Vísir - 25.07.1980, Blaðsíða 17

vtsm
Föstudagur 25. júli 1980
21
Undanfarnar vikur
hefur heldur betur
hitnað i kolunum út af
ákvörðun rikis-
stjórnarinnar um að
koma i veg fyrir eðli-
lega hækkun á verði
Hitaveitu Reykjavikur.
Einn stjórnarþing-
manna, Guðmundur G.
Þórarinsson, hefur lýst
þvi yfir að hann muni
ekki styðja stjórn, sem
stefndi að þvi að oliu-
kynda Reykjavik. Guð-
mundur er 12. þing-
maður Reykvikinga og
sér sæng sina upp-
breidda, ef stjórnin
heldur áfram óbreyttri
stefnu i málefnum
Hitaveitunnar.
Visitöluáhrif
hækkunarinnar
Inn I þessar umræöur hafa aö
sjálfsögöu spunnist önnur atriöi
skyld og óskyld. Eitt er þaö aug-
ljdsa óhagræöi fyrir borgar-
fyrirtækin, aö visitölufjölskyld-
an skuli eiga og reka heimili i
Reykjavik. Allir viröast vera
sammála um aö breyta þessu
fyrirkomulagi, en til þess þarf
samkomulag viö aöila vinnu-
markaöarins. Þaö er hins vegar
afar athyglisvert, aö visitölu-
áhrif veröhækkunar á heitu
vatni hafa veriö mjög litil miöaö
viö annað. Veröhækkun á heitu
vatni s.I. vor myndaöi aöeins
1/70 af visitSuhækkuninni, sem
þá varö. Allt tal um aö útilokaö
sé aö hækka verö á heitu vatni I
Reykjavik af visitöluástæöum
er Ut i bláinn.
Hinn 14. mal s.l. uröu umræö-
ur utan dagskrár á Alþingi um
málefni Hitaveitunnar vegna
ákvöröunar rikisstjórnarinnar
um aö fresta lausn á vanda
fyrirtækisins. I þeim umræöum
kom ýmislegt athyglisvert fram
og veröur sumt af þvl rakiö hér
á eftir.
Af hveriu ekki erlend
lán?
Hitaveitan þjónar nú fjórum
nágrannasveitarfélögum. Viö
þá stækkun kerfisins, sem efnt
var til á slnum tlma, var gripiö
til þess ráös aö taka erlend lán.
Eftirstöövar þeirra lána eru nú
5 til 6 milljaröar og árlegar
greiöslur afborgana og vaxta
a.m.k. 1.200 milljónir króna. Viö
eölileg verölagsskilyröi væri nú
búiö aö greiöa niöur þessi lán,
án þess aö veröiö á heita vatn-
inu væri hærra en þaö er I dag.
Forráöamenn rlkisstjórnar-
innar hafa bent stjórnendum
Hitaveitunnar á aö taka erlend
lán, en sllkt er útilokaö af þeim
einföldu ástæöum, aö verö á
heitu vatni I Reykjavlk stendur
ekki undir auknum fjármagns-
kostnaöi vegna erlendrar lán-
töku nema loforö stjórnvalda
fyrir verulegri hækkun á veröi
liggi fyrir.
Fyrirvari við niður-
talningu.
Eins og alþjóö er kunnugt um
ætlar rlkisstjórnin aö telja niöur
veröbólguna I áföngum. Ekki
verður hér fjallað um þá aöferö
og hún látin liggja milli hluta aö
sinni. Aöalatriöiö er, aö i
stjdrnarsáttmála rlkisstjórnar-
innar, þar sem aöferöinni er
lýst, var haföur eftirfarandi for-
máli eöa fyrirvari, sem hér
birtist orðréttur: „Fyrir
mánaöarmótin mal-júnl 1980
skulu afgreiddar sérstaklega
hækkunarbeiönir fyrirtækja og
stofnana, sem nauösynlegar
kunna aö teljast til aö verö-
breytingar sllkra aöila geti slö-
an falliö innan þess ramma,
sem framangreind mörk setja”.
Hér er viö þaö átt, aö I upphafi
átti aö koma fyrirtækjum og
stofnunum á eölÚegan rekstrar-
grundvöll til þess aö þau gætu
tekiö þátt I niöurtalningarleikn-
RlKISSTJÚRN A
KÖLDUM KLAKA
um. Uppsafnaöur vandi fyrir-
tækjanna átti aö fara út I verö-
lagið og slöan átti niöurtalning-
in aö taka völdin.
Þrátt fyrir þessa klásúlu I
stjórnarsáttmálanum fékk
Hitaveitan aöeins fjóröung af
þeirri hækkun, sem iðnaöar-
ráöuneytiö lagöi til og aöeins
sjöttung af umbeöinni hækkun
af hálfu fyrirtækisins sjálfs. Til
þrautavara lagöi iðnaöarráöu-
neytiö til, aö fyrirtækiö fengi
20% en rlkisstjórnin sat við sinn
keip og endurtók aö 10% væri
hin heilaga ákvöröun.
Aðrar hitaveitur fengu
umbeðnar hækkanir
Aörar hitaveitur i landinu
fengu miklu meiri hækkun en
Hitaveita Reykjavikur og þaö
sem meira er. Þær fengu yfir-
leitt þær hækkanir, sem þær
báöu um. Viöskulum gefa verö-
lagsráöherranum, Tómasi
Arnasyni, oröiö, þegar hann
svaraöi fyrirspurn minni hinn
14. mal s.l.:
Hitaveita Seltjarnarness baö
um 30% hækkun, Mosfells-
hrepps um sömu hækkun og
Hitaveita Reykjavlkur, Suöur-
nesja 9.2%, Þorlákshafnar um
22.5%, Hverageröis um 40%,
Vestmannaeyja um 41.5%,
Hvammstanga um 30%, Siglu-
fjaröar um 34%, Clafsfjaröar
um 23.3%, Dalvlkur um 47,2%,
Akureyrar um 53%, Reykjahllö-
ar um 20%, Selfoss um 12%,
Orkubús Vestfjaröa 12,5%. Og
hann spuröist fyrir um þaö
hvemig heföi veriö brugöist við
þessum beiðnum. Þær komu
ekki til kasta rlkisstj. vegna
þess að þaö var samkomulag
um þaö milli gjaldskrárnefndar
og viðkomandi rn.
Nú er það mála sannast, aö
fjárhagur hitaveitnanna I land-
inu er ákaflega misjafn og sér-
staklega er hann erfiöur hjá
þeim hitaveitum, sem hafa
veriö aö fjárfesta mikiö á allra
seinustu árum og þess vegna
eru þessar beiönir eins og sést
af þvf sem ég las hér upp áöan
ákaflega misjafnar og misháar.
En gjaldskrámefnd ákvað aö
fallast aö mestu leyti á umbeön-
ar hækkunarbeiönir sem ég gat
um hér áöur. Þessar beiönir
bámst gjaldskrárnefnd seint og
þeim fylgdu ahnennt ekki nægi-
neöanmals
Friðrik Sophusson al-
þingismaður skrifar um
viðbrögð ríkisstjórnar-
innar við óskum Hita-
veitu Reykjavíkur um
lækkun á gjaldskrá og
segir splunkunýjar tölur
sanna, að forsendur Hita-
veitunnar voru haldbetri
en forsendur gjaldskrár-
nefndar fyrir ákvörðun
rikisstjórnarinnar.
lega fullkomin gögn og þess
vegna gat n. aöeins lauslega
kannaö fjárhagsstööu fyrirtækj-
anna innan þeirra tlmamarka,
sem henni voru sett um tillögu-
gerö. N. varö þó ljóst, af þeim
gögnum, sem fyrir lágu aö
margar hitaveitnanna eiga við
fjárhagsöröugleika aö etja og
taldi þvl rétt aö þessu sinni aö
leggja til, aö þeim yröu að mestu
heimilaöar umbeðnar gjald-
skrárhídikanir eins og iönrn.
haföi lagt til.”
Þessa tilvitnun I ræöu Tómas-
ar biö ég áhugasama lesendur
um aö lesa tvisvar, þvl aö I
henni kemur fram, aö aörar
hitaveitur en HR fengu umbeðn-
ar hækkanir, þrátt fyrir aö ekki
væru til staöar „nægilega full-
komin gögn”. Til aö kóróna allt
saman — kannske I viöur-
kenningarskyni viö vel unnin
gögn HR — fékk HR aö hækka
heimtaugagjaldiö um 58% eins
og um var beöiö. Vart þarf aö
taka fram aö heimtaugagjaldiö
er ekki i vlsitölunni.
Vill rikisstjórnin leið-
rétta eigin ákvarðanir?
1 umræöunum á Alþingi, sem
fyrr er til vitnaö, var ráöherra
spurður aö þvl, hvort nýjar upp-
lýsingar og breyttar forsendur
mundu geta haggaö úrskuröi
rikisstjórnarinnar. Tómas svar-
aöi m.a.:
„Hann (þ.e. greinarhöfundur
—FS) spuröist fyrir um það
hvort rikisstj. væri reiðubúin til
að breyta niöurstööu sinni
vegna Hitaveitu Reykjavikur,
ef ný gögn kæmu fram og sýndu
að rangar forsendur voru not-
aðar við þessa ákvarðanatöku.
Ég vildi svara þvi að aö sjálf-
sögðu er rikisstj. reiöubúin til
þessað leðrétta sinar ákvarðan-
ir, ef þær eru byggðar á röngum
forsendum, það er alveg ljóst
mál. Vitanlega verða menn að
vinna þannig aö þessum málum
sem öðrum að byggja á ákveðn-
um forsendum, en slikar for-
sendur hafa ekki breyst að mati
rikisstj. og gjaldskrárnefndar
og þess vvgna er ákaflega ólik-
legt að þaö verði gerðar á þessu
nokkrar breytingar”.
Nú hefur þaö gerst aö
splunkunýjar tölur sanna, aö
forsendur HR voru haldbetri en
forsendur gjaldskrárnefndar
fyrir ákvöröun rlkisstjórnar-
innar. Meö þvl er ekki veriö aö
kasta rýrö á þá aöila, sem sæti
eiga I gjaldskrárnefnd, sem er
trúnaöarnefnd rlkisstjórnar-
innar. Aöeins er veriö aö benda
á, aö spádómur þeirra hefir
reynst rangur I fyrsta lagi um
almennar kostnaöarhækkanir á
milli ára og I ööru lagi vegna
minni vatnssölu, en gjaldskrár-
nefnd reiknaöi meö, aö hún
miðaði eingöngu við kaldasta
árið þ.e. 1979. Þaö hlýtur þvl aö
liggja beint viö, aö rlkisstjórnin
leiörétti niöurstööur slnar,
einsog Tómas Arnason viöur-
kennir I sinu svari. Um þetta
voru stjórnarþingmenn spuröir
á nýafstöönum fundi þing-
manna og borgarfulltrúa I
Höföa, en þá fengust aöeins þau
svör, aö HR gæti bara tekiö
erlent lán. Stjórnarþingmenn
halda áfram aö berja höföinu
viö steininn og telja, aö þrátt
fyrir allt hljóti áætlanir fyrir-
tækisins aö vera rangar og aö-
eins settar fram til aö hrella
blessaöa rlkisstjórnina, sem
varla má viö þvl „I baráttu
sinni viö veröbólguna” eins og
einn alþýöubandalagsþingmaö-
ur komst svo hnyttilega aö oröi,
þegar hann var nýbúinn aö lýsa
þvl yfir aö afkoma HR væri ekki
verri en annarra fyrirtækja I
landinu og teldi hana vel stæöa
fyrir vikiö. Líklega ætti Hita-
veitan aö loka eins og frystihús-
in, þvi aö þá vaknaöi kannske
viökomandi þingmaöur af sælu-
blundinum.
Gjaldskrárnefnd er
trúnaðarnefnd ríkis-
stjórnar
Gjaldskrárnefndir hafa starf-
aö frá árinu 1977. Þær eru eng-
inn dómstóll heldur þvert á móti
trúnaðamefnd rlkisstjórna til
aö gera tillögur til þeirra, þegar
ágreiningur er um ákvöröun
vegna hækkanabeiöna á þjón-
ustu opinberra stofnana. Nú-
verandi gjaldskrárnefnd er
skipuö þremur fulltrúum rlkis-
stjórnarpartanna og þeim er
uppálagt aö fylgja þeirri stefnu,
sem kemur fram I stjórnarsátt-
málanum. Þetta þarf ekki aö
þýöa þaö, aö gjaldskrárnefnar-
menn vinni ekki sln störf eftir
bestu samvisku, heldur eru for-
sendur þeirra bundnar viö póli-
tlsk markmiö sem stundum eru
óraunhæf eöa jafnvel óskyn-
samleg eins og I þessu tilviki,
sem hér er til umræöu. For-
sendur gjaldskrárnefndar voru
m.a. 44% veröhækkanir á milli
ára og sama vatnssala og I
fyrra, sem var kaldasta ár um
langt skeiö. Hitaveitan byggöi
sina spá á -margra ára reynslu,
sem er viöurkennd. Stjórn
veitustofnana er ekki saman-
safn öfgasinna, sem vill rlkis-
stjórnina feiga. Þar eru
stjórnarsinnar I meirihluta. Og
hafi nú einhver stjórnarmanna
klikkaö þar, þá má geta þess, aö
þaö er borgarráö, sem endan-
lega setur fram beiönir um
breytingar á gjaldi.
A fundinum I Höföa um dag-
inn var málinu vísaö til fjár-
hagsnefndar, sem er skipuö
bæöi alþingis- og borgar-
stjórnarmönnum. Vonandi leið-
ir þaö samstarf til þess, aö
menn komi sér saman um þaö,
hverjar séu staöreyndir máls-
ins. Hér er ekki veriö aö óska
eftir hækkunum til aö koma
rikisstjórninni I klipu. Hækk-
unarbeiðnin er byggð á þeim
sjónarmiöum, aö eitt hagkvæm-
asta fyrirtæki landsmanna fái
aö starfa viö eölileg skilyrði og
koma þannig í veg fyrir óþarfa
veröhækkanir I framtlöinni, þvl
aö auövitaö veröur reikningur-
inn fyrr eöa síöar greiddur af
Reykvíkingum sjálfum.
Ölafur Ragnar, sem sat hluta
úr fundinum I Höföa, hefur sagt
i blaðaviötali alveg nýveriö, aö
hann hafi þar lagt fram glæný
gögn frá gjaldskrárnefnd og
vitnar mjög til þeirra máli slnu
til stuönings. Þetta eru sömu
upplýsingar og verölagsstjóri
birtil Morgunblaöinu hinn 20.
mal s.l. og eru úreltar vegna
nýrri og haldbetri upplýsinga,
sem gerbreyta reikningsfor-
sendum. Svona langt geta menn
seilzt I „baráttunni viö verö-
bólguna”.
Stefnan i orkumálun-
um
1 stjórnarsáttmálanum, sem
rlkisstjórnin er hætt aö minnast
á af einhverjum ástæöum, segir
áeinum staö: „Sérstök áhersla
veröur lögö á aögeröir I orku-
málum m.a. meö þaö að mark-
miði, aö innlendir orkugjafar
komi sem fyrst I staö innfluttrar
orku og unnt veröi meö
viöunandi öryggi aö tryggja af-
hendingu orkunnar til notenda”,
Þessi tilvitnun verkar eins og
öfugmæli, þegar menn skoöa
viöbrögö ríkisstjórnarinnar og
þingliðs hennar I hitaveitumál-
um Reykvíkinga.
Forráöamenn Hitaveitu
Reykjavlkur hafa um skeiöylj-
aö rlkisstjórninni undir uggum
meö rökföstum málflutningi
shium. Loki rlkisstjórnin aug-
unum enn fyrir vanda Hitaveit-
unnar, kann svo aö fara, aö
stjórnin komist næsta vetur á
kaldan klaka bæöi I eiginlegri og
óeiginlegri merkingu.