v
hjá sölu- og af
fólki en í heildi
ist vinnuvika
3,5 klst. V
hærri stjórne
þjónustufulltrú
um 2,5 klst. en hún lengdis
klst. að meðaltali hjá mi
endum.
Starfsfólk á kass
vinnur lengst
Þegar litið er á einstaka
stéttir kemur í ljós að sta
kassa og við afgreiðslu á
vinnur lengstu vinnuvikun
klst. en það er þó 3 kls
vinnuvika en í síðustu laun
Heildarlaun félaga í VR og VA hækkuðu um 8%
Lægstu laun
hækkuðu mest o
vinnutími styttis
Heildarlaun félagsmanna í VR
og Verslunarmannafélagi Akra-
ness hækkuðu að meðaltali um
8% á seinasta ári og dagvinnu-
laun um 10% skv. niðurstöðum
nýrrar launakönnunar VR.
Lægstu laun hækkuðu hlut-
fallslega mest og hækkuðu
heildarlaun afgreiðslufólks á
kassa um 18% en vinnutími
styttist á milli ára. Launamun-
ur kynjanna hefur minnkað.
Morgu
Forystumenn
VR og sér-
fræðingar
Félagsvís-
indastofn-
unar kynntu
niðurstöður
launakönn-
unarinnar á
fréttamanna-
fundi í gær.
„FEGURÐIN færir karlmönnum
ekki hærri laun. Því virðist hins
vegar öðruvísi farið með konur,“
segir í greinargerð með launa-
könnun VR. Í könnuninni voru
þátttakendur beðnir um að gefa
sjálfum sér einkunn fyrir útlit á
skalanum 1-10 og voru niður-
stöðurnar svo bornar saman við
laun félagsmanna. Í ljós kom að
þær konur sem gáfu sjálfri sér
háa einkunn voru að meðaltali
með um 8% hærri laun en þær
sem gáfu sér einkunn undir 5,
eða 225 þúsund krónur í heild-
arlaun á mánuði samanborið við
209 þúsund krónur.
Þátttakendur í launakönnun
VR voru líkt og í fyrri könnun
spurðir ýmissa spurninga sem
virðast, við fyrstu sýn, ek
snerta launin ýkja mikið
þeir m.a. beðnir um að m
sjálfa sig hvað varðar útl
dugnað og gefa upp hæð
lit.
Meginniðurstaðan leid
að félagsmenn eru upp ti
myndarlegir og góðir sta
að eigin mati. Stjórnendu
sig þó ívið myndarlegri o
en almennir starfsmenn t
vera. Konur telja sig hin
almennt vera betri starfs
karlar, en þær meta hins
virði sitt á vinnumarkaði
því karlar vilja hærri lau
konur fyrir sambærileg s
því er fram kemur í könn
Í launakönnun VR fyri
Færir fegurðin konum
hærri laun?
58% segjast
vera sátt við
launin sín
ATHUGASEMDIR
VERZLUNARRÁÐS
Almenningur á Íslandi hefur lengiverið þeirrar skoðunar, að olíu-félögin þrjú hafi haft náið sam-
ráð sín í milli um verðlagningu og aðra
þætti í rekstri félaganna. Þessi skoðun á
sér rætur áratugi aftur í tímann. Fyrir
nokkrum árum jókst samkeppni á milli
olíufélaganna með sýnilegum hætti og
vakti almenna ánægju. Síðustu árin hef-
ur viðskiptavinum olíufélaganna fundizt
að dregið hafi úr þeirri samkeppni.
Þótt hér sé staðhæft að þetta hafi ver-
ið ríkjandi skoðun hjá hinum almenna
borgara áratugum saman hefur hún
ekki byggzt á nákvæmri vitneskju eða
staðreyndum heldur hefur upplifun
fólks verið með þessum hætti. En eins
og allir vita getur það sem fólki finnst
vera, stundum verið jafnmikill veruleiki
og það sem er.
Þessi skynjun almennings hefur verið
olíufélögunum þyrnir í augum og þeim
hefur fundizt þessi afstaða ósanngjörn.
Í desember gerði Samkeppnisstofnun
húsleit hjá olíufélögunum á grundvelli
dómsúrskurðar og flutti á brott mikið
magn af gögnum, bæði úr skjalasöfnum
og tölvum. Húsleitin er að mati stofn-
unarinnar gerð á grundvelli rökstudds
gruns um ólöglegt samráð um verð o.fl.
Í fyrradag sendi Verzlunarráð Ís-
lands bréf til viðskiptaráðherra, þar
sem óskað er eftir því, að ráðherrann
láti fara fram athugun á því hvernig
staðið var að framkvæmd ofangreindra
aðgerða á skrifstofum olíufélaganna
þriggja. Með bréfi Verzlunarráðsins
fylgdi ítarleg greinargerð, þar sem
Samkeppnisstofnun er m.a. sökuð um
brot á tilteknum greinum laga um með-
ferð opinberra mála um hald á munum. Í
greinargerð Verzlunarráðs er því haldið
fram, að við húsleitina hafi m.a. verið
lagt hald á gögn, sem komi þessu máli
ekkert við. Í greinargerðinni segir m.a.:
„Meðal þess mikla fjölda skjala, sem
lagt var hald á og eru málinu óviðkom-
andi, má nefna hluta af bókhaldi kirkju-
safnaðar í Reykjavík, minnisblað um
öryggismál í olíustöð, samninga við er-
lenda banka, bókhaldslykla, persónu-
legan tölvupóst og persónulega
greiðsluseðla og greiðslukortareikn-
inga starfsmanna. Ljóst er að ákvæði 1.
mgr. 78. gr. voru þverbrotin í aðgerðum
Samkeppnisstofnunar en þar er áskilið,
að munir (skjöl) sem lagt er hald á verði
að hafa sönnunargildi í viðkomandi
máli.“
Rannsókn á því, hvort olíufélögin hafi
haft samráð sín í milli um verð eða
skiptingu viðskipta eða annað slíkt er
sérstakt mál. Olíufélögin verða að sæta
því eins og öll önnur fyrirtæki í landinu
að efnt sé til slíkrar rannsóknar á við-
skiptaháttum þeirra ef tilefni er talið til.
En annað og sérstakt mál er, hvernig
staðið er að slíkri húsleit. Í greinargerð
Verzlunarráðsins eru færð afar sterk
rök fyrir því, að þar hefði ýmislegt mátt
betur fara.
Á áttunda og níunda áratug síðustu
aldar komu upp tvö mál, þar sem talið
hefur verið, þegar horft er til baka, að
lögregluyfirvöld hafi farið offari. Þar er
átt við svonefnt Geirfinnsmál, þar sem
saklaust fólk sat í fangelsi vikum og
mánuðum saman og bíður þess auðvitað
aldrei bætur, og Hafskipsmálið, þar
sem aðgerðir lögregluyfirvalda voru í
litlu samræmi við tilefnið, þegar betur
var að gáð. Í umræðum um þessi mál-
efni mörgum árum síðar hefur hvað eft-
ir annað komið fram sú skoðun, að
vinnubrögðum af því tagi mundi ekki
beitt nú. Réttarkerfið hafi verið að fást
við ný og erfið viðfangsefni og hafi ekki
verið búið að finna sér réttan farveg.
Með sama hætti má segja að Sam-
keppnisstofnun sé að kanna ótroðnar
slóðir og á það bæði við um rannsókn
stofnunarinnar á grænmetismálinu svo-
nefnda og í málefnum olíufélaganna nú.
Ef starfsfólk fyrirtækja getur átt von
á því, að Samkeppnisstofnun taki í sína
vörzlu persónuleg skjöl, gögn varðandi
einkamálefni, sem koma rekstri við-
komandi fyrirtækis ekkert við, má gera
ráð fyrir að margir taki upp breytt
vinnubrögð. Auðvitað er ekki hægt að
una við það að húsleit í fyrirtækjum sé
framkvæmd á þann veg, að skjöl og
gögn, sem kunna að varða viðkvæm
einkamál, sem engum koma við nema
starfsmanni og hans nánustu og hafa
enga tengingu við rekstur viðkomandi
fyrirtækis, séu hirt af borðum starfs-
manna, úr skúffum á skrifborðum
þeirra og úr tölvum þeirra og yfirfarin
af starfsmönnum Samkeppnisstofnun-
ar.
Það er heldur ekki óeðlileg krafa fyr-
irtækja, sem verða fyrir húsleit, að
starfsmenn Samkeppnisstofnunar eða
annarra stjórnvalda, sem standa fyrir
húsleitinni, fari skipulega í gegnum
gögn fyrirtækjanna, taki afrit af þeim
gögnum, sem þeir þurfa á að halda rann-
sóknarinnar vegna í stað þess að sópa
öllu nánast skipulagslaust í kassa og
flytja á brott.
Með sama hætti og það er sjálfsagt og
eðlilegt að Alþingi setji lög, sem geri
stofnunum framkvæmdavaldsins og
dómsvaldsins kleift að gæta almanna-
hagsmuna, er nauðsynlegt að samstaða
verði um það, hvernig að slíkum rann-
sóknum er staðið. Enda eiga þær stofn-
anir, sem um er að ræða og geta verið
fleiri en Samkeppnisstofnun, ekki að
gefa þann höggstað á sér, að hægt sé að
saka þær um óeðlileg vinnubrögð við
húsleit.
Í forystugrein Morgunblaðsins 20.
desember sl. var fjallað um aðgerðir
Samkeppnisstofnunar gagnvart olíufé-
lögunum og þar sagði m.a.:
„Olíufélögin hafa á opinberum vett-
vangi verið ásökuð um óeðlilega við-
skiptahætti. Það er ákveðin hætta á, að
almenningur túlki það svo, að fyrst
harkalegum rannsóknaraðferðum af
þessu tagi sé beitt, hljóti að vera maðk-
ur í mysunni. Dómstólar verða að heim-
ila leit af þessu tagi og þeim ber að meta
hvort nægilega sterkur grunur leiki á
lögbroti. Það er þó alltof snemmt að
draga einhverjar ályktanir í því efni.
Sama gildir um þau fyrirtæki, sem sam-
keppnisyfirvöld taka til rannsóknar og
um einstaklinga, sem sæta t.d. rann-
sókn lögreglu, þau eru saklaus þar til
sekt er sönnuð. Dæmin sanna, að harka-
legar rannsóknaraðferðir, sem dómstól-
ar hafa jafnvel samþykkt, gefa ekki
endilega vísbendingu um sekt viðkom-
andi.“
Verzlunarráðið hefur vakið máls á
mikilsverðu máli, sem snýst bæði um al-
menn samskipti í siðuðu samfélagi en
líka og ekki síður um friðhelgi einkalífs
fólks. Það er ástæðulaust af stjórnmála-
mönnum að gera þetta frumkvæði
Verzlunarráðsins tortryggilegt. Frekar
er ástæða til að nýta þetta tilefni til að
setja svo skýrar leikreglur um fram-
kvæmd rannsókna af þessu tagi, að ekki
þurfi að deila um þann þátt máls.