Morgunblaðið - 17.08.2003, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 2003 B 11
ÞAÐ er ekki amalegt að ganga um Kristjaníu
með Fríðu Arnardóttur, sem þekkir þar hvern
krók og kima og íbúana líka. Hún kom fyrst til
Kristjaníu sumarið 1972. Hún rak þá leðurverk-
stæði á Íslandi, keypti inn efni á sumrin og fór
þá jafnan í mánaðarferð til Danmerkur. Hún
flutti síðan alfarin til Kaupmannahafnar árið
1976 og bjó í Kristjaníu á meðan hún var að
leita að húsnæði.
Norsk stúlka tók íbúðina yfir
– Fyrst var ég bara í heimsókn og gisti hjá
vinum. Þá voru Íslendingar með íbúð í Ljónahús-
inu. Eftir að ég flutti til Danmerkur fékk ég lán-
að herbergi þar í nokkra mánuði, en ekki í íbúð
Íslendinganna, heldur hjá dönskum kunningja.
Þá voru nokkrir Íslendingar eftir í Ljónahúsinu,
en þeir voru alveg að missa það út úr hönd-
unum á sér. Margir voru að flytja heim aftur. Og
eiginlega var það þannig að norsk stelpa með
barn sem kom þar inn endaði á því að sölsa
undir sig íbúðina, hún sem var svo lítil og mús-
arleg. Ég heimsótti hana einu sinni og þá var
hún komin með hvít gólfteppi á alla íbúðina og
var bara að pússa hassið. Allir Íslendingarnir
farnir. Svo býr allt annað fólk þar núna.
Spennandi en óttalegt
– Hvernig leist þér á Kristjaníu?
– Ég veit ekki hvað skal segja, svarar hún og
dæsir. Þetta var svolítið spennandi, samt dálítið
óttalegt. Í byrjun fannst manni allt hálfskítugt.
En svo kynntist ég þarna góðu fólki sem er vinir
mínir enn í dag. Ég var þó fljót að sjá bæði góð-
ar og vondar hliðar á þessu samfélagi. Það
góða er að fólk passar vel upp á hvað annað og
hafi maður kynnst því og umhverfinu getur
maður verið nokkuð öruggur.
– En það vonda?
– Það voru ekki öll húsin með vatni eða kló-
setti. Víða voru almenningsklósett, en það var
ekkert farið að skipuleggja að þrífa þau reglu-
lega. Ekki má þó gleyma því að þó að sjálfur sé
maður alinn upp við að hafa klósett, þá eru
Danir ýmsu vanir. Á þessum árum og raunar
langt fram á níunda áratuginn var algengt hjá
verkamannafjölskyldum í Kaupmannahöfn að
búa í íbúðum án klósetts og að kamarinn væri
úti í garði.
Allir greiða húsaleigu
Að sögn Fríðu býr mikið af skapandi og dug-
legu fólki í Kristjaníu, oft pólitísku á vinstri
vængnum sem vill gera heiminn góðan. En svo
flytur líka inn fólk sem á við ýmis vandamál að
stríða og á tímabili hefur verið mikið af eitur-
lyfjum í umferð.
– Leonardo í Flóabyggingunni [Loppe-
byggingunni] gerði það að sínu ævistarfi að fara
með unglinga í meðferð. Þar fengu þeir tæki-
færi til að taka sig á og koma skikki á líf sitt.
Annars var þeim hent út úr Kristjaníu. Og
smám saman losuðu Kristjaníubúar sig við
þetta vandamál.
– Höfðu þeir vald til þess að reka fólk út?
– Já, máttur samfélagsins er mikill hérna.
Það þurfa t.d. allir að borga húsaleigu og þær
reglur hafa verið settar að ef leigan er ekki
greidd í þrjá mánuði á fólk á hættu að missa
húsnæðið. Þetta er tekið fyrir á hverfafundum
og nöfn og heimilisföng þeirra sem skulda húsa-
leigu eru birt í vikulegu blaði sem dreift er í
Kristjaníu. Fyrir leiguna fær fólk rafmagn og
vatn og svo á það möguleika á ýmsum styrkj-
um, t.d. ef það vill gera við húsið sitt.
Sótti vatn í fakírskólann
Fríða flutti aftur til Kristjaníu árið 1981. Þá bjó
hún eitt ár í tréhúsi rétt við brúna út á Dysen,
sem liggur við vatnið.
– Þetta var tréhús, sem byggt var í kringum
tré. Eldhús var í miðju húsinu og gengið beint
inn í það. Það óx tré upp úr eldhúsinu. Í trénu
voru naglar og hægt að hengja á þá viskustykki.
Stofan var hægra megin og svefnherbergið
vinstra megin. Tréð óx upp úr þakinu og var
þakið byggt í kringum það, þétt að trénu, svo
vel að það lak ekki. Í húsinu var brennsluofn,
sem var notaður til kyndingar, og gegnt því var
kamar. Svo sótti maður vatn í fakírskólann,
gamlar hermannabúðir neðar á stígnum.
Á þessum tíma vann Fríða á Woodstock,
„sem betur fer bara á morgunvöktunum“, en þá
var boðið upp á kaffi og morgunmat. Um eftir-
miðdaginn var hægt að kaupa danskt smur-
brauð, en um kvöldið voru veitingarnar fljótandi.
– Á morgnana komu Grænlendingarnir bros-
andi og fólk fékk sér morgunpípurnar, var jafn-
vel með vatnspípur á barnum. Nú er ekki reykt
eins mikið og áður. Fólk er orðið eldra og ráð-
settara. Ef ég fer til Kristjaníu fer ég alltaf á
Woodstock. Ég þekki marga þar, gamla sam-
starfsfélaga og kúnna sem hanga ennþá á barn-
um þar. Fólk umgengst mikið í klíkum í Krist-
janíu og heldur sig á sömu stöðunum.
Bjó í Bátsmannsstræti 43
Þegar Fríða varð ófrísk fannst henni tréhúsið
of lélegt til þess að hún gæti hugsað sér að ala
þar upp barn. Hún vildi hafa aðstöðuna í lagi.
Hún flutti því með sænskum barnsföður sínum
til Íslands um hríð, en bjó síðan í Svíþjóð frá
1982 til 1994. Þá flutti hún með krakkana og
búslóðina til Elísabetar vinkonu sinnar í Kristjan-
íu þar til hún fann annað húsnæði í Kaupmanna-
höfn, sem raunar er í göngufæri við Kristjaníu.
– Elísabet býr í Bómuhúsinu, Bátsmanns-
stræti 43, en það er heimilisfang allra í Kristjan-
íu. Í gömlu hermannabúðunum voru í Bómuhús-
inu varðmenn og fangaklefar. Ég flutti þangað
með þrjú börn og æðislega stóran hund og hún
bjó í helmingnum af þessu pínulitla húsi, – í
tveimur herbergjum. Hún var sjálf með tvo
stóra hunda og aðeins tvö rúm. Ég og sonur
minn sváfum í einu, Elísabet svaf með dóttur
mína í öðru og svo var einn sonur minn með
hundinum í dívaninum. Tveir hundar sváfu á
gólfinu. Hún fékk síðan að eiga hundinn minn,
því það var ómögulegt að taka hann með í íbúð-
ina mína, sem er á fjórðu hæð. Þetta var síðasti
hundurinn úr hundaeldinu, sem ég rak í Svíþjóð.
Hann er risastór með hvítt rastahár og orðinn
hálfgert tákn fyrir Kristjaníu, t.d. eru myndir af
honum á heimasíðunni og einnig á póstkortum
sem gefin eru út í Kristjaníu.
Djass og skartgripir
Fríða tengist Kristjaníu enn sterkum böndum.
Luther Thomas, maðurinn hennar, spilar og æfir
reglulega í Barnaleikhúsinu í Kristjaníu, en þar
er djassklúbbur á hverju miðvikudags- og föstu-
dagskvöldi. Hann spilar á saxófón, syngur, rapp-
ar og skemmtir.
– Sú hefð hefur skapast að tónlistarmenn,
sem hafa verið að spila úti um allan bæ, enda í
djassklúbbnum og djamma og spila saman fram
undir morgun, segir Fríða.
Sjálf fór hún nokkrum sinnum í viku til
Kristjaníu til að passa vinkonu sína í Ljónahús-
inu, sem var með MS-sjúkdóm og gat orðið ekk-
ert bjargað sér.
Fríða hefur alla tíð fengist við að hanna hluti
og er núna skartgripahönnuður fyrir verslunina
Bead House, en skartgripirnir ásamt öðru sem
hún hefur hannað, s.s. hekluðum húfum og hett-
um, hafa komið í erlendum tískublöðum, t.d.
Eurowoman. Ekki aðeins eru skartgripir seldir í
búðinni heldur er þar allt sem þarf til að við-
skiptavinir geti búið sér til skartgripi sjálfir, s.s.
steinar, lásar og snúrur. Ekkert úr ekta gulli, en
steinarnir eru ekta og búðin vinsæl. Og hug-
myndin um að fólk geti sjálft búið sér til skart-
gripi, – er hún ekki svolítið í anda Kristjaníu?
Það óx tré upp úr eldhúsinu
Fríða Arnardóttir við tréð sem óx
upp úr húsinu hennar í Kristjaníu.
Fólk hefur það náðugt í garðinum við endann á Pusherstreet.
Morgunblaðið/Pétur Blöndal
vegna götunnar.