Morgunblaðið - 15.12.2002, Síða 12

12 B SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓTT ótrúlegt megi virðast í sam-
félagi, sem í orði að minnsta kosti vill
leggja ofurkapp á að verja þjóðtungu
sína fyrir erlendum áhrifum, hefur
það ekki gengið þrautalaust fyrir sig
að öðlast skilning yfirvalda á mikil-
vægi íslenskukennslu fyrir útlend-
inga í sjónvarpi. Jón Hermannsson
og fyrirtæki hans Tefra-films hafa
nýlokið gerð stórverkefnis, sem felur
í sér framleiðslu á samtals 22 þáttum,
sem hver er tuttugu mínútna langur.
„Þetta þýðir 440 mínútur af efni, sem
sýnt verður í vetrardagskránni fram
á vor. Einn þáttur verður á dagskrá í
hverri viku, endurtekinn á mismun-
andi tímum. Tungumálakennsla fer
fram mjög víða í sjónvarpi á flestum
tungumálum og skoðaði ég m.a.
franska, þýska og spænska útgáfu
áður en ég fór sjálfur að vinna að
gerð íslensku þáttanna. Framsetn-
ing þáttanna er hins vegar að miklu
leyti mín hugmynd og eru þeir upp-
byggðir á þann máta, sem ég taldi
líklegastan til árangurs,“ segir Jón.
Meðgöngutíminn frá hugmynd til
framkvæmda var ansi langur, en
Bandaríkjamaðurinn Mike Handley,
sem búsettur er hérlendis og rekur
hér eigið fyrirtæki, Enska málstöð
ehf., segist hafa verið við það að gef-
ast upp á að koma íslenskum stjórn-
völdum í skilning um mikilvægi
framleiðslu kennsluefnisins, eftir að
bandaríska Scola-sjónvarpsnetið
hafði árið 1995 gefið vilyrði sitt fyrir
því að vera með íslenskukennslu á
dagskrá sinni, þegar Jón Her-
mannsson hafi komið að málum.
Íslenskukennsla á Netinu
Scola er einungis með fræðsluefni
á dagskrá og fer þar mest fyrir
tungumálakennslu auk þess sem
Scola býður upp á tungumálakennslu
á Netinu sé farið inn á slóðina
www.scola.org.
„Það eina, sem stjórnvöld þurftu
að gera, var að framleiða kennsluefni
fyrir Scola, sem síðan myndi sýna
það endurgjaldslaust. Fjöldi háskóla
í Bandaríkjunum, Mexíkó og Kanada
notfærir sér kennsluefni stöðvarinn-
ar, sem um þessar mundir er með
meira en 60 tungumál á sínum snær-
um,“ segir Mike, sem er sannfærður
um að mikill Íslandsáhugi sé fyrir
hendi í Bandaríkjunum og áhugi þar
mikill á grunntungumáli á borð við
íslenskuna. „Ég talaði hins vegar all-
an tímann fyrir daufum eyrum og
fannst í raun ótrúlegt að íslensk
stjórnvöld notfærðu sér ekki þetta
tækifæri, sem bauð Íslendingum upp
á að koma tungumáli sínu og menn-
ingu á framfæri. En það er ekki nóg
að leiða hestinn að vatninu ef hann
kann svo ekki að drekka,“ segir
Mike.
17 milljónir í kostnað
Það var ekki fyrr en Mike kynntist
Jóni að hjólin fóru að snúast, en þrátt
fyrir bjargfasta trú Mikes á miklum
íslenskuáhuga Bandaríkjamanna var
Jón ekki jafn sannfærður um að sá
áhugi stæði undir jafnmiklu stórvirki
og gerð kennsluefnisins. „Ég ákvað
því að horfa á verkefnið úr annarri
átt þar eð ég taldi að íslenskum
stjórnvöldum litist ekki á að setja
peninga í verkefni, sem ekki væri
ætlað til nýtingar hér á landi. Eftir
að forsendur breyttust þegar ég
ákvað að búa til kennsluþætti í ís-
lensku fyrir íslenskt sjónvarp ekki
síður en fyrir bandarískt kennslu-
sjónvarp opnuðust nokkur skráargöt
hér og þar og af þeim sautján millj-
ónum, sem þættirnir hafa kostað til
þessa, hafa fengist rúmlega sex millj-
ónir króna í styrki, m.a. frá Starfs-
menntaráði, félagsmálaráðherra,
Starfsafli, Landsmennt, Byggða-
stofnun, Íbúðalánasjóði, dómsmála-
ráðherra, sjóðum menntamálaráðu-
neytis og menningarsjóði Íslands-
banka. En betur má ef duga skal til
að ná endum saman. Ég er viss um að
það, sem upp á vantar, kemur að lok-
um,“ segir Jón vongóður og bætir við
að margfalt auðveldara hafi verið að
fjármagna þær sjö bíómyndir, sem
hann hefur framleitt í gegnum tíðina.
„Það, sem unnið hefur hvað mest á
móti verkefninu í kvikmyndageiran-
um, er að það skuli vera fræðslu- og
kennsluefni. Hvorki íslenska né
bandaríska sjónvarpið greiða fyrir
sýningarrétt.“
Um eitt hundrað manns komu að
gerð þáttanna, sem allir voru teknir
upp við mismunandi aðstæður á mis-
munandi stöðum, en verkefni af þess-
ari stærðargráðu verður ekki til
nema með samstilltu átaki fjölda
fólks. Handrit að leiknu atriðunum
skrifuðu þær Hulda Karen Daníels-
dóttir og Arnbjörg Eiðsdóttir, sem
báðar hafa mikla reynslu af því að
kenna útlendingum íslensku, en
kennsluatriðin sömdu kennararnir
Ásta L. Aðalsteinsdóttir, Elísabet
Brekkan, María Pétursdóttir og Val-
gerður Þórsdóttir. Atvinnuleikarar
eru í öllum hlutverkum, en fyrri
helmingur þáttanna sýnir leiknar að-
stæður og síðari helmingurinn er í
formi uppsettrar kennslustundar þar
sem nemendurnir eru útlendingar.
„Það er með ráðum gert til að styrkja
aðra útlendinga sálrænt í þeirri trú
að þeir geti farið sömu leið og lært að
bjarga sér á íslenskunni,“ segir Jón
og bætir við að hér sé fyrst og fremst
um talkennslu að ræða. Nánast ekk-
ert sé farið út í málfræði eða ritað
mál.
Sérhæfðir viðbótarþættir
Segja má að nú sé aðeins stund
milli stríða hjá Jóni og félögum í
framleiðslu kennsluefnisins því verk-
efninu er hvergi nærri lokið. Þau
Valgerður Þórsdóttir og Karl Ágúst
Úlfsson, sem bæði eru handritshöf-
undar og leikarar, eru nú að skrifa
handrit að tíu viðbótarþáttum, sem
fara eiga inn á sérhæfðari svið en
þeir almennu þættir, sem að baki eru
og eru helst til þess fallnir að hjálpa
fólki að bjarga sér í íslensku sam-
félagi. „Við ætlum með viðbótina inn
í heilbrigðisgeirann og fiskvinnsluna,
enda eru langflestir útlendingar, sem
hér eru búsettir, starfandi á þessum
tveimur sviðum,“ segir Jón.
Þegar Jón er inntur eftir því hvort
hann hafi sérstakan áhuga á íslenskri
tungu svarar hann því til að hann hafi
sérstakan áhuga á því að geta talað
íslensku á Íslandi. „Ég þurfti til að
mynda að sækja mikið inn á spítala í
heilt ár og varð þá áþreifanlega var
við fólk, sem ekki var mælandi á ís-
lenska tungu. Ég vil því gera allt,
sem hægt er, til að stuðla að því að
fólk, sem vill eiga heima á Íslandi,
tali íslensku.“ Ef ekki verði tekið á
þessu af festu segir Jón að í kjölfarið
geti fylgt alls konar félagsleg vanda-
mál, sem aðeins er farið að móta fyrir
hér á landi og aðrar þjóðir þekki. „Ís-
lendingar hafa sniðgengið mjög þann
möguleika að nýta sér sjónvarpsmið-
ilinn sem fræðslu- og kennslutæki,
þótt stjórnmálamenn viti mætavel að
sjónvarpið er sterkasta áróðurstæk-
ið, sem þeir hafa fyrir kosningar,
þurfi þeir að ná til fjöldans. Ég er
mikill talsmaður þess að reyna að
nýta sjónvarpsmiðilinn í meira mæli
sem fræðslu- og kennslutæki, sér-
staklega í raungreinum, með fyrir-
myndarkennslu.“
Vesturfararnir hvöttu
Jón Hermannsson hefur verið
sjálfstætt starfandi kvikmyndagerð-
armaður allar götur frá því að hann
hætti á Sjónvarpinu fyrir tæpum 30
árum. Hann hefur framleitt sjö bíó-
myndir og um fjörutíu heimilda- og
fræðsluþætti. Bíómyndirnar eru Út-
laginn, Land og synir, Nýtt líf, Dala-
líf og Skammdegi auk einnar þýskrar
kvikmyndar og tveggja írskra. Meðal
heimildamynda má nefna þáttaröð
um jarðfræði í samvinnu við Guð-
mund Sigvaldason jarðfræðing sem
tekin var upp vítt og breitt um heim-
inn og sýnd hefur verið í flestum
Evrópulöndum og Bandaríkjunum.
Áður en Jón hófst handa við gerð
kennsluefnisins framleiddi hann
þáttaröð um Vesturfarana sem sýnd
hefur verið í Sjónvarpinu. Hann seg-
ir að sú vinna hafi virkað sem nokk-
urs konar hvati á sig við gerð ís-
lensks kennsluefnis fyrir útlendinga
eftir að hann upplifði hvað fólkið
vestra, sem átti rætur að rekja til Ís-
lands, þráði að læra íslensku en hafði
lítil tækifæri til.
Mörgum tungum fátækari
Fyrir utan aðrar þjóðir, sem hafa
aðgang að útsendingum Scola, eru
sjötíu bandarísk kapalkerfi í beinni
áskrift hjá Scola-stöðinni auk þess
sem fjögur hundruð bandarískir há-
skólar og sex þúsund ríkisskólar eru
með samninga við stöðina.
Að sögn Mikes Handleys verður
byrjað að sjónvarpa kennslutímum í
íslensku hjá Scola laugardaginn 4.
janúar kl. 23.00 að íslenskum tíma og
verða þættirnir endurteknir seinni-
partinn á sunnudögum eða kl. 23.30
að íslenskum tíma. „Jón Her-
mannsson á heiður skilinn fyrir alla
þá vinnu, sem hann hefur lagt af
mörkum, og ekki má gleyma að hann
hefur þurft að kosta til sjálfur háum
fjárhæðum úr eigin vasa svo þætt-
irnir gætu orðið að veruleika,“ segir
Mike og bætir við að standa þurfi
vörð um tungumál, sem eiga undir
högg að sækja. Heimurinn sé nú
mörg þúsund tungumálum fátækari
vegna þess að ekki hafi verið hlúð
nægilega vel að en önnur mál hafi
flætt yfir ýmis lönd og menningar-
svæði.
Mike, sem unnið hefur m.a. um
dagana sem þulur, blaðamaður og
markaðsráðgjafi, kom fyrst til Ís-
lands árið 1985 og varð þá svo hug-
fanginn af landi að þjóð að hann vill
nú hvergi annars staðar vera þrátt
fyrir að hafa komið til 61 lands. Hann
flutti til Íslands árið 1999, en vegna
starfa sinna sem fjölmiðlamaður
þekkti hann til forráðamanna Scola
og tókst að vekja athygli þeirra á ís-
lensku tungumáli árið 1995. Að sögn
Mikes mun þetta vera í fyrsta sinn í
sögu Íslands, sem tilraun er gerð
með að kenna útlendingum íslensku í
einhverjum mæli, og vonandi munu
þættirnir líka stuðla að auknum
ferðamannastraumi til Íslands. En
hvað ætlar Mike að fá út úr þessu? „Í
staðinn krefst ég einskis, nema
kannski smávotts af þakklæti,“ segir
Mike Handley að lokum.
Í upphafi nýs árs mun Ríkissjónvarpið taka til sýningar glænýja þætti, sem hafa að geyma leikna íslenskukennslu fyrir útlendinga.
Á sama tíma hyggst Scola, net bandarískra sjónvarpsstöðva, hefja sýningu á sömu þáttum. Jóhanna Ingvarsdóttir rabbaði við
Mike Handley, sem átti upphaflegu hugmyndina að þáttagerðinni, og Jón Hermannsson, kvikmyndagerðarmann og framleiðanda,
sem helgað hefur sig þessu þjóðþrifaverki undanfarin þrjú ár.
„Ég vil geta talað
íslensku á Íslandi“
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Mike Handley og Jón Hermannsson kvikmyndagerðarmaður.
join@mbl.is
Skráning skuldabréfa Sparisjóðs Kópavogs í Kauphöll Íslands
1. Flokkur 2002
Nafnverð útgáfu og lánstími: Lánstíminn er 5 ár og rúmlega 2 mánuðir. Útgáfudagur bréfanna
var 1. nóvember 2002. Flokkurinn er nú kr. 250.000.000 að
nafnverði en getur orðið allt að kr. 1.000.000.000 að nafnverði.
2. Flokkur 2002
Nafnverð útgáfu og lánstími: Lánstíminn er 10 ár og rúmlega 8 mánuðir. Útgáfudagur bréfanna
var 1. nóvember 2002. Flokkurinn er nú kr. 250.000.000 að
nafnverði en getur orðið allt að kr. 1.000.000.000 að nafnverði.
Skráningardagur í Kauphöll Íslands:
Kauphöll Íslands hefur samþykkt að skrá skuldabréfin og verða þegar útgefin og seld bréf
að fjárhæð kr. 250.000.000 að nafnverði í hvorum flokki fyrir sig skráð þann 19. desember
2002. Auðkenni skuldabréfanna í viðskiptakerfi Kauphallar Íslands er SKO 02 1 fyrir
1. flokk 2002og SKO 02 2 fyrir 2. flokk 2002.
Færslunúmer hjá Verðbréfaskráningu Íslands hf. er
IS0000007375 fyrir 1. flokk 2002 og
IS0000007383 fyrir 2. flokk 2002.
Skráningarlýsing og önnur gögn varðandi ofangreind skuldabréf liggja frammi hjá umsjónaraðila
skráningarinnar, Verðbréfastofunni hf., Suðurlandsbraut 18, 108 Reykjavík. Sími 570 1200,
bréfsími 570 1209. Auk þess er hægt að nálgast upplýsingar á heimasíðu Verðbréfastofunnar hf.,
www.vbs.is
Glæsileg
vasaúr
LAUGAVEGI 15 • Sími 511 1900
www.michelsen.biz
Kíktu á úrvalið á