Vísir - 16.12.1980, Síða 14

15
Vísir heímsækir Athugunar og greiningardeiid í Kjarvaishúsi á seltjarnarnesi
Hvers
vegna
varst’
ekki kyrr
er virkilega
góö plata
í alla staöi.
vísm
Þriðjudagur 16. desember 1980
Þriðjudagur 16. desember 1980
VlSIR
Brunaliðið
Með eld
Glámur og
Skrámur
í sjöunda
himni
Fróðlegt ævintýri
fyrir krakka.
Guðmundur
Guöjónsson
syngur
lög eftir Sigfús
Halldórsson
viö undirleik
höfundar.
Jóla-
strengir
Ein vandaöasta
jólaplata
sem út
hefur komið.
^RUNALIÐIí)
MEÐ EID í HJARTA
fyrir. Læknisfræðileg greining er
ekki nægjanleg, þvi þjálfunin
verður einnig að miðast við til-
finninga- og vitsmunaþroska,
ásamt mál- og hreyfiþroska og
ekki má heldur gleyma félagsleg-
um aðstæðum barnsins. Það þarf
þvi að leita eftir sérfræðiþekk-
ingu á mörgum sviðum, og það er
augljós hagræðing i þvi fyrir-
komulagi að geta leitað þeirrar
þjónustu á einum stað.
Ekki er heldur nóg, að fyrir
liggi fullnægjandi rannsóknir og
þjálfunaráætlanir. A þær þarf að
reyna og slikar áætlanir þarf að
samræma. Siðan þarf að finna
þær stofnanir, sem bjóða þjón-
ustu við hæfi viðkomandi ein-
staklinga. Þegar þvi er lokið þarf
að fylgja börnunum eftir meö
upplýsingum og áframhaldandi
ráðgjöf. Ekki má heldur gleyma
foreldrunum. Þeir þurfa að fá
sem gleggstar upplýsingar um
barnið, vanda þess og þroska-
möguleika, auk ráðgjafar og
stuðnings yfir erfiða hjalla, sem
óhjákvæmilega verða á vegi
þeirra er eiga þroskaheft barn.
Fram til siöustu ára hefur það
þvi miður verið allt of algengt, að
þroskaheft börn hafa ekki verið
rannsökuð sem skyldi, né heldur
notið viðeigandi úrræða, vegna
þess að kraftarnir hafa verið
dreifðir, — ef þeir á annað borð
hafa verið til staðar. í þessum
atriðum felst grundvöllurinn að
þeirristarfsemi, sem nú fer fram
LKjarvalshúsi”, sagði Anna.
Kjarval teldi sig eflaust
fullsæmdan af þeirri
starfsemi sem nú fer
fram í húsi hans.
En hvernig gengur ykkur að
anna eftirspurninni?
ferðir til að finna þessi börn sem
yngst?
,,Já, þaö er mjög mikið atriði
að tekið sé á vandamálinu sem
allra fyrst”, svaraði Asgeir og við
gefum honum orðið áfram. ,,t þvi
sambandi má geta þess, að i
gangi hefur verið samstarf við
lækna Vökudeildar Landspital-
ans. t framhaldi af þvi hafa verið
unnar i sameiningu tillögur um
hvernig best sé að standa að þjón-
ustu við yngstu börnin, þ.e.a.s. að
læknar Vökudeildarinnar hafi
möguleika til að visa á Grein-
ingarstöð rikisins, ef i ljós kemur.
að um einhverskonar frávik frá
þroska er að ræða”.
En hvernig fer þá greining
fram?
,,Það er mjög breytilegt og
miðast við þarfir einstakra
barna”, svaraði Asgeir. ,,t gróf-
um dráttum má skipta starfsem-
inni i 5 þætti, heimsóknir, 2-14
daga dvöl, 3-8 vikna athugunar-
tima, langtimameðferð og eftir-
meðferð.
Heimsóknirnar eru fyrir for-
eldra barna á 1. og 2. ári, saman-
ber það sem viö vorum að tala um
i sambandi við Vökudeildina.
Koma þá foreldrarnir með börnin
istuttar heimsóknir i þvi skyni að
fá ráðgjöf og stuðning hjá starfs-
fólki deildarinnar, fyrst og fremst
sjúkraþjálfara og leikfangasafni.
Þessum þætti hefur ekki verið
hægt að sinna sem skyldi. Það er
þvi mjög brýnt verkefni að geta
aukið þessa göngudeildarþjón-
ustu.”
Þá koma hingað börn til 2ja til
14 daga dvalar, en þessi háttur er
m.a. til kominn vegna hins langa
biðlista. A þessum tima er reynt
að gera sér grein fyrir eðli vand-
ans. 1 nokkrum tilvikum dugir
þessi stutta forathugun, en i öðr-
greining á þvi orði hefur verið dá-
litið óljós . Undir þetta hugtak
falla börn, sem hafa einhverskon-
ar frávik frá eðlilegum þroska,
mikið eða litið, frávik sem heftir
þroskamöguleika, þannig að sér-
stök aðstoð, kennsla og/eða þjálf-
un, þarf að koma til um lengri eða
skemmri tima. Vandamál barn-
anna getur verið margskonar,
t.d. örðugleikar með tal, likamleg
fötlun og greindarskerðing. Oft er
um fötlun á fleirum en einu sviði
að ræða. Börnin koma til okkar
eftir ýmsum leiðum, flest frá
barnalæknum, en einnig frá sál-
fræðingum, félagsmálastofnun-
um, dagheimilum og beint frá
foreldrum. ef svo ber undir. Og
þjónustusvæði okkar er allt land-
ið.
Erfiðir hjallar verða
óhjákvæmilega á vegi
þeirra sem eiga þroska-
heft barn.
Það er mikið atriöi áður en
þjálfun og meðferð getur hafist,
að eðli vandans liggi nokkuð ljóst
„Það er nú höfuðverkurinn, við
getum engan veginn annað eftir-
spurninni við núverandi aðstæð-
ur. 1 dag eru rúmlega 100 börn á
biðlista og það er aldeilis óverj-
andi að börnin skuli þurfa að biða
i heilt ár eftir að komasf i athugun
hingað. Það þýðir i sumum tilvik-
um, að börnin fá ekki á meðan þá
meðferð eða þjálfun, sem þau
þurfa. Þessi bið er auðvitað ekki
siður erfið fyrir foreldrana, að
þurfa að biða svona lengi eftir
upplýsingum um hvort eitthvað
sé að barninu eða ekki, og ef svo
er, hvað sé að og hvað þurfi að
gera”, svaraði Anna.
Kjarvalshús var á sinum tima
byggt sem bústaður fyrir Jó-
hannes Kjarval, en hann mun
aldrei hafa flutt þangað. Hins
vegar má segja vlst, að hann teldi
sig fullsæmdan af þeirri starf-
semi sem nú fer þar fram, þvi
hann mun hafa verið mikill
barnavinur. En húsið er byggt
fyrir listamann og hentar þvi ekki
sérlega vel fyrir þá starfsemi
sem þar fer nú fram. En erfið-
leikarnir og þrengslin hafa
„þjappað mannskapnum sam-
an,” eins og Asgeir orðaði það, og
það er samstiga starfsfólk i Kjar-
valshúsi. Það kom fram i viðtal-
inu við Önnu og Ásgeir, að þau
telja eðlilegast að leysa vandann
til bráðabirgða með þvi að fá við-
bótarhúsnæði i nágrenni Kjar-
valshúss, til að hýsa hluta starf-
seminnar, þar til sérhönnuð
greiningarstöð verður tekin i
notkun.
Samstarf tekið upp við
Vökudeildina.
Það hefur komið fram, að
mikilvægt sé að þroskaheft börn
komist sem fyrst i meðferð. Anna
og Asgeir voru næst spurð um að-
Heimsókn i ieikfangasafn.
brýnt, að framkvæmdin verði
ekki dregin úr hömlu.
4. kafli laganna fjallar um
greiningarstöð rikisins. Sú stöð
hefur ekki verið sett formlega á
laggirnar, en Athugunar- og
greiningardeildin i Kjarvalshúsi
kemur til með aö gegna þessu
hlutverki, þó sú skipulagsbreyt-
ing hafi ekki verið gerð. Sem
stendur er Athugunar og
greiningardeildin i Kjarvalshúsi
þáttur i starfi öskjuhliðarskóla.
Undanfari þeirrar starfsemi, sem
nú er i Kjarvalshúsi, var skóli
fyrir fjölfötluð börn.
Sá skóli varð til fyrir markvissa
baráttu áhugafólks, m.a. lækna
og Foreldrafélags barna með sér-
þarfir. Þá hafði Kjarvalshús
staðið ónotað lengi, en skólinn
flutti þar inn 1974, eftir að hafa
verið til húsa á ýmsum stöðum.
Þegar öskjuhiiðarskóli tók til
starfa sem rikisskóli 1975, flutti
skóli fjölfatlaðra þangað, en i
Kjarvalshúsi var komið á fót „at-
hugunar og greiningardeild fyrir
þroskaheft börn á forskólaaldri”,
enda ljóst að þörfin var mikil.
Deildin er dagdeild, þannig að
börnin dvelja þar daglangt frá 9-
3.
Skilgreining á oröinu
þroskaheftur hefur veriö
dálitið óljós.
En hvernig er starfsemi
deildarinnar háttað?
„Okkar verkefni er að athuga
og greina þau börn, sem eru
þroskaheft, eða grunur leikur á
að séu þroskaheft”, svaraði Anna
og hún heldur áfram: „Mér finnst
ástæða til að geta þess hér, hvað
merkingu við leggjum i hugtakið
„þroskaheftur”, þar sem skil-
— 8fmi 11580.
Anna Þórarinsdóttir, sjúkraþjálfari, með barn f þjálfun.
Þjónusta við þroskahefta hefur
tekið miklum framförum hér-
lendis á undanförnum árum. Það
er ekki svo ýkja langt siöan, að
annað hvort voru börn talin fær
um að komast til eðlilegs þroska,
ellegar þau voru dæmd vangefin
og ófær um að eiga samleið með
eðlilegum jafnöldrum sinum.
Sem betur fer hefur orðið þarna
hugarfarsbreyting. Þrátt fyrir
það eiga þroskaheftir enn langt i
land til að ná jafnrétti.
Brýnt að framkvæmd
laganna um aðstoð við
þroskahefta verði ekki
dregin úr hömlu.
Stöðugt er lögð meiri áhersla á
að ná sem fyrst til þeirra barna.
sem grunur leikur á að hafi frávik
frá eðlilegum þroska. 1979 voru
sett lög um aðstoð við þroska-
hefta, sem þvi miður eiga langt i
land með að komast I fram-
kvæmd. Raunar er varla við þvi
að búast, þar sem aðeins er eitt ár
siðan þau voru sett en það er
Nám er lika leikur. Frá samverustund á sal.
uppbyggingu hliðstæðra safna á
Akureyri og i Keflavik og er
stöðug samvinna þar á milli.
Aðalmálið er auðvitað
hvernig er staðið að
framkvæmdum.
Að lokum voru þau Anna og As-
geir spurð hvort þau sæju fram á
bjartari tið?
„Eins og ég sagði i upphafi, þá
er brýnast hjá okkur núna að
auka og bæta þjónustuna, i stærra
húsnæði með fleira starfsfólki”,
svaraði Anna. „Það má segja, að
það sé bjartara framúndan i hús-
næðismálum. Við eigum von á
viðbótarhúsnæði til bráðabirgða
mjög fljótlega og þegar er búið að
veita fjármagn til að hanna og
byggja greiningarstöð, sem ætti
að geta verið tilbúin eftir 2-3 ár.
Sú bygging er forgangsverkefni
stjórnarnefndar framkvæmda-
sjóðsöryrkja og þroskaheftra. En
það segir sig sjáift, að nýtt og
stærra húsnæði leysir ekki vand-
ann nema lika komi til aukið
starfslið til að geta sinnt öllum
þeim börnum sem biða.
Yfirvöld hafa brugðist allvel
við i þessum efnum i seinni tið og
góður skilningur er viöa fyrir
hendi á málefnum þroskaheftra.
Það er hins vegar ekki nóg, að til
séu lög og góður skilningur, aðal
málið er auðvitað hvernig staðið
er að framkvæmdum.
Það eru ekki nema 5 ár siðan
þessari starfsemi i Kjarvalshúsi
var komið af stað, og i mennta-
málaráðuneytinu, sem deildin
heyrir undir, hefur verið unnið
mikið að þvi að efla þjónustuna
hér. Miðað við aldur deildarinnar
getum við þvi eftir atvikum vel
við unað, þótt þröngt sé um okkur
i augnablikinu.
Við höfum lika fengið góðan
stuðning frá ýmsum félagasam-
tökum á einn eða annan hátt.
Þessi stuðningur hefur komið i
góðar þarfir og vil ég nota tæki-
færið og þakka öllum þeim er
hafa lagt okkur lið”, sagði Anna
Hermannsdóttir i lok samtalsins.
G.S.
Dreifing
//Það sem er brýnast hjá okkur núna/ er að geta
aukið og bætt þjónustuna, komast í stærra húsnæði
og fá um leið fleira starfsfólk, þannig að við getum
betur sinnt þeim verkefnum, sem okkur eru ætluð.
Það er aldeilis óverjandi að börnin skuli þurfa að
bíða i heilt ár eftir að komast hingað og sú bið tekur
ekki siður á foreldrana, sem bíða eftir að fá að vita
hvort eitthvað sé að barninu þeirra, og ef svo er,
hvað sé þá að og hvað þurfi að gera". Þetta eru orð
önnu Hermannsdóttur, í viðtali Vísis við hana og
Ásgeir Sigurgestsson. Viðtalið fjallar um málefni
Athugunar- og greiningarstöðvarinnar i Kjarvals-
húsi á Seltjarnarnesi, þar sem Anna er deildar-
stjóri, en Ásgeir sálfræðingur.

Vilhjálmur
Vilhjálmsson
Hana nú
Öli bestu lögin
hans Vilhjálms
Vilhjálmssonar
eru á þessari
plötu.
Asgcir Sigurgestsson og Anna Hermannsdóttir.
um tilvikum þarf lengri og ýtar-
legri athugun að fara fram siðar.
Komist að sameiginlegri
niðurstöðu um hvað sé að
og hvernig skuli bregðast
við.
Mikilvægasti hlekkur starfsem-
innar er 3ja-8 vikna athugunar-
timi. 1 upphafi er foreldrum
kynnt starfsemin og venjan er, að
annað foreldrið a.m.k. sé með
barninu fyrstu dagana. Siðan tek-
ur við athugun sérfræðinga, m.a.
sálfræðileg athugun á vitsmuna-
tilfinninga- og félagsþroska, tal-
kennarar athuga tal og málskiln-
ing, sjúkraþjálfari og orkulæknir
meta hreyfifærni og likams-
þroska, barnalæknir annast al-
hliða rannsókn og barnageðlækn-
ir kemur inn i myndina ef þess er
talin þörf. Auk þess er barnið i
stöðugri athugun þess starfs-
manns, sem annast það, t.d.
fóstru eða þroskaþjálfa.
Þegar niðurstöður athugana
liggja fyrir koma þessir aðilar
saman og leggja fram sina um-
sögn. Upplýsingarnar eru ræddar
fram og aftur og komist að sam-
eiginlegri niðurstöðu um, hvað sé
að og hvernig skuli brugðist við.
Einnig er ákveðið hverjir af
starfsmönnum hússins skuli
fylgja barninu eftir og veita
foreldrunum og væntanlegum
meðferðaraðiiom upplýsingar,
ráðgjöf og siuöning, jafnframt
þvi að ákveöa I samráði við for-
eldrana, hvar meðferð og þjálfun
skuli fara fram, gerist þess þörf.
Þess má geta i þessu sambandi,
að mikið er um að foreldrar séu
með börnum slnum hér á deild-
inni og það finnst okkur mjög já-
kvætt. Það verður til þess að
tengja betur saman foreldra og
starfsfólk”, sagði Ásgeir.
Tex ti o g
myndir: GIsli
Sigurgeirs-
son, blaöa-
maöur.
Hérlendis vantar til-
finnanlega meðferðarúr-
ræði fyrir þessi börn.
Nú eru nokkur barnanna til
meðferðar hjá ykkur I lengri
tima, hvers vegna?
„Þar er annars vegar um að
ræða börn, sem við þurfum að
hafa hjá okkur um lengri tima til
að komast að eðli vandans, og
hins vegar börn, sem ekki eiga
kost á viðeigandi meðferð annars
staðar. A þetta einkum við um
börn með talvandamál. svo oe
' hrevfihömiuö börn og mikið van-
gefin börn með geðræna eigin-
leika. Er ljóst að hérlendis vantar
tilfinnanlega meðferðarúrræði
fyrir þessi börn, þar sem þær
stofnanir sem fyrir hendi eru
anna engan veginn eftirspurn-
inni. Þá á ég ógetið um vaxandi
þátt i starfseminni, sem er eftir-
meðferð. Felst hún fyrst og
fremst I áframhaldandi ráðgjöf
og stuðningi við foreldra og þær
stofnanir, sem taka við börnun-
um, bæði með heimsóknum þang-
að, einnig simleiðis, ellegar þá að
starfsfólk viðkomandi stofnunar
kemur i heimsókn til okkar”,
sagði Asgeir.
Einn þátturinn i starfseminni i
Kjarvalshúsi er Leikfangasafn.
Hefur það yfir að ráða völdum
leikföngum, bókum og hjálpar-
gögnum, sem notuð eru til æfinga
og kennslu. Hlutverk safnsins er
fyrstog fremst útláns og leiðbein-
ingarstarfsemi, sem veitt er
börnum með ýmis frávik frá eðli-
legum þroska. Einnig er foreldr-
um þeirra veitt ráðgjöf i leik-
þjálfun.
Starfsemin er byggð á heim-
sóknum foreldra og barns i safnið
á umsömdum tima með vissu
millibili. Þá hefur safnið veitt
ráðgjöf út á við i sambandi við val
og kaup á leikföngum, jafnframt
þvi sem það hefur tekiö þátt i
„ÓVERJAHDI AB LATA BðRN OG
FORELDRA BlBA I HEILT AR"