Vísir - 17.10.1980, Blaðsíða 8

8
vlsm
Föstudagur 17. október 1980

utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: DavlA Guömundsson.
Ritstjórar:
óiafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sig-
fússon, Frlða Astvaldsdóttir, Gylfl Krlstjánsson, lllugl Jökulsson, Kristln Þor-
steinsdóttir, Páll AAagnússon, Svelnn Guðjónsson, Sæmundur Guövinsson, Þórunn
Gestsdóttir. Blaðamaöur á Akureyri: Glsli Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L.
Pálsson, Sigmundur O. Stelnarsson. Ljósmyndir: Bragi Guðmundsson, Elln Ell
ertsdóttir, Gunnar V. Andrésson, Kristján Ari Einarsson. Utlitsteiknun: Gunnar
Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Slðumúli 14, slmi 86411 7 llnur. Auglýsingar og skrifstofur: Slðumúla 8,
slmar 86611 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2—4, slmi 86611.
Askriftargjald er kr. 5.500.- á mánuöi innanlands og verö I lausasölu 300 krónur ein-
takið. Visirer prentaöur I Blaöaprenti h.f. Siöumúla 14.
Samningsréttur eöa lögbinding
Harla einkennileg staða er nú
komin upp í samningaviðræðum
aðila vinnumarkaðarins og vekur
það nokkra furðu í fljótu bragði
þar sem menn gætu haldið að í tíð
vinstri stjórnar væri málefnum
verkalýðshreyf ingarinnar vel
borgið.
Fyrir um það bil tveimur vik-
um fóru Svavar Gestsson félags-
málaráðherra og Alþýðubanda-
lagsleiðtogarnir í verkalýðs-
hreyf ingunni að gæla við þá hug-
mynd að leysa samningahnútinn
með því að lögf esta síðustu sátta-
tillögu sáttanefndar. Astæðan
fyrir þeirri hugmynd er meðal
annars sú, að ráðherrarnir í
vinstri stjórninni eru orðnir mjög
órólegir vegna þess, hve
samningarnir hafa dregist á
langinn, og eiga erfitt með að
sætta sig við að ekki takist að
koma friði á vinnumarkaðinn í
tíð vinstri stjórnar. Gamla þjóð-
sagan um það, að bráðnauðsyn-
legtsé að hafa Alþýðubandalagið
innanborðs þegar ríkisstjórnir
eru myndaðar til þess að tryggð-
ur sé vinnufriður, gæti þá misst
gildi sitt og ófriðargrýluna væri
ef til vill ekki hægt að nota oftar,
við stjórnarmyndanir/ ef ekki
fengist botn í málin sem fyrst.
Samningar hafa verið lausir
frá því í byrjun desember í fyrra
og samningaviðræður hafa staðið,
Hvorki gengur né rekur i samningamálunum. Lögbinding slöustu sáttatillögu freistar
verkalýösforystunnar, enda vinnuveitendur ekki tiibúnir til aö samþykkja þá 11%
hækkun, sem i henni felst. Enn á þó eftir aö plægja jaröveginn betur fyrir lögin.
með hléum þó, í eina níu mánuði.
Verulegur árangur hefur náðst
síðustu vikurnar við gerð svo-
nefnds kjarnasamnings, þar sem
grisjaður hefur verið sá frum-
skógur launaf lokka, sem gilt hef-
ur, og samningsgrunnurinn allur
einfaldaður.
Frá því að þessi áfangi náðist
hef ur lítið gerst og málin eru nú i
slíku strandi, að sáttasemjari tel-
ur engan grundvöll fyrir því að
boða deiluaðila til sáttafundar.
Tvær tilraunir ríkisstjórnar-
innar til þess að hafa áhrif á
samningagerðina undanfarnar
vikur hafa þegar farið út um
þúfur. Fyrst sérviðræður við
samvinnufélögin og siðan send-
ing ráðherrabréfsins margfræga
inn á samningaf und, sem félags-
málaráðherrann varð að draga
til baka.
Þriðja og siðasta tilraunin,
hugmyndin um lögfestingu sátta-
tillögunnar, er nú um það bil að
renna út í sandinn, aðallega
vegna þess að Guðmundur J.
Guðmundsson glopraði lög-
festingarhugmyndinni út úr sér,
áður en búið var að undirbúa
jarðveginn hjá ASI nægilega vel.
Forystumenn verkalýðs-
hreyfingarinnar hafa aftur á
móti verið að meta lögfestingar-
möguleikann að undanförnu, og
haf a því ekkert vil jað hreyf a sig í
samningamálunum. Ef þeir
semjaviðVSI yrðu þeir trúlegaað
slá einhverju af sérkröfum sfn-
um, en með lögbindingu sáttatil-
lögunnar fengist margt, sem
ólíklegt er að vinnuveitendur
myndu nokkurn tíma samþykkja.
Samkvæmt útreikningum sér-
fræðinga VSI eru menn nú komn-
ir að 7,5% kauphækkunarmark-
inu með flokkatilfærslum og
launahækkunum, — sem sagt upp
fyrir hækkunarmark BSRB-sam-
komulagsins. Forseti ASI stað-
festi svo í Tímanum í gær, að i
sáttatillögunni fælist 11% hækk-
un.
En ASI forystan á erf itt með að
samþykkja lögfestingu sáttatil-
lögunnar strax. Slíkt er ekki hægt
að réttlæta nema að undangengn-
um alvarlegri átökum en orðið
hafa. Verkfall og verkbann
plægja jarðveginn fyrir slíkt, og
veita verkalýðsforystunni nauð-
synlegan umþóttunartíma. Síðan
getur Svavar komið með lögin
sín.
Var einhver að tala um frjáls-
an samningsrétt? Nei, það gat
varla verið. Stjórn hinna vinn-
andi stétta vill hafa þetta svona.
Gleymum ekkl
geðsjúkum:
Nauösyn áningarstaöar
milli sjúkratiúss og heimilis
neðanmóls
Áningastaður milli
sjúkrahúss og heimilis
Geösjúkdómar og geökvillar
leggja þungar byröar á þjóöfé-
lag okkar og einstaka þegna
þess. Geösjúkdómar og geö-
kvillar eru miklu algengari en
menn gera sér almennt grein
fyrir. Þaö er haft fyrir satt, aö
annar hver maöur mun eiga viö
geökvilla aö strlöa um lengri
eöa skemmri tima áöur en hann
nær 75 ára aldri. Þaö er taliö á
hverjum tíma þjáist 20-25 af
hundraöi fulloröins fólks af geö-
kvilla og á hverjum tima séu
fjórir til fimm af þúsundi svo
illa haldnir af geösjúkdómi, aö
þeir þurfa vistunar á geösjúkra-
húsi eöa öörm hentugum dval-
arstaö. Hér á landi eru aöeins til
um tvö vistunarrými fyrir geö-
sjúklinga á hverja 1000 fbúa.
Samfelld keðja.
Meöferö og endurhæfing geö-
sjúkra er mjög fjölþætt og til aö
geta sinnt þeim svo vel sé,
veröur aö mynda samfellda
þjónustukeöju fyrir þá og fjöl-
skyldu þeirra, allt frá fyrir-
byggingu og frumþjónustu til
langvarandi umönnunar, þegar
hennar er þörf. Þaö veröur aö
vera unnt aö sinna bráöum sál-
kreppum án tafar, veita þeim
sem haldnir eru alvarlegum
geösjúkdómi fullnægjandi meö-
ferö og gefa þeim, sem hafa átt
viö langvarandi geösjúkdóm aö
striöa, tækifæri til endurhæfing-
ar. Þessi þjónustukeöju þarf
mikiö húsrými I göngudeildum,
á sjúkradeildum, endurhæf-
ingadeildum, langdvalardeild-
um, áningastööum milli sjúkra-
húsa og heimila og I vernduöum
heimilum. Til aö veita þjónustu
i þessari keöju þarf mikinn
mannafla meö margvislega
menntun svo sem lækna, geö-
hjúkrúnarfræöinga, sálfræö-
inga, félagsráögjafa, iöjuþjálfa
og marga fleiri.
Endurhæfingu ábótavant
Þau vandamál, sem eiga rót
aö rekja til geösjúkdóma, eru
svo mikil, aö engin von er til
þess, aö starfsmenn geöheil-
brigöisþjónustunnar geti leyst
þau einir jafnvel þótt þeir heföu
betri starfsskilyröi en raun ber
vitni og þeir veröa þvi aö leita
eftir samstarfi viö fjölmarga
aöila. Þannig er mikilvægt aö
starfsmenn geöheilbrigöisþjón-
ustunnar leiti eftir samstarfi viö
fulltrúa vinnumarkaöarins og
meölimi félaga, sem láta mál-
efni geösjúkra til sin taka, t.d.
Geöverndarfélagiö, Geöhjálp og
Kiwanis-hrey finguna.
Einn af veikustu hlekkjum I
þjónustukeöju geösjúkra er
endurhæfingarhlekkurinn.
Flestir þeirra, sem hafa átt viö
langvarandi geösjúkdóma aö
striöa þurfa á fjölþættri endur-
hæfingu aö halda og gildustu
þættirnir eru starfsþjálfun og
félagsleg þjálfun. Til þess aö
koma slfkri þjálfun viö er nauö-
synlegt aö hafa rými á endur-
hæfingardeildum. Til þess aö
koma viö starfsþjálfun er auk
þess nauösynlegt aö hafa svig-
rúm á vernduöum vinnustööum
og góöa samvinnu viö aöila á
hinum aimenna vinnumarkaöi.
Til þess aö koma viö félagslegri
þjálfun er nauösynlegt aö hafa
húsrými á áningarstööum milli
sjúkrahúss og heimilis.
Of lítiðrými
Skilyröi til endurhæfingar eru
slæm hér á landi. Rými á endur-
hæfingardeildum er allt of litiö.
Verndaöir vinnustaöir eru of fá-
ir og sama máli gegnir um
áningastaöi. Fjölmargir geö-
sjúklingar, sem hafa átt viö
langvarandi geösjúkdóma aö
striöa, eiga þvi ekki kost á full-
nægjandi endurhæfingu. Þeir
veröa þvi aö hýrast lengur á
geösjúkrahúsum en heppilegt er
ellegar berjast i bökkum i sam-
félaginu vegna skorts á starfs-
legri og félagslegri færni.
i3
Hér á landi eru aöelns til um tvö vistunarrými fyrir geösjúkiinga á hverja 1000 Ibúa.
Oddur Bjarnason, læknir,
fjallar hér um þörfina
sem er hér á landi fyrir
áningarstaði fyrir geð-
sjúklinga á leiðinni milli
sjúkrahúss og heimilis,
sem séu hlekkur i þjón-
ustukeðju, er til þurfi að
vera innan heilbrigðis-
kerfisins. Endurhæfingin
sé nú veikasti hlekkurinn
i þessari keðju.
Þaö er þvi gleöiefni aö meö-
limir Geöverndarfélagsins og
Kiwanis-hreyfingarinnar hafa
tekiö höndum saman um aö
reisa áningarstaö. Borgaryfir-
völd hafa gefiö vilyröi fyrir lóö
og væntanlega hefjast fram-
kvæmdir á lóöinni aö vori.
Kiwanismenn munu eftir fáa
daga leita eftir stuöningi hjá al-
menningi til þessara fram-
kvæmda meö þvi aö selja
Kiwanis-lykilinn og gefa mönn-
um þannig tækifæri til aö sýna,
aö þeir hafi samúö meö geö-
sjúkum og gleyma þeim ekki i
vanda slnum.