Morgunblaðið - 10.12.2002, Blaðsíða 36

36 C ÞRIÐJUDAGUR 10. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐHeimiliFasteignir
Þ
AÐ eru enn að gerast stór-
merk tíðindi í lagnaheimi.
Flestir héldu að það væri
liðin tíð, plastbyltingin
fyrir þrjátíu árum væri gengin yfir
og ró á vettvangi. En það eru að ger-
ast stórmerk tíðindi, það fékkst
staðfest í ferð lagnamanna til Þýska-
lands nýlega.
Hér var á ferð hópur á vegum
Tengis ehf., fyrirtækis í Kópavogi
sem varla þarf að kynna. Þekktast
er það fyrir sölu á Mora-blönd-
unartækjum og Ifö-hreinlæt-
istækjum, en er nú á stórlega að
auka framboð á lagnaefnum.
Í þessum fjórtán manna hópi
lagnamanna voru tveir fulltrúar frá
Tengi, en flestir aðrir voru hönnuðir
lagnakerfa. Tilefni ferðarinnar var
að heimsækja fyrirtækið Uponor,
sem framleiðir álplaströr, ásamt
margskonar lagnahlutum og vélbún-
aði til framleiðslunnar.
Fyrir þá sem ekki eru innvígðir í
lagnaheiminn er rétt að rifja upp
hvað álplaströr er. Það er margra
laga rör þar sem samfléttaðir eru
kostir plasts og málms. Innst er
þunnt plaströr, þá lím, síðan rör úr
áli, aftur lím og yst er aftur plaströr.
Engin furða þó rörið sé nefnt
margra laga rör.
Í hinni ógnarstóru flugstöð í
Frankfurt tóku tveir fulltrúar Upo-
nor á móti hópnum, þeir Dieter og
Alexander, og síðan hófst eft-
irminnileg ökuferð til Suhl, sem er
lítill bær inni í hinu gamla Austur-
Þýskalandi sunnanverðu. Þar
skammt frá er verksmiðja Uponor
og rannsóknarstofur, þar eru ál-
plaströrin framleidd.
Tæknileg opinberun
og nýjungar
Næsti dagur var tekinn snemma
og nú hófst skoðun á verksmiðju.
Það var ekki laust við að gamall
lagnajaxl væri eftirvæntingarfullur
að sjá hvernig álplaströr væru fram-
leidd, hvernig hægt væri að fram-
leiða rör sem er bæði úr plasti og áli
og hafði lengi valdið heilabrotum.
Óhætt er að segja að fram-
leiðslutæknin, sem þarna birtist, var
opinberun fyrir þann sem þóttist
hafa flest séð í þeim efnum.
Tæplega er hægt að lýsa því svo
vel sé og ekki mátti taka myndir af
framleiðslunni, þó skal reyna að
segja frá í nokkrum orðum. Strimill
úr áli er dreginn af rúllu og valsaður
í rör. Áður en rörið lokast er skotið
inn í það lími úr munnstykki, þar á
eftir bráðnu plasti, sem verður innra
rörið og um leið er álrörinu lokað
með suðu.
Síðan kemur annað munnstykki
sem ber lím á álrörið og skapar ytra
plaströrið úr bráðnu plasti.
Álrörið hefur orðið til og vonandi
að flestir hafi skilið eitthvað í fram-
ansagðri klausu.
Þetta var tæknilega opinberunin.
Síðan er rörunum rúllað upp eða
þau eru skorin niður í venjulegar
lengdir sem bein rör, með þessari
aðferð eru framleidd rör í 12 mis-
munandi víddum, frá 14 mm upp í
110 mm.
Við framleiðslu á álplaströri Upo-
nor er tvennt sem vekur athygli og
tvímælalaust má kalla nýjungar.
Hið fyrra er að álrörið er ekki
kantsoðið heldur „yfirlappað“ og síð-
an soðið saman tvöfalt, sem að sögn
framleiðanda er talið mun öruggara.
Hið síðara er stóra nýjungin,
plastefnið er ekki hið þekkta og
rómaða pexplast, sem líklega allir
aðrir framleiðendur álplaströra
nota.
Plastefnið sem Uponor notar er
einnig polyeten-plast (pex er sér-
stakt afbrigði af polyeten), það af-
brigði af polyeten sem nefnist PEM.
Plastefnið PEM er engan veginn
óþekkt á Íslandi sem röraefni, það
hafa verið framleidd rör úr því hér-
lendis í nær tvo áratugi. Fyrstu rör-
in úr PEM voru snjóbræðslurörin
Kóbra og eru samskonar rör fram-
leidd bæði hjá Reykjalundi og Seti,
sem nú eru einu framleiðendur
plaströra á Íslandi.
Þróun PEM plastsins er sú at-
hyglisverðasta í þróun plastefna til
röraframleiðslu síðustu árin og það,
ásamt gerð álplaströranna, nánast
einu stórtíðindin í lagnaheimi á þeim
tíma.
En nú kann einhver að spyrja:
Hvað er á móti því að nota pex-
plastið við gerð álplaströra, pexið
hefur sannað gildi sitt, ekki satt?
Vissulega rétt, það er ekkert á móti
því að nota pexplast. En pexplaströr
eru flókin í framleiðslu og verða því
alltaf nokkuð kostnaðarfrek. PEM-
plastefnið gefur því vonir um lækk-
andi verð, auk þess sem það er
mörgum góðum kostum gætt sem
ekki er tími til að rekja hér.
Ef einhver skyldi rekast á plast-
rör með áletruninni PE-RT þá er
um sama grundvallarefni að ræða og
hér hefur verið nefnt PEM, en sú
áletrun í heild er Polyeten-Raised
Temperature.
Stutt kveðja til
íslensku „páfanna“
Að sjálfsögðu hafa íslensku „páf-
arnir“ barist gegn því að PEM-
plastefni fái þá viðurkenningu hér-
lendis sem það á skilið, nema hvað?
Framleiðsla Uponor á álplaströrum
er undir geysilega ströngu gæðaeft-
irliti, bæði eigin sem annara við-
urkenndra eftirlits- og rannsókn-
arstofnana. Af hverjum 200 m af
rörum er tekið sýni og það prófað og
um hverja rúllu af rörum er rennt
kúlu til að sanna að innanmál rörsins
sé rétt, ekkert hafi farið úrskeiðis í
framleiðslunni.
Vegna þeirra sem hafa vott-
unarvaldið hér innanlands er rétt að
upplýsa að Uponor framleiðir ál-
plaströrin miðað við þær forsendur
að þau endist í 50 ár til notkunar við
vatnshita 95° á Celsíus og 10 bara
þrýsting. Auk þess gefa þeir óvenju
langa verksmiðjuábyrgð, eða til 10
ára. Sú ábyrgð heldur þó að verk-
smiðjan yrði gjaldþrota eða hætti
störfum af öðrum orsökum, því end-
urtryggt er hjá einu sterkasta
tryggingarfélagi Þýskalands.
Höfðinglegar móttökur
Íslenski hópurinn naut mikillar
gestrisni hjá Uponor og þeir Dieter
og Alexander, starfsmenn Uponor,
sem voru með hópnum allan tímann,
fórnuðu helginni til að fræða hópinn
enn betur um hönnun lagnakerfa
þegar álplaströrin eru notuð.
Það var gert í þeirri fornfrægu
borg Wurtsburg og þó menn væru
vel haldnir í mat og drykk og
fræðsla mikilvæg, var mönnum
einnig att til keppni. Fyrst í keilu
kvöldlangt og voru sumir með harð-
sperrur í hægri hendi að morgni og
einnig í keppni á minibílum, sem
ekki allir þáðu. Þeir völdu heldur að
sjá fornfrægan kastala sem er vitni
um ótrúlegt prjál og eyðslu fyrri
alda, en samt ómetanleg menning-
arverðmæti.
Í móttökusal kastalaeigandans,
hertogans í Wurtsburg, var ein for-
láta „kommóða“ fagurlega skreytt,
sem reyndist þó leyna á sér. Þegar
loki var lyft og hliðar felldar var
hlemmur upp tekinn. Þetta var
örnasetur hertogans, þarna sat hann
með buxur á hælum og gerði sín
stykki á meðan hann hlýddi allra
náðarsamlegast á erindi þegna sinni.
Ekki er ólíklegt að mál hafi fengið
misjafnar undirtektir, kannski réð
þar mestu hvað var etið daginn áður.
Lagnaefni framtíðar
og örnasetur hertogans
Lagnafréttir
eftir Sigurð Grétar Guðmundsson
pípulagningameistara/
sigg@simnet.is
Tæknimennirnir Ágúst Birgisson, Sigurður Viggó Halldórsson og Atli Stef-
ánsson einbeittir við að skoða tengibúnað fyrir gólfhitakerfi.
Dieter Metschl skýrir út leyndardóma og kosti álplaströra frá Uponor.
H
jónin Guðlaugur Ágústson
og Sigríður Pálmadóttir
ásamt börnunum sínum
tveimur hafa komið sér
vel fyrir í efri sérhæð að Hólmgarði
42. Þau keyptu hæðina árið 1992 og
hafa síðan þá verið að vinna í því að
gera íbúðina nákvæmlega eins og þau
vilja hafa hana, m.a. réðust þau í þær
miklu framkvæmdir að byggja ofan á
hæðina. Nú tæplega 10 árum síðar sjá
þau fyrir endann á framkvæmdun-
um.„Við bjuggum áður í Hæðargarði
en sú gata liggur við hliðina á Hólm-
garði, þar höfðum við keypt íbúð sem
var samskonar þeirri sem við búum í
núna. Þá íbúð gerðum við upp frá
grunni. Þegar því loksins var lokið
var kominn tími til þess að stækka við
sig,“ segir Sigríður „Við skoðuðum
ýmsa kosti en ákváðum svo að kaupa
efri sérhæð í Hólmgarðinum þar sem
okkur leið mjög vel hérna í hverfinu.
Við keyptum hæðina með það í huga
að hægt væri að byggja ofan á hana.“
Erfitt að fá leyfi
„Það voru nokkur fordæmi fyrir
því að byggt væri ofan á hæðirnar hér
í götunni og við fengum að skoða hjá
þeim sem varð fyrstur til. Það var
mikil þrautaganga hjá honum að fá
tilskilin leyfi, meðal annars þurfti
hann að banka upp á hjá öllum hér í
hverfinu og fá samþykki þeirra,“ seg-
ir Sigríður
„Þó að við værum ekki þau fyrstu
sem byggðum þá var samt sem áður
nokkuð erfitt að fá leyfi til þess að
byggja ofan á hæðina bara öðrum
megin, þar sem þetta eru fjórbýli og
því verður alltaf einhver útlitsmunur
á húsinu ef aðeins er byggt öðrum
megin,“ segir Guðlaugur.
„Það eru hinsvegar svo mismun-
andi aðstæður hjá fólki að ekki er
raunhæft að ætla að fólk geti byggt á
sama tíma. Því miður hefur þetta ekki
lagast og er enn jafn erfitt að fá leyfi
til að byggja öðrum megin í dag. Það
eru til dæmi þess að fólk hafi einfald-
lega gefist upp og selt,“ heldur hann
áfram.
„Áður en að við fluttum inn byrjaði
ég að brjóta gat upp á loft fyrir stig-
ann. Það tók um það bil eina helgi og
við máttum þakka fyrir það að vera
með umburðarlynda nágranna því að
það heyrðist í múrbrjótnum um alla
götuna,“segir Guðlaugur.
„Við fengum Hörð Sigurbjörnsson
til þess að teikna fyrir okkur ytra útlit
rissins en Ingvar Guðnason teiknaði
innra burðarvirkið. Um vorið 1994
höfðum við svo fengið grænt ljós og
þá hófust framkvæmdir,“ segir Guð-
laugur.
„Þetta hefur alltaf verið unnið eftir
efnum og aðstæðum hjá okkur. Fyrir
ofan hæðina var geymsluloft og við
fengum fjölskyldumeðlimi til þess að
hjálpa okkur við að rífa þakið og
koma upp burðarvirkinu. Þegar risið
var komið upp þá málaði Guðlaugur
þakið hjá nágrönnunum í sama lit og
hjá okkur til þess að minnka útlits-
muninn,“ segir Sígríður.
Stigi sérpantaður frá Svíþjóð
„Það fyrsta sem við gerðum þegar
að búið var að gera fokhelt og ein-
angra var að festa kaup á stiga. Við
vorum með ákveðnar óskir, Við vild-
um fá L lagaðan stiga með breiðum
þrepum. Strákurinn okkar er hreyfi-
hamlaður og þar af leiðandi þurfti að
vera auðvelt og þægilegt að komast á
milli hæða. Það reyndist erfitt að fá
rétta stigann hérna heima og það fór
svo að við pöntuðum stiga úr gegn-
heilli eik frá Svíþjóð í gegnum Innval.
Stiginn var nokkuð dýr og þar af leið-
andi stöðvuðust framkvæmdir í um
það bil tvö ár,“ segir Guðlaugur.
Hækkuðu eldhús-
innréttinguna
„Þegar við keyptum hæðina var
flest allt hér upprunalegt frá því í
kringum 1950, það var því kominn
tími til þess að taka til hendinni á
neðri hæðinni. Við fórum í það að
setja nýtt rafmagn og árið 1998 skipt-
um við um eldhúsinnréttingu,“ segir
Sigríður. „í mínum huga er eldhús
fyrst og fremst vinnustaður og því
mikilvægt að aðstaðan sé hentug og
plássið nýtist vel. Þetta var allt haft í
huga þegar við völdum eldhúsinnrétt-
inguna. Ég og Guðlaugur erum bæði
frekar hávaxin þar af leiðandi létum
Verkinu
loksins lokið
Árið 1992 fluttust hjónin Guðlaugur Ágústsson og
Sigríður Pálmadóttir í níutíu og fimm fermetra efri
hæð í Hólmgarði 42. Ætlun þeirra var sú að byggja of-
an á hæðina eins og þegar hafði verið gert á nokkrum
húsum við Hólmgarðinn. Nú tíu árum síðar er verkinu
loks lokið. Perla Torfadóttir ræddi við hjónin. Sigríður Pálmadóttir og Guðlaugur Ágústsson.