Morgunblaðið - 22.09.2003, Blaðsíða 22

MINNINGAR
22 MÁNUDAGUR 22. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Björgvin Frede-riksen, vél-
virkjameistari og
fyrrverandi borgar-
fulltrúi, fæddist í
Reykjavík 22. sept-
ember 1914. Hann
lést á hjúkrunar-
heimilinu Skógarbæ
hinn 12. september
síðastliðinn, tæplega
89 ára að aldri. For-
eldrar hans voru
hjónin Aage Martin
Christian Frederik-
sen vélstjóri og Mar-
grét Halldórsdóttir
frá Botnastöðum í Svartárdal í
Austur-Húnavatnssýslu.
Árið 1939 kvæntist Björgvin
Hallfríði Björnsdóttur, f. 24. mars
1916, d. 21. september 1994. Þau
eignuðust fjögur börn. Þau eru:
1) Hilmar Kristján, f. 5. júlí 1939,
maki Rannveig Haraldsdóttir, f.
25. júní 1933. Þeirra synir a) Har-
aldur, f. 26. okt. 1961, maki Helen
Hreiðarsdóttir, f. 5. des. 1959.
Þeirra synir: Hafsteinn, f. 8. febr-
úar 1983, Hilmar Birgir, f. 12. júlí
1988, Hlynur, f. 29. febrúar 1992.
b) Björn Stefán, f. 11. febrúar
1969, maki Laufey Fjóla Her-
mannsdóttir, f. 6. des. 1970.
Þeirra börn Stefán Dan, f. 11.
des. 1993, Rannveig María, f. 2.
júlí 1996, Sölvi Geir, f. 6. sept.
2000. c) Valdimar Héðinn, f. 9.
júlí 1971, maki Guðný Björk
Sveinlaugsdóttir, f. 17. okt. 1975.
2) Birna, f. 6. júlí 1941, maki
apríl 1978. c) Hjalti, f. 16. des.
1984.
Björgvin lauk sveinsprófi í vél-
virkjun árið 1935, stundaði fram-
haldsnám í Danmörku í þeirri
grein og fékk meistararéttindi ár-
ið 1938. Hann stofnaði vélsmiðju
og vélasölu í Reykjavík árið 1937,
sem hann rak til ársins 1962. Eft-
ir að hann dró úr umsvifum sín-
um stundaði hann listsmíði og
verkfærasmíði að Lindargötu 50
og fékkst við uppfinningar og
fékk skráð einkaleyfi.
Björgvin gegndi ýmsum trún-
aðarstörfum fyrir Meistarafélag
járniðnaðarmanna og var formað-
ur 1950-1953 og 1957-1958. Hann
var forseti Landssambands iðn-
aðarmanna 1952-1960 og próf-
dómari í málmiðnaði við Iðnskól-
ann frá 1961, svo eitthvað sé
nefnt. Einnig var hann í stjórn
Iðnaðarmálastofnunar Íslands til
skamms tíma, sem og varafor-
maður og formaður. Björgvin var
jafnframt í stjórn Vinnuveitenda-
sambands Íslands 1954-1962 og
borgarfulltrúi í Reykjavík 1954-
1962. Þá var hann borgarráðs-
maður 1960-1962. Árið 1960 var
Björgvin gerður að heiðursfélaga
Landssambands iðnaðarmanna,
einnig hlaut hann heiðursmerki
Iðnaðarmannafélagsins á 100 ára
afmæli þess 1967. Hinn 1. janúar
1989 hlaut Björgvin riddarakross
fálkaorðunnar og einnig var hann
tilnefndur heiðursfélagi í Iðnað-
armannafélagi Reykjavíkur sama
ár. Á 90 ára afmæli Iðnskólans,
árið 1994 var hann jafnframt
sæmdur heiðursmerki Iðnskólans
í Reykjavík.
Útför Björgvins verður gerð
frá Hallgrímskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Bjarni H. Stefánsson,
f. 9. júní 1941. Þeirra
börn: a) Þórey, f. 26.
sept. 1960, maki Árni
Haukur Björnsson, f.
26. apríl 1958. Þeirra
dætur Ástríður Birna,
f. 22. júní 1984, og
Regína María, f. 29.
okt. 1986. b) Hallfríð-
ur, f. 30. ágúst 1967,
maki Kristinn Jó-
hannsson, f. 3. maí
1964. Þeirra börn:
Bjarni Heimir, f. 29.
júní 1994, Birna Ósk,
f. 5. júlí 2000 og
Ágústa Helga, f. 17. apríl 2003. c)
Stefanía Kristín, f. 18. maí 1978,
maki Sverrir Örn Þórðarson, f. 7.
júní 1978. d) Stefán Bjarni, f. 6.
ágúst 1982. 3) Friðrik, f. 5. maí
1945. Synir Friðriks og Jóhönnu
Þorgrímsdóttur, f. 30. júní 1949:
a) Björgvin, f. 29. ágúst 1968, í
sambúð með Hafdísi Ingadóttur,
f. 4. nóv. 1969. Dætur þeirra eru
Sif, f. 5. júlí 1997, og Halldóra, f.
18. jan. 1999. b) Friðrik, f. 21.
des. 1973, kvæntur Bryndísi Mar-
íu Leifsdóttur, f. 3. jan. 1972. Son-
ur Friðriks og Eyvarar Baldurs-
dóttur, f. 3. mars 1947: c) Björn, f.
26. júlí 1988. Friðrik er nú kvænt-
ur Sigrúnu Valsdóttur, f. 5. mars
1945. 4) Sigurbjörg, f. 9. jan.
1951, maki Sigurður Björgvins-
son, f. 11. sept. 1947. Þeirra börn:
a) Steinunn María, f. 3. maí 1975.
b) Hildur, f. 25. júní 1977, sam-
býlismaður Jens Offersen, f. 29.
Elskulegur afi okkar, Björgvin
Frederiksen, eða afi á Lindó eins og
við jafnan kölluðum hann, var ein-
staklega góður maður. Við systurnar
eigum margar góðar minningar um
hann og eru þær okkur dýrmætar.
Gaman var að heimsækja afa á
Lindargötuna, en hann var oft uppá-
tækjasamur og brá á leik með töfra-
brögðum eða einhverju álíka. Hann
hafði líka gaman af að leika við okk-
ur, og munum við eftir stundum þar
sem við sátum og drukkum „te“ úr
dúkkubollastelli, eða þegar hann að-
stoðaði við skírn á dúkkunum okkar.
Við fylgdum oft fast á hæla hans er
hann var að sinna erindum í miðbæn-
um, eins og t.d. að fara í pósthúsið og
athuga hólfið sitt – sem okkur þótti
afar spennandi – og oftar en ekki
fengum við eilítið gotterí í þessum
bæjarferðum okkar. Oft var komið
við hjá Bjössa ljósmyndara, hjá
Steina og Dóra í Lúllabúð eða hjá
systkinunum í Jónasarbúð, en þetta
voru allt vinir hans afa, enda var
hann alla tíð vinsæll og vinmargur.
Við vorum báðar í píanónámi í
Tónmenntaskóla Reykjavíkur og
gerðum við það að venju okkar að
fara alltaf beint heim til afa eftir
hvern einasta píanótíma, enda átti
hann heima beint á móti. Eftir stutt-
ar heimsóknir var vaninn að hann
keyrði okkur heim.
Eitt atvik er okkur mjög minn-
isstætt, en þá var afi að keyra aðra
okkar heim. Stúlkan sú var á mjög
miklu gelgjuskeiði á þeim tíma og
skammaðist sín hálfpartinn fyrir
allt og alla. Hún lét sig þó hafa það
að fá far með afa heim. Vandi kom
þó upp er keyrt var inn í hverfi
stúlkunnar og kunningi hennar
gekk upp götuna. Þá voru góð ráð
dýr því ekki vildi hún láta sjá sig
með afa sínum á almannafæri. Er
bíllinn nálgaðist kunningjann óð-
fluga kastaði stúlkan sér niður í
sætið og lagðist niður, í þeirri von að
ekki sæist til hennar. Afi, mjög með-
vitaður um hvað væri að gerast,
spurði hana þá sallarólegur og kím-
inn: „Misstirðu nokkuð?“ Fátt var
um svör. Húmorinn var alltaf innan
seilingar og átti afi auðvelt með að
sjá skoplegar hliðar mála.
Afi varði alltaf öllum jólum og ára-
mótum á heimili okkar og var mjög
notalegt að hafa hann hjá okkur.
Hann hafði mjög gaman af því að
segja sögur, og voru sumar þeirra
lengri en aðrar. Ein jólin, er verið
var að klára að borða, var afi í miðju
kafi að segja sögu, en við krakkarnir
orðnir heldur óþolinmóð að bíða eftir
að opna pakkana og fannst okkur
sagan hans heldur í lengri kantinum
í það skiptið. Afi skildi ekkert í þess-
ari óþreyju í okkur, enda hefðum við
allt kvöldið fyrir okkur og það væri
svo „hyggeligt“ að sitja, tala saman
og njóta stundarinnar og benti hann
okkur á að það væri nú enginn að
missa af strætó þetta kvöldið. Eða
var það nokkuð? Aftur varð fátt um
svör.
Margar eigum við minningarnar
úr sumarbústaðnum, en sá sælureit-
ur var í miklu uppáhaldi afa. Gladdi
það hjarta gamla mannsins mikið
þegar foreldrar okkar tóku við þeirri
lóð og halda henni við af mikilli natni.
Afi var tíður gestur á heimili okkar
og sýndi hann alltaf mikinn áhuga á
því sem við systkinin tókum okkur
fyrir hendur, hvort heldur það var
gengi í skóla eða íþróttum, ný vinna,
ferðalög eða íbúðarkaup. Eftirtekt-
arsamur var hann og vorum við
stundum steinhissa á því að hann
skyldi taka eftir svo litlum atriðum
eins og ef önnur okkar var í nýju pari
af skóm. Já, það var fátt sem fór
framhjá afa.
Nú er afi farinn og það verður
tómlegt án hans. Við erum honum
mjög þakklátar fyrir allar þær
stundir sem við áttum með honum.
Sofðu rótt, elsku afi.
Þínar
Hildur og Steinunn María.
Hann afi minn var alveg yndisleg-
ur og frábær maður. Hann var hress,
kátur og mjög mikill húmoristi og
oftar en ekki var hann eitthvað að
grínast eða sprella. Ég á margar
góðar minningar af Lindargötunni
frá því ég var yngri enda vorum við
mikið saman og var hann einn minn
besti vinur. Flestar minningarnar
frá Lindargötunni koma úr verk-
stæðinu hans í kjallaranum, en þar
eyddi ég ófáum stundum, annað-
hvort að fylgjast með afa vinna eða
að negla nagla í stóran spýtuklump
sem ég átti þar. Oftar en ekki fórum
við svo upp í eldhús eftir erfiðið og
hann sauð handa mér pylsu og gaf
mér kók og þegar hann skutlaði mér
heim, galdraði hann oft handa mér
lakkrísrör undan sætinu á bílnum.
Síðustu ár hafa verið honum erfið
og loksins er hann búinn að fá hvíld-
ina sem hann er búinn að bíða lengi
eftir.
Elsku besti afi minn, ég þakka þér
fyrir allar frábæru stundirnar sem
við áttum saman og ég veit að þér líð-
ur vel núna og sú hugsun lætur mér
líða vel. Guð geymi þig.
Hjalti Sigurðarson.
Það var 22. september 1914 að
karskur sveinn leit í fyrsta sinni
dagsins ljós og vissi þá að sjálfsögðu
ekki frekar en aðrir sem eins er
ástatt með hvert lífshlaup hans yrði á
ókomnum árum. Hann var vatni aus-
inn og nefndur Halldór Björgvin, en
hefur ætið gengið undir hinu síðara
nafni. Foreldrar hans voru hjónin
Margrét Halldórsdóttir af hún-
vetnskum bændastofni og Aage
Martin Cristian Frederiksen, dansk-
ur að ætt. Þeim hjónum varð sjö
barna auðið og er Björgvin þriðji
elstur þeirra systkina. Ekki mun
hann hafa verið hár í lofti þegar hann
fór að létta undir með heimilinu,
kannski ekki stórt í fyrstu en margt
smátt gerir eitt stórt, og tíminn leið í
aldanna rás við leik og störf við hvað-
eina sem til féll.
Rétt er aðeins að nema staðar og
líta um öxl hvernig umhorfs var í
þjóðfélaginu og hverjir möguleikar
ungra manna og kvenna voru til að
afla sér menntunar og hasla sér völl
til nýrra starfa á þeim árum sem
Björgvin óx úr grasi. Í fáum orðum
sagt þá var þjóðin frjáls í hugsun,
stórhuga og setti markið hátt, en í
fjötrum efnahagslega. Allur fjöldi al-
þýðuheimila varð að gæta ýtrustu
hagsýni og ráðdeildar húsbændanna,
svo áfallalaust yrði. Það sem þyngst
var á þessum árum fyrir heimilin var
atvinnuleysi, þá var ekki hlaupið í
ríkiskassann og sóttar atvinnuleys-
isbætur, barnabætur eða aðrir fram-
færslustyrkir og hvað þeir nú allir
heita sem samfélagið býður upp á í
dag. Þá varð hver og einn að bjarga
sér sjálfur, eða með öðrum orðum að
duga eða drepast.
Árið 1934 lauk Björgvin vélvirkja-
námi frá Iðnskólanum í Reykjavík.
Þaðan lá leið hans á vélfræðiskóla í
Danmörku 1935–36. Þar fékk hann
fræðslu um innviði og uppsetningu
frystivéla. Prófverkefni frá skólan-
um var fólgið í því að teikna slíka vél
ásamt vinnuteikningum yfir hvern
einstakan hlut hennar. Kom þessi
þekking sér vel síðar á hafta- og
skömmtunartímabilinu, þegar skort-
ur var allsráðandi á varahlutum í
flestar vélar, svo smíða þurfti æði oft
ýmislegt í stað þeirra hluta sem
biluðu.
Að loknu prófi fór hann í nokkurra
mánaða verklega kynningu hjá vel
þekktu fyrirtæki í Danmörku, Th.
Sabroe. Þaðan fékk hann lofsamleg
ummæli og viðurkenningu fyrir
þekkingu sína á frystivélum. Hann
var fyrsti Íslendingurinn til að fá full
réttindi til smíða og uppsetningar á
frystivélum hér á landi.
Heim kominn frá námi 1937 stofn-
aði hann sitt eigið fyrirtæki, Vél-
smiðju Björgvins Frederiksen. Þetta
var á kreppuárunum og því lítil efni
en því meiri stórhugur sem réð fram-
vindu. Þetta fyrirtæki rak hann í ald-
arfjórðung við góðan orðstír og hafði
25–30 manns í vinnu þegar mest var
umleikis og útskrifaði átján nemend-
ur sem vélvirkja frá verkstæði sínu.
Oft átti Björgvin erindi út fyrir
landsteinana bæði vegna kynninga
og viðskiptaerinda. Þegar Þjóðverj-
ar hertóku Danmörku var hann
staddur þar og allar leiðir lokuðust
til og frá landinu. Fjölmargir Íslend-
ingar voru staddir í Danmörku og
horfði nú í tvísýnu fyrir þá að komast
heim. Það varð frægt á sínum tíma
þegar skipið „Frekjan“ renndi inn á
Reykjavíkurhöfn og með því sjö Ís-
lendingar, þeirra á meðal Björgvin
Frederiksen. Þetta þótti í senn
háskaferð, en ævintýri líkast hvernig
þetta heppnaðist.
Björgvin tók ríkan þátt í félags- og
þjóðmálum. Hann var forseti Lands-
sambands iðnaðarmanna 1952–60.
Hann sat í borgarstjórn Reykjavíkur
af hálfu Sjálfstæðisflokksins 1954–62
og tók þátt í starfi ýmissa félaga.
Hinn 25. mars 1939 gekk hann að
eiga unnustu sína Hallfríði Björns-
dóttur, tollvarðar í Reykjavík, glæsi-
lega konu í sjón og raun. Þau eign-
uðust fjögur börn sem öll eru hin
mannvænlegustu, uppkomin og flog-
in úr hreiðri fyrir löngu. Í öndverðu á
sínum búskaparárum keyptu þau
húsið Lindargötu 50 og byggðu þar
upp fallegt og notalegt heimili, þar
sem vinir og ættingjar nutu gestrisni
þeirra í ríkum mæli.
Það eru rösk sextíu ár síðan leiðir
okkar Björgvins lágu saman með
fjölskyldutengslum og var ég nokkuð
tíður gestur á heimili þeirra hjóna og
á þaðan margar góðar minningar.
Ég vil á þessum tímamótum bera
fram þakkir til þeirra beggja fyrir
ánægjuleg kynni á liðinni tíð.
Síðustu árin hrakaði heilsu Björg-
vins og dvaldi hann á hjúkrunar-
heimilinu Skógarbæ og naut góðrar
aðhlynningar.
Ég vil að síðustu þakka honum góð
kynni og ánægjulega samfylgd í
gegnum tíðina. Ég votta ástvinum
hans dýpstu samúð og bið þann sem
öllu ræður um styrk þeim til handa.
Guðmundur Jóhannsson
og fjölskylda.
Elsku afi. Ég sit hérna og skrifa til
þín, með söknuð og gleði í hjarta. Ég
sakna þín sem góðs vinar og er glað-
ur yfir öllum skemmtilegu tímunum
sem við áttum saman. Ég er þakk-
látur fyrir að hafa átt þig alltaf að og
getað leitað til þín með hvaða erindi
sem er. Þú hefur veitt mér stuðning
og leiðsögn sem ég bý ávallt að. Þú
tókst á móti Bryndísi, ástinni minni,
með opnum örmum og óskaðir okkur
heilla í brúðkaupinu okkar.
Elsku afi, ég gæti skrifað ótal
ferðasögur um ævintýri okkar um
Ísland, en það verður hlý minning
sem við eigum tveir saman. Núna ert
þú farinn í annað ferðalag á yndisleg-
an áfangastað. Það er ferðalag sem
við öll eigum eftir að fara. Ég veit að
þér líður betur og að góður Guð
fylgir þér í þessari för.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast,
svo margt sem um hug minn fer.
Þó þú sért horfinn úr heimi,
ég hitti þig ekki um hríð,
þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sig.)
Takk fyrir allt, elsku afi. Guð
geymi þig.
Þinn
Friðrik.
Með nokkrum línum vil ég minn-
ast vinar míns Björgvins Frederik-
sen.
Ég kynntist Björgvini fyrir um 35
árum en þessi kynni þróuðust í ein-
læga vináttu milli okkar.
Á þessum tíma var hann farinn að
draga saman seglin eftir að hafa ver-
ið í umsvifamiklum atvinnurekstri,
félagsmálum og stjórnmálum. Allt
hafði þetta verið gert svo eftir var
tekið.
Þegar við kynntumst var mikið af
eftirminnilegu fólki kringum Hverf-
isgötuna: Lúðvík Þorgeirsson í
Lúllabúð, Jónas Sigurðsson kaup-
maður og fleiri, sem eru fallnir frá.
Núna er það Björgvin, höfðinginn á
horninu, en það var sæmdarheiti
sem ýmsir hér í Skuggahverfinu,
sem minna máttu sín gáfu honum, en
oftar en ekki vék hann góðu að því
fólki. Oft var setið í Lúllabúð, hjá
Jónasi kaupmanni eða á ljósmynda-
stofunni hjá undirrituðum. Var þá
glatt á hjalla og margt spjallað og
varla sá hlutur í bæjarlífinu, sem
þessi hópur vissi ekki um.
Það var gaman að ræða við Björg-
vin, því að frásagnargáfan var ein-
stök. Hann hafði afburða gott minni
til síðasta dags. Sjónminni hafði
hann afar gott og gat lýst hlutum og
atburðum ótrúlega vel.
Björgvin var listasmiður, járn lék í
höndum hans, en hann hefði líka get-
að orðið gullsmiður, það sýna allir
hinir fögru smíðisgripir, sem eftir
hann liggja, hvort það eru kerta-
stjakarnir, sem hann gaf í Hall-
grímskirkju og eru notaðir við flest-
ar athafnir í kirkjunni, eða aðrir
gripir sem víða eru til. En hann hafði
ekki aðeins þessa smíðakunnáttu,
heldur líka þessa sköpun, sem lista-
mönnum er gefin, því að til eru verk
eftir hann, sem ekki eru smíðaverk
heldur listaverk.
Það var gaman að tala um stjórn-
mál við Björgvin og hvað hann
greindi þau vel. Ég vil minnast leið-
togafundarins í Höfða, því að skoð-
anir okkar lágu svo oft saman. Þar
vorum við sammála og greindum
fundinn strax að þarna væri fall Sov-
étríkjanna. Þessi fundur var ofarlega
í huga hans og smíðaði hann for-
kunnarfagra fánastöng með áletrun-
inni ,,Skref til friðar“. Er stöngin
með merki Reykjavíkurborgar og
fánum Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna. Var þessi fánastöng sett upp í
Höfða.
Hann var gegnheill sjálfstæðis-
maður og ræddum við oft um stefnu
flokksins og hvað við værum lánsam-
ir með formann, sem stjórnaði Sjálf-
stæðisflokknum í dag.
Það er margs að minnast, þegar
svipmikill vinur fellur frá og maður
saknar. Þá er gott að eiga minningar
um góðan mann að ylja sér við. Síð-
ustu ár voru Björgvini nokkuð erfið
vegna veikinda.
Þegar ég heimsótti hann fyrir
hálfum mánuði mátti finna að lífs-
löngun hans var þrotin og hann var
farinn að þrá kallið sem allra bíður.
Þá minnist maður þess, þegar hann
gekk hér um götur í Skuggahverfinu,
að það voru ekki margir, sem sópaði
eins að í glæsileik og reisn og Björg-
vini Frederiksen.Um leið og góður
vinur er kvaddur, vottum við hjónin
ástvinum hans okkar innilegustu
samúð og biðjum þeim blessunar
guðs.
Björn Pálsson.
Allt sem úr tré er unnið,
mun eyðast og falla að jörð.
Öllu sem gert er úr grjóti,
granda sprungur og skörð.
Gler glatast og brotnar,
en gullið í súginn fer.
Stálið er málmurinn mikli,
sem meistarinn valdi sér.
Mér kemur þetta ljóð Fagraskóg-
arskáldsins í hug þegar ég minnist
vélsmíðameistarans Björgvins
Frederiksen. Björgvin var einstak-
lega góður smiður og á fyrri hluta
síðustu aldar brautryðjandi á Íslandi
í uppsetningu og viðhaldi á frysti-
klefum fiskvinnsluhúsa, allt í kring
um landið. Vélsmiðja Björgvins var
staðsett bak við íbúðarhús hans og
Hallfríðar frænku minnar, á Lindar-
götu 50. Hjá þeim var gott að gista.
Eftir Björgvin liggur margt lista-
BJÖRGVIN
FREDERIKSEN