Morgunblaðið - 15.12.2002, Blaðsíða 16

16 B SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Davíð Davíðsson prófessorbregður ljósi á mannlíf áSkólavörðuholtinu millistríða, fólkið sem hann
kynntist þá, skólagöngu og störf.
Á skólabekk hjá
Aðalsteini Sigmundssyni
Enn víkur talinu að árunum í
Austurbæjarskóla. Davíð hefur
orðið: Ég ætla ekki alveg strax að
segja skilið við hlutverk mitt sem
verndara smælingja í Austurbæj-
arskóla. Þarna var strákur, sem
var kallaður Fúsi feiti. Ætli hann
hafi ekki verið hátt í 100 kíló.
Hann gat ekki borið hönd fyrir
höfuð sér, þegar hann var áreittur.
Ég lenti oft í helvítis slagsmálum
vegna hans.
Eftir að kennslu Ásgerðar
sleppti fékk ég kennara, sem hét
Aðalsteinn Sigmundsson. Þá var ég
kominn í strákabekk. Aðalsteinn
var mikill öndvegismaður. Hann
var Þingeyingur og mikill ung-
mennafélagsmaður. Hann miðlaði
okkur nemendunum ríkulega af
anda þeirrar hreyfingar. Aðal-
steinn kenndi ekki aðeins bóklegar
greinar, heldur einnig teikningu og
útskurð. Sigurjón frændi minn
Ólafsson, síðar myndhöggvari,
hafði verið nemandi hans í barna-
skólanum á Eyrarbakka og fengið
þar sína fyrstu tilsögn í kúnstinni.
Vafalaust hefur hvatning Aðal-
steins átt sinn þátt í þroska Sig-
urjóns. Þetta er nokkuð merkilegt,
því á æskuárum Sigurjóns stóð
menningarlíf á Eyrarbakka í mikl-
um blóma. Þar gætti áhrifa frá
„Húsinu“, en þar bjuggu sem
kunnugt er danskir kaupmenn. Ég
er því ekki frá því, að við Íslend-
ingar getum þakkað danskri menn-
ingu og þingeyskri félagshyggju
fyrir að hafa eignast þann ágæta
listamann Sigurjón Ólafsson.
En svo ég víki aftur að Aðal-
steini Sigmundssyni, þá urðu örlög
hans nokkuð svipleg. Hann var á
leið til Reykjavíkur, vorið 1943. Ég
man ekki hvort hann var að koma
frá Borgarnesi eða Akranesi. Á
þessum árum sigldi Laxfoss þessa
leið með farþega, en af einhverjum
ástæðum var hann ekki notaður í
þessa ferð, heldur opið þilskip.
Sennilega hefur verið vont í sjó. Að
minnsta kosti tók Aðalstein út-
byrðis. Hann náðist þegar um borð
aftur, en þó varð þetta hans bani.
Líklega hefur hjartað gefið sig. Að-
alsteinn var rétt rúmlega hálf-
fimmtugur, þegar þetta gerðist, og
var harmdauði öllum, sem til hans
þekktu.
Austurbæjarskólinn var á þess-
um árum fullkomnasti barnaskóli
landsins, hvað aðbúnað varðaði.
M.a. var þar sundlaug til kennslu.
En því miður var sundkennarinn
óttaleg skepna. Hann gekk eftir
sundlaugarbakkanum með stóra
bambusstöng og ef honum þótti
einhver strákanna ekki synda sem
skyldi, þá keyrði hann strákinn í
kaf með stönginni. Oft spurði hann
okkur drengina, hvort heldur við
vildum bambus eða kork í hausinn.
Þá gátum við valið á milli þess, að
hann berði okkur í höfuðið með
bambusstönginni, eða henti í okkur
flotholti úr korki. Þetta var merki-
legt valfrelsi og ef til vill svolítið í
anda „frjálshyggjunnar“ margróm-
uðu!
Og þar kom, að okkur strákun-
um var nóg boðið. Það var slegið á
fundi og bekkjarbræður mínir kusu
mig til að bera málið undir Að-
alstein kennara. Ég gekk á hans
fund og sagði honum frá þessu
háttalagi sundkennarans. Aðal-
steinn lét sér hvergi bregða, en
þegar við strákarnir komum inn í
kennslustofuna í næsta tíma, þá
voru þeir þar báðir, Aðalsteinn og
sundkennarinn. Aðalsteinn bað mig
endurtaka ásakanir mínar í garð
sundkennarans, svo hann mætti
heyra þær sjálfur. Ég var ekki
nema ellefu ára gamall, svo það var
augljóst, að þarna var kennarinn
að kanna kjark minn. Mér þótti þá,
og þykir enn, að Aðalsteinn hafi
með þessu sýnt stórmannlega
framkomu, enda brást ég honum
ekki, heldur endurtók klögumál
mín, já, og raunar alls bekkjarins,
á hendur sundkennaranum í heyr-
anda hljóði. Aðalsteinn þakkaði
mér fyrir og að svo búnu gengu
þeir báðir á fund skólastjóra, Sig-
urðar Thorlacius, hann og sund-
kennarinn. Og svo mikið er víst, að
ofbeldinu í sundlauginni linnti.
Íþróttir og syndin fyrr á tímum
En ég gerði fleira í skólanum en
að slást og standa í öðrum stór-
ræðum. Fótbolti var aðalsportið og
ég hafði gaman af að spila hann.
Það var þó ekki fyrr en seinna,
sem ég spilaði fótbolta með liði, og
þá með Val, bæði í öðrum og fyrsta
flokki. Þjálfararnir voru skoskir.
Einn þeirra varð síðar prestur, það
var séra Robert Jack, en ég kynnt-
ist honum aldrei að ráði. Ég var
þannig á mínum yngri árum, að ég
gat verið þó nokkuð með fólki, án
þess að kynnast því. Ég átti svona
þrjá til fjóra kunningja og það
nægði. Þetta breyttist ekki fyrr en
ég fullorðnaðist. En hvað um það, í
meistaraflokknum spilaði ég ekki
fótbolta. Aftur á móti spilaði ég
handbolta og stundaði hann fram
yfir tvítugt.
En það var fleira sér til gamans
gert en að stunda íþróttir, segir
Davíð. – Þegar fór að nálgast ferm-
ingu eða þar um bil var „fallin
spýta“ vinsæll leikur hjá mörgum
krökkum. Og þann leik léku strák-
ar og stelpur saman, sem var nú
líka vissara, miðað við það, hvernig
hann fór fram. Sjálfur var ég lagst-
ur í bóklestur á þessum aldri,
þannig að ég hafði ekki tíma til að
leika mér í „fallinni spýtu“. En
leikurinn átti víst að fara þannig
fram, að spýtu var hallað upp að
húsvegg, og hana skyldi einn
krakkanna vakta. Hinir áttu svo að
fela sig, en reyna að læðast að
spýtunni og fella hana, meðan sá,
sem gæta skyldi spýtunnar, leitaði
að þeim.
„Fallin spýta“ var sérstaklega
vinsæll leikur, eftir að rökkva tók á
haustkvöldum. Og þá gat biðin eft-
ir því, að einhver reyndi að fella
spýtuna, víst orðið harla löng.
Margir krakkanna notuðu nefni-
lega tækifærið, til að láta sig
hverfa í hauströkkrinu til ásta-
funda. Þá vildu leikar víst ganga
lengra en fullorðnum hefði þótt við
hæfi, hefðu þeir vitað, hvað fram
fór.
Prakkarar undir vernd
Sigurbjörns, síðar biskups
Á Freyjugötunni var leikvöllur,
sem við strákarnir notuðum mikið
til að spila fótbolta. Gallinn var
bara sá, að boltinn vildi fara inn í
garða kringum leikvöllinn. Þetta
var illa séð af sumu fólki, sem
þarna bjó. Ég man t.d. að konur,
sem bjuggu við Þórsgötu, hrein-
lega tóku boltann af okkur. Slíkt
uppátæki var alveg furðulegur
andskoti. Ég man að við notuðum
bolta númer þrjú og þeir gátu
kostað allt upp í tveggja daga laun
verkamanns. Það var því alveg
skelfilegt að vera að taka boltann
af okkur. Þó minnir mig nú, að við
höfum fengið hann aftur með eft-
irgangsmunum. En í einu tilfelli
eyðilagði kona hreinlega bolta fyrir
okkur, en þá vorum við víst búnir
að brjóta með honum rúðu fyrir
henni.
Já, það gerðist ýmislegt í kring-
um fótboltann hjá okkur. Á tíma-
bili vorum við svo heppnir að eiga
okkur verndara, sem var alveg ein-
stakur, en það var Sigurbjörn Ein-
arsson, sem seinna varð prófessor
og þar á eftir biskup. Hann var þá
nýgiftur Magneu Þorkelsdóttur og
þau bjuggu í húsi föður hennar,
Þorkels sótara, en það stóð vestan
við leikvöllinn. Sigurbjörn sat
stundum úti við lestur og við litum
á hann sem verndara okkar. Þær
voru óvinir okkar, sumar kerling-
arnar þarna; það fór ekki milli
mála, segir Davíð hlæjandi og bæt-
ir við sögu, því til sönnunar, að
þær gátu verið nokkuð skæðir
fjendur, þessar kerlingar.
– Þannig var, að eitt haustið
hafði ég legið í hálsbólgu og því
ekki komist í fótbolta. Og auðvitað
lét ég það verða mitt fyrsta verk
að komast í leikinn, þegar mér
batnaði. Rétt við leikvöllinn bjó ein
helvíti fyrirferðarmikil bredda. Og
nú stóð þannig á, að hún sat úti í
skúr hjá sér, ásamt annarri kerl-
ingarherfu; þær voru að hreinsa
garnir og höfðu fötu á milli sín.
Nema hvað, auðvitað flaug boltinn
inn í skúrinn til þeirra. Þær tóku
hann og settu hann bakvið sig, til
þess að við gætum ekki náð hon-
um. En ég var léttur á mér, æstur
og vitlaus og frakkur. Svo ég tók
undir mig stökk, komst milli kerl-
inganna og náði boltanum. Því
næst stökk ég aftur út, yfir þær.
En þegar ég er rétt kominn út úr
kofanum, þá nær önnur kerlingin
að skvetta yfir mig úr fullri gor-
fötu. Eftir það fékk þessi kerling
nafnið Gorgusa og gekk jafnan
undir því síðan. Auðvitað sló mér
niður og lagðist aftur í rúmið í
nokkra daga. Sennilega hefur Gor-
gusa kennt sér um það, sem nátt-
úrulega var út í hött, mér sló bara
niður af öllum hamaganginum. En
kerlingin kom heim, til að vita
hvernig ég hefði það. Svona gekk
nú lífið fyrir sig þá.
Í tónlistarnámi hjá Karli O.
Runólfssyni og mótþrói gegn
skólagöngu
En lífið var ekki bara fótbolti,
þótt hann væri skemmtilegasti
hluti þess. Eftir að ég lauk námi í
Austurbæjarskóla fór ég í gagn-
fræðanám í Ingimarsskóla, en
hætti þar. Mig langaði nefnilega
Frá liðnum tímum og líðandi
Efst til hægri: Hjónin Davíð
og Ester Helgadóttir með
tvö elstu börnin, Kjartan
og Eddu, fyrir utan heimili
sitt í London 12. febrúar
1956.
Efst til vinstri: Foreldrar
Davíðs, Davíð Jónsson og
Kristín Guðmundsdóttir.
Til hægri: Arreboe Clausen
ráðherrabílstjóri, Anton Ax-
elsson, síðar flugstjóri, Sig-
urður Kristjánsson verk-
stjóri og Davíð, fyrir framan
ráðherrabílinn. Á þessum
árum þótti ekki hæfa að
langt liði milli fermingar
drengja og þess að þeir
eignuðust fyrsta hattinn.
Bókarkafli Davíð Davíðsson prófessor bregður ljósi á mannlíf á Skólavörðuholtinu milli stríða, íþróttaþjálfun, prakkaraskap og ár-
in í Austurbæjarskóla og Samvinnuskólanum í frásögn Pjeturs Hafsteins Lárussonar sem hér er gripið niður í.
Að ofan fyrir miðju: Davíð
Davíðsson.
Ferðaþjónusta
að Lundi í Öxarfirði
Öxarfjarðarhreppur hefur um árabil leigt út aðstöðu fyrir
ferðaþjónustu að Lundi í Öxarfirði í N-Þingeyjarsýslu.
Í Lundi er annar tveggja grunnskóla Öxarfjarðarskóla, en
að skólahaldi loknu á vorin hefur starfsemi ferðaþjónustu
tekið við húsnæði skólans og það verið nýtt fram á haust.
Nýlega uppgerð sundlaug er við Lund og hefur rekstur
hennar fylgt rekstri ferðaþjónustunnar á sumrin.
Lundur er í u.þ.b. 6 km fjarlægð frá Ásbyrgi, 30 km frá
Dettifossi og 30 km frá næsta þéttbýliskjarna sem er
Kópasker.
Tilboð í leigu og áform um rekstur óskast send á skrif-
stofu Öxarfjarðarhrepps á Bakkagötu 10, 670 Kópaskeri,
eða á oxarfjordur@simnet.is.
Einnig fást nánari upplýsingar hjá sveitarstjóra,
Elvari Árna Lund, í síma 465 2188 og 860 2188.