Vísir - 25.07.1980, Blaðsíða 13

I
VISIR Föstudagur 25. júll 1980
13
storknunarþætti i blóöi og sér-
staka hluta af kjarnasýrum
(DNA) þeirra. Sjdlfur hef ég
rannsakaö litningamynstur hart-
nær 20 tegunda, sem flestar hafa
áþekk litningamynstur. Litningar
hvala reynast yfirleitt vera 44 en i
örfáum regundum 42”.
— Eru þessar niöurstööur
þekktar hér?
„Aö nokkru marki ættu þær aö
vera þaö”.
— En hjá Hafrannsóknarstofn-
un?
„Þaö veit ég ekki, aö minnsta
kosti viröist aöilum þar ekki vera
ljóst sambandiö milli fábreytni
litningamynstra og fátiörar
myndunar stofna”.
Umhverfið vinnur gegn
smástofnamyndun
„I doktorsritgerö minni geröi
ég aö umtalsefni fábreytni þá
sem kemur fram i litninga-
mynstri sjávarspendýra. Alykt-
unin sem dregin var af þessu var
sú aö skyldleikaæxlun væri mjög
takmörkuö hjá sjávarspendýrum
I samanburöi viö flestöll land-
spendýr og aö þar væri sjaldan
um aö ræöa litlar heildir eöa smá-
stofna, þar sem breytingar á litn-
ingamynstri næöu þvi aö festast.
Þar af leiöir aö frávik frá litn-
ingamynstri veröa sárasjaldan
einsþátta og hverfa þvi úr stofni.
Astæöurnar fyrir takmarkaðri
skyldleikaæxlun hjá sjávarspen-
dýrum eru i meginatriðum þrjár:
Þetta eru dýr, sem i samanburöi
viö flest landspendýr hafa litinn
afkomendafjölda og veröa seint
kynþroska. Sjávarspendýrin hafa
góöa hreyfanleika og oft mikla
yfirferö. I þriöja lagi lifa þessi
dýr I umhverfi, þar sem ekki eru
skörp svæöisskil. Þetta eru
einmitt þýðingarmiklir þættir
þegar rætt er um stofna og
stofnamyndun hvala og sela. Ef
litið er á stórhveli i NA-Atlants-
hafi þá benda þessi atriði ein-
dregiö i þá átt aö um aöeins einn
stofn sé aö ræöa af hverri tegund.
Aörar hugmyndir viröast ekki
vera byggðar á sérlega djúpum
skilningi á liffræöi og eöli hvala”.
— Og ef þetta er sett I samband
viö umræöu um hvalastofna á
NA-Atlantshafi?
„Þaö er mjög ósennilegt, frá
liffræðilegu sjónarmiöi, að um
marga stofna af sömu tegund, t.d.
langreyöijSé aö ræða á tiltölulega
takmörkuðu svæöi og þaö er min
skoöun aö i NA-Atlantshafi, sé
eingöngu um einn langreyðar-
stofn að ræða.
Við Alfreö Arnason gerðum
rannsóknir á eggjahvituefnasam-
böndum i blóöi langreyöa við ís-
land og bentu þær rannsóknir til
þess aö hann væri i svokölluðu
„erföafræðilegu jafnvægi” — sem
bendir til þess aö aðrir stofnar
komi þarna hvergi nærri.
Ef gert væri ráö fyrir að um
fleiri stofna væri að ræða i
NA-Atlantshafi er liklegt að flæk-
ingar frá öörum stofnum heföu
veriö meöal sýnanna og raskaö
þessu erföafræöilega jafnvægi.
En þaö sáust engin merki um
slikt.
Ef litiö er nánar á NA-Atlants-
hafiö þá er rétt aö hafa það i huga
að fyrir um þaö bil 12000 árum
var þaö mikill is á þessu svæöi að
útbreiöslusvæði hvala hlýtur að
hafa verið verulega takmarkaö.
Þaö er þvi ákaflega ósennilegt aö
á þessum stutta tima, eftir aö
þessi hafsvæöi uröu islaus, aö
mismunandi hvalastofnar heföu
getað þróast, þegar tillit er tekið
til þess aö þróun sjávarspendýra
er ákaflega hæg. Þarna gæti
þannig verið um einungis 600-800
kynslóöir að ræöa, sem hefðu átt
aö mynda marga sérstofna”.
Þátttaka íslendinga i
Visindanefndinni
— Nú hefur skapast hér á landi
talsverö umræöa, vegna oröa-
skipta Sidney Holt og Jóns Jóns-
sonar, en sá fyrrnefndi sakar Jón
um dræma þátttöku I visinda-
nefndinni — nú hefur þú fylgst
meö störfum þessarar nefndar:
„I nefndinni hef ég setiö ein-
ungis I eitt ár, 1973, en ég fylgist
Viötal: Arni
Sigfússon
blaöamaöur
Dr. Olfur hefur haft sumaraöstööu viö rannsóknir slnar á Tilraunastööinniaö Keldum.
Myndir: Þórir
Guömundsson
ljósmyndari
sæmiiega vel með störfum
nefndarinnar aö svo miklu leyti
sem þeim er lýst i skýrslum.
Hvað viökemur þátttöku Jóns þá
minntist ég á atriöi skylt þessu i
bréfi til sjávarútvegsráðuneytis-
ins fyrir nokkrum árum”.
— Þin hefur mjög sjaldan veriö
getiö hérlendis varöandi rann-
sóknir á sjávarspendýrum. Hvers
vegna?
„Ég kann ekki skýringu á
þessu, en mér þykir það miöur ef
þeir sem telja sig sérfræðinga
hérlendis hafa ekki verið þess
umkomnir aö draga eðlilegar
ályktanir af rannsóknum
minum”.
— Hefuröu ekki kynnt þessar
niöurstööur þinar i erlendum og
innlendum fræöiritum?
„1 erlendum fræöiritum eru rit-
geröir minar kömnar á þriöja
tug, en hérlendis reyndi ég nú I ár
aðkoma ritgerö inn til Rita Fiski-
deildar, en ritgeröin fjallaöi ein-
mitt um útbreiöslu langreyðar og
fjölda i NA-Atlantshafi — en
þessa ritgerö fékk ég endursenda
um leiö frá Jóni Jónssyni, for-
stjóra Hafrannsóknarstofnunar
og ritstjóra timaritsins. Slika
endursendingu á ritgerö hef ég
ekki reynt áöur en ritgeröin mun
nú birtast i erlendu timariti, en
mun aö sjálfsögöu koma fyrir
augu færri Islendinga en ella”.
— Hver var skýringin á þessari
endursendingu?
„Hún var engin”.
Ætiskenningin afsönnuð
i mötuneytinu
„Þaö hefur veriö stungiö upp á
ýmsu hvaö viðkemur aögreiningu
stofna, og margt er þar mjög
óvisindalega unnið. Sem dæmi
get ég nefnt að þvi hefur verið
haldiö fram aö einn langreyöar-
stofn væri viö Austur-Grænland
og annar vestur af Islandi. Sá
sem hélt þessu fram tók til þau
rök aö hvalirnir viö Grænland ætu
meiri loönu en hvalirnir nær Is-
landi. Mér brá talsvert er ég
heyrði þetta, þar sem ég stóö i
þeirri trú aö hvalirnir eltu ætiö en
ekki öfugt. Nokkru seinna borö-
uöum viö saman ég og hug-
myndahöfundurinn. Gætti ég þess
vel aö neyta nákvæmlega sama
matar og hann og þegar máltiö-
inni var lokiö baö ég hann aö
skýra nánar hugmyndina um
stofnana tvo. Er hann hafði lokiö
viö skýringu sina spuröi ég hvort
hann heföi veitt þvi eftirtekt aö
viö heföum boröaö nákvæmlega
þaö sama og samkvæmt þvi vær-
um viö nú af sama stofni en dag-
inn áöur heföum viö veriö af mis-
munandi stofnum. Ætis- og stofn-
kenningin mun ekki hafa heyrst
aftur”.
— Nokkuö aö lokum?
„Já, ég vil gjarna þakka kær-
lega þeim fjölmörgu aöilum viöa
um land, sem hafa séö mér fyrir
margs konar sýnum, oft með ær-
inni fyrirhöfn. Þetta á bæði viö
um sýni úr hvölum sem ég hef
fengiö i Hvalfiröi, i Eyjafiröi og á
Húsavik og sýni úr selum sem ég
hef fengib viö Þjórsárósa i Sel-
vogi, á Mýrum og á Skarösströnd.
Lika vil ég geta þeirrar aðstoðar
sem ég hef notið aö Tilraunastöö-
inni aö Keldum.
Ég vil einnig nota þetta tæki-
færi til þess aö fara þess á leit við
þásem rekastá nýdauða hvali, aö
þeir hafi samband viö Tilrauna-
stööina aö Keldum svo unnt veröi
aö safna þeim sýnum er fýsileg
þykja.
—AS
Dr. Clfur Arnason hefur stundaö rannsóknir á sjávarspendýrum 113 ár
og fullyröa má aö enginn visindamaöur hefur safnaö jafn yfirgrips-
miklum upplýsingum um hvalastofna og hann.
byrjar
baOÍð
ÁTT
ÞÚ
KOLLGÁTUNA?
Dregið verður
úr
fyrstu
KOLLGÁ TU
(sem birtist mánudaginn 14. júií)
Mánudaginn 28. júlí
Þeir getraunaseðlar verða að hafa borist
í síðasta lagi fyrir hádegi mánudaginn 28. júlí
Okkar ágætu iesendum er bent á, aö hægt er að senda inn nokkra get-
raunaseðla í sama umslagi, því við f lokkum hvern dag fyrir sig.
Við drögum daglega: þ.e.a.s.
mánudaginn 28. júlí v/KOLLGÁTA 14. júií
þriðjudaginn 29. júlí v/KOLLGÁTA 15. júli
miðvikudaginn30. júlí v/KOLLGÁTA 16. júlí og svo KOLL af KOLLI
Munið að senda inn seðla með nægum fyrirvara,
því til mikils er að vinna
SÍÐUMÚLA 8
SÍMI 86611
i