Morgunblaðið - 09.06.2002, Síða 4

FRÉTTIR
4 SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SEXTÁNDA þing Evrópska svefn-
rannsóknarfélagsins fór fram í
Reykjavík dagana 3.–7. júní og að
sögn Þórarins Gíslasonar, yfirlæknis
lungnadeildar á Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi, voru umfjöllunarefni
þingsins margbreytileg. Þórarinn
segir að hinn 31. maí hafi hliðarþing
sem er áttunda alþjóðlega þingið um
svefn og öndun hafist og þar hafi
margir erlendir fyrirlesarar fjallað
um svefnháðar öndunartruflanir og
nýjustu rannsóknir á því sviði, ekki
síst með tilliti til erfðafræði, en Kári
Stefánsson, forstjóri Íslenskrar
erfðagreiningar, hélt inngangsfyrir-
lestur þingsins.
Hann segir að jafnframt hafi verið
kynntar á hliðarþinginu niðurstöður
úr erfðafræðirannsókn sem gerð var í
Cleveland í Bandaríkjunum og sýnir
hvernig ákveðin gen segja til um það
hversu hætt mönnum er við að fá
kæfisvefn. Þessi gen erfast jafnsterkt
og gen í þeim sjúkdómum sem taldir
eru arfgengir, svo sem sykursýki og
háþrýstingur, og þrátt fyrir að tveir
af hverjum þremur kæfisvefnssjúk-
lingum séu yfir í þyngd er kæfisvefn
þegar kemur að erfðaþættinum ekki
bara spurning um erfðir á þeim þátt-
um sem stuðla að offitu, heldur teng-
ist líka stjórn öndunar og ekki síst því
hvernig fitusöfnunin er í koki og inn-
an efra loftveggs.
Þórarinn segir að hinir erlendu
gestir hafi meðal annars heimsótt
Bessastaði og hafi hópurinn verið
furðu lostinn yfir því hversu opið ís-
lenskt samfélag er og öryggisgæsla
lítil, en yfir helmingur þátttakend-
anna var Bandaríkjamenn.
Að aukaþinginu loknu hófst aðal-
þingið, en um 1.000 manns tóku þátt í
því og um 600 efnisþættir voru kynnt-
ir á einn eða annan hátt. Að sögn Þór-
arins var það efni sem rætt var á
þinginu mjög margbreytilegt og
svefninn í raun eini samnefnarinn.
Meðal annars var rætt um svefn ung-
barna og hvernig hann breytist og
þróast með árunum og þá var fjallað
sérstaklega um svefn kvenna á þrem-
ur mismunandi málþingum. „Það er
ljóst að það eru vissir þættir sem
tengjast hormónastarfsemi kvenna
sem hafa áhrif á þeirra svefn og
stuðla að truflun á svefni, en umræð-
an um svefntruflanir og hormóna-
truflanir hjá konum vakti mikla at-
hygli á þinginu,“ segir Þórarinn.
Hann segir að á þinginu hafi einnig
verið rætt um dagsyfju, svefnleysi og
svefn og atvinnu, og bendir á að í nú-
tímaþjóðfélagi sé óhjákvæmilegt að
vissir aðilar vinni á nóttunni og þá
þurfi að hafa fleira í huga en hags-
muni vinnunnar og þeirra sem eru að
starfi, og huga einnig að því að fólk
geti sinnt því sem nauðsynlegt er ut-
an vinnunnar. Þá segir Þórarinn að
kæfisvefn og sykursýki virðist vera
ástand sem geri hvort annað verra og
sykursýki tengist greinilega kæfi-
svefni.
Miklar framfarir
í meðferð við kæfisvefni
Aðspurður hversu langt sé síðan
rannsóknir af þessu tagi fengu byr
undir báða vængi segir Þórarinn að
það sé ekki langt síðan læknar fóru að
fjalla um svefn, mælitæki sem þurfi til
að fylgjast með svefni og öndun yfir
nótt hafi verið ónóg og mikinn tíma
hafi þurft til að lesa úr gögnum. Á
undanförnum árum hafi einnig komið
fram meðferðarmöguleikar sem ekki
voru til áður, fyrir 15 árum var fram-
andi að fólk svæfi með þann búnað
sem það gerir í dag, svo sem nefönd-
unargrímur, en nú sé til fjöldi fyrir-
tækja sem framleiði slíkan búnað og í
maí í ár hafi samtals 1.158 sjúklingar
á Íslandi með kæfisvefn notað nef-
öndunargrímur. Í dag sé orðið mjög
lítið mál að greina hvort eigi sér stað
hjá sofandi einstaklingi alvarlegar
öndunartruflanir eða súrefnisskortur.
Tengsl milli kæfisvefns
og annarra sjúkdóma
Jan Hedner, prófsessor á Sahl-
grenska háskólasjúkrahúsinu í
Gautaborg, var meðal þeirra sem
greindu frá rannsóknum sínum á
kæfisvefni á þinginu. Sagði hann að
sú breyting hefði orðið á síðastliðnum
árum að í stað þess að líta á kæfisvefn
sem sjálfstætt einangrað fyrirbæri
væri í dag farið að skoða sjúkdóminn
sem miklu sterkari áhættuþátt fyrir
hjarta- og æðasjúkdóma.
Að sögn Hedners getur kæfisvefn
komið fram á mjög mismunandi hátt
hjá fólki. Venjulega er talað um þrjár
tegundir kæfisvefns, hindrun á loft-
flæði um kverkar og barka, truflun á
stjórnun öndunar í heilanum og í síð-
asta lagi blöndu af þessu tvennu.
Hindrun á loftflæði sé langalgengasta
ástæðan. Það sem einkenni kæfisvefn
er að öndun stöðvist af og til, hrotur,
órólegur svefn, sviti, martraðir og
börn væti rúmið. Að deginum finni
fólk oft fyrir morgunhöfuðverk, syfju
og sljóleika. Syfjan að deginum geti í
sjálfu sér verið hættuleg, ef fólk sofni
við vinnu eða akstur, en fleiri hættur
séu á ferðinni. Meðan á kæfisvefni
stendur minnkar súrefnið í blóðinu og
þar með flutningur þess út í vefi lík-
amans, meðal annars til hjartans.
„Þeir sem eru með kransæðasjúk-
dóm geta við þennan súrefnisskort
fengið hjartsláttartruflanir sem ein-
staka sinnum eru lífshættulegar,“
segir Hedner. Hann segir að tengsl
hafi fundist milli kæfisvefns annars
vegar og kransæðasjúkdóms, hás
blóðþrýstings og æðasjúkdóma hins
vegar. Ekki sé vitað hvort um ein-
hvers konar orsakasamband er að
ræða en offita stuðli að þessu öllu og í
verstu tilfellum sjúkdómsins lokist
öndunarfæri sjúklingsins og hann
kafni.
Hedner segir rannsóknir hafa sýnt
að kæfisvefn í einhverju formi sé
nokkuð algengt fyrirbæri meðal fólks
og miklar rannsóknir hafi farið fram á
því hversu hátt hlutfall fólks er haldið
sjúkdómnum. Fyrir komi að fólk sem
haldið er kæfisvefni þrói ekki með sér
einkenni sjúkdómsins og haldi að
þetta sé hluti af því að eldast, eða hluti
af persónuleika þess sjálfs.
Greining og meðferð
kæfisvefns leiðir til sparnaðar
Aðspurður hvort sparnaður hljótist
af því að greina þá sem haldnir eru
kæfisvefni segir Hedner að rann-
sóknir hafi sýnt að svo sé. Flestar
rannsóknir sem gerðar hafi verið á
þessu hafi litið til aukinna lífsgæða
þeirra sem fá meðferð við sjúkdómn-
um, en nokkrar rannsóknir hafi einn-
ig verið gerðar á peningalegum
sparnaði sem hlýst af því að sjúkling-
ar með kæfisvefn fái sjúkdómsgrein-
ingu og meðferð. Þær hafi sýnt að
þegar farið var tvö ár aftur í tímann
og sú aðstoð sem sjúklingar þurftu þá
á að halda frá heilbrigðiskerfinu var
skoðuð og hún svo borin saman við
aðstoð eftir greiningu hafi komið í ljós
að áður en þeir fengu meðferð hafi
sjúklingarnir þurft að nýta sér heil-
brigðisþjónustuna í miklu meira mæli
en eftir meðferð.
Hedner bendir á að á næstunni
megi búast við frekari þróun á með-
ferð við kæfisvefni. Þau tæki sem not-
uð eru í dag henti sumum mjög vel en
öðrum ekki og því megi segja að með-
ferðarúrræði við sjúkómnum séu enn
ekki fullkomin, en þau séu þó alltaf að
batna.
Íslendingar standa framar-
lega í svefnrannsóknum
Hedner sagði að þær faraldfræði-
legu rannsóknir og þær alþjóðlegu
ráðstefnur á sviði svefn- og öndunar-
truflana sem Ísland er aðili að séu ein
ástæða fyrir áhuga hinna erlendu
gesta á Íslandi.
Þá nefndi Hedner íslenska fyrir-
tækið Flögu, sem hann segir í farar-
broddi á sviði greiningar og meðferð-
arbúnaðar í heiminum, enda selji það
vörur sínar í yfir 40 löndum.
Þessir þættir séu meginástæða
þess að Ísland er til innan þessa
áhugasviðs.
Þing Evrópska svefnrannsóknarfélagsins haldið á Íslandi
Ekki lengur litið
á kæfisvefn sem
einangrað fyrirbæri
Morgunblaðið/Þorkell
Þórarinn Gíslason, yfirlæknir á lungnadeild Landspítala háskólasjúkra-
húss, og Jan Hedner, prófessor á Sahlgrenska háskólasjúkrahúsinu í
Gautaborg, tóku báðir þátt í svefnrannsóknaþinginu.
SEINT á föstudagskvöld lenti far-
þegaþota þýska flugfélagsins LTU á
Egilsstaðaflugvelli. Hófst þar með
vikulegt áætlunarflug á milli Egils-
staða og Düsseldorf sem stendur
fram á haust.
Mikill viðbúnaður var á Egils-
staðaflugvelli vegna komu Airbus
A320-vélarinnar, sem lenti laust fyr-
ir klukkan hálfellefu. Farþegar á
leið út höfðu þá verið í innskráningu
frá hálftíu um kvöldið og gekk inn-
ritunin nokkuð seint en þó snurðu-
laust. Aðstaðan til innritunar er
fremur smá í sniðum á Egilsstaða-
flugvelli, en flugstöðin sjálf nýleg
og að mörgu leyti vel búin. Tölu-
verður fjöldi löggæslumanna var á
svæðinu, auk tollgæslu- og vopna-
leitarsérfræðings. Þurftu farþegar
að fara í gegnum vopnaleitarhlið
sem nýverið var sett upp á flugvell-
inum. Var það mál fulltrúa Flug-
málastjórnar að hugsanlega væri
þetta einnig byrjunin á skipulögðu
eftirliti með farþegum innanlands-
flugs vegna hertra reglna í flug-
samgöngum á Vesturlöndum.
Anton Antonsson, forstjóri Terra
Nova-Sólar, sem er umboðsaðili
LTU á Íslandi, afhenti fyrsta far-
þeganum sem gekk frá borði mynd-
arlegan blómvönd með árnaðar-
óskum um góða dvöl á Íslandi og
einnig var áhöfnin leyst út með gjöf-
um og blómvöndum.
Stórum áfanga náð
Í veglegri móttöku eftir að vélin
var lent flutti samgönguráðherra,
Sturla Böðvarsson, ávarp. Hann
sagði stórum áfanga nú náð fyrir
milligöngu ferðaþjónustufyrirtækj-
anna og ferðamálayfirvalda. Tómas
Ingi Olrich menntamálaráðherra
tók í sama streng, en hann kom að
undirbúningi málsins fyrir hönd
Markaðsráðs Ferðamálaráðs. Hann
lagði áherslu á að verkefnið hefði
ekki gengið eftir nema með miklum
stuðningi heimamanna og öflugri
forystu frumkvöðulsins Antons Ant-
onssonar, forstjóra Terra Nova-
Sólar. Verið væri að styrkja aðra
helstu innkomuleiðina í landið og
vísaði hann þar til siglinga Norrönu
til Seyðisfjarðar.
Sendiherra Þýskalands á Íslandi
sagði ekki einasta ánægjulegt að
beinu flugi til Egilsstaða hefði nú
verið komið á, heldur stæðu Þýska-
land og Ísland á þeim tímamótum að
50 ár væru nú síðan þjóðirnar tóku
upp formlegt samband.
Að öðrum ávörpum og skál-
arræðum loknum fór farþegaþotan í
loftið með 88 farþega áleiðis til
Düsseldorf, með viðkomu í Keflavík.
Síðustu þrjú árin hafa umboðs-
aðili LTU á Íslandi og Þróunarstofa
Austurlands unnið að því að beint
flug til Egilsstaða yrði að raunveru-
leika. Terra Nova-Sól hefur ásamt
LTU, Ferðamálaráði, Þróunarstof-
unni, Ferðaskrifstofu, Markaðs-
skrifstofu og Ferðamálasamtökum
Austurlands undirritað samning um
að þessir aðilar vinni beinu flugi til
Egilsstaða brautargengi næstu þrjú
árin.
Beint flug þýska félagsins LTU hafið milli Egilsstaða og Düsseldorf
Mikill viðbúnað-
ur á flugvellinum
Morgunblaðið/Steinunn
Egilsstöðum, Morgunblaðið.
Þóra, Sigurður, Sigurlaug, Gunnlaugur og Daníel voru meðal farþega
LTU frá Egilsstöðum til Düsseldorf á föstudagskvöld.
Anton Antonsson, forstjóri Terra Nova-Sólar og einn helsti frum-
kvöðull beins flugs frá Egilsstöðum, færir fyrsta farþeganum frá borði
blómvönd með árnaðaróskum.
EKKI er hægt að segja til um á
þessu stigi hvort lagaheimild er fyrir
því að skrá sérstaklega upplýsingar
um húðgötun í eyra, en sú leið er fær
að leita samþykkis einstaklinga sem
láta setja göt í eyru sín, að sögn Mar-
grétar Steinarsdóttur, lögfræðings
hjá Persónuvernd, en umhverfis- og
heilbrigðisnefnd Reykjavíkur hefur
samþykkt að halda skrá yfir þessa
aðila.
Ef ekki er ætlunin að biðja um
samþykki einstaklinga við skráningu
upplýsinga um þá þurfa, að sögn
Margrétar, að vera til staðar heim-
ildir í lögum hvort sem upplýsingarn-
ar teljast persónulegs eða almenns
eðlis en hún telur að í þessu tilviki sé
um almennar upplýsingar að ræða.
„Persónuvernd hefur ekki borist
erindi varðandi skráningu upplýs-
inga um húðgötun í eyra og getum við
ekki tjáð okkur um það álitaefni að
óathuguðu máli. Almennt gildir hins
vegar að til allrar vinnslu persónu-
upplýsinga, sem ekki er ætluð til per-
sónulegra nota, þurfa að vera heim-
ildir samkvæmt 8. gr. og ef um
viðkvæmar persónuupplýsingar er
að ræða, einnig 9. gr. laga um per-
sónuvernd og meðferð persónuupp-
lýsinga. Meginreglan er að samþykk-
is viðkomandi einstaklings skuli
leitað. Enn fremur getur vinnsla per-
sónuupplýsinga byggst á lagaheim-
ild,“ segir Margrét.
Væntanleg skrá
um einstaklinga
með göt í eyrum
Persónuvernd
ekki verið
spurð álits