Vísir - 20.01.1981, Qupperneq 4

Olíumengunin í
Skagerak vekur
upp krðfur um
ný úrræði
Það þarf ekki mikla oliu til þess
að drepa hundruð þúsunda sjó-
fugla eins og Sviar og Norömenn
hafa nýlega orðið áskynja sér til
mikils hryllings.
Um áramótin tók svartfug^ fil
og máf að reka á fjörur fyrir
norðan Gautaborg i Sviþjóð og að
sunnanverðu i Noregi i tugþús-
undavis, allir bjargarlausir þvi
að fiður þeirra var gegnvætt i
oliu.
Skyttur
kaiiaðar út
Lögregla, strandgæsla og
fuglaveiðimenn voru kallaðir út
til þess að binda enda á þjáningar
vesalings fuglanna með þvi að
stytta þeim aldur. Sviar og Norð-
menn horfðu á i sjónvarpi,
hvernig haglabyssum var beitt i
liknarskyni. Þegar hið versta var
yfirstaðið töldu Sviar að um 30
þúsund fuglar hefðu verið skotnir
á fjörum þeirra en Norðmenn
héldu að milli þrjú og fimm þús-
und hefðu verið skotnir inni á
Oslóarfirði.
Ætla menn að alls hafi nærri
hundrað þúsund sjófuglar drepist
i oliubrákinni á Skagerak, og
bregður Svium illa við, en Norð-
mönnum minna, þvi að þeir hafa
siðustu árin orðið þess áskynja
hve lif i fuglabjörgum norðan
lands fer minnkandi og kenna um
bæði mengun, sem snertir fuglinn
beint og eins fæðu þeirra, sili,
loðnu og smásild.
Litlir
oiíuflekkir
Þessi mikli fugladauði varð
auðvitað til þess að svipast var
um eftir oliubrákinni á Skagerak,
sem völd var að öllu saman og
fundust þá ekki nema fáeinir
flekkir. Var enginn þeirra stærri
en fáeinir metrar að þvermáli.
„Norðursjórinn er allur mor-
andi i slikum oliuflekkjum, og að
leita sökudólgs er eins og að
leita saumnálar i heysátu”, sagði
Arne Rönneberg, yfirmaður
þeirrar stofnunar Svia sem hefur
eftirlit meðað oliu sé ekki hleypt i
sjóinn innan lögsagnar Sviþjóðar.
„Straumurinn liggur úr
Norðursjónum og inn i Skagerak.
Með straumnum berst tvennt:
Olian og sildin og fuglarnir elta
sildina”, sagði Tor Schött yfir-
maður strandgæslu Sviþjóðar,
þegar fréttamaður Reuters var
þar á ferðinni á dögunum.
Um áramótin var hvöss vestan-
átt á þessum slóðum, og fuglinn

sem var i leit að lygnari sjó, lét
ginnast af minna ölduróti oliu-
flekkjanna.
Svipað átti sér stað 1978, en þá
drápust um 10 þúsund sjófuglar
við vesturströnd Sviþjóðar af
oliugrút. 1976 drápust um 30 þús-
und fuglar af sömu orsökum svo
að Sviar eru ekki alls óvanir
fugladauða vegna mengunar, þótt
enginn hafi hinsvegar fundist
olian á reki 1976.
oiía úr
skipum
Sviar og Norðmenn hafa skipst
á sýnum af oliunni. sem fundist
hefur á reki i Skagerak og
Norðursjó. Eðlilega fengu menn i
byrjun illan bifur á oliuvinnslunni
i Norðursjó og lá beint við að fella
grun á oliuborpallana eða
leiðslurnar frá þeim. En rann-
sóknirnar á oliusýnunum leiða i
ljós að i langflestum tilvikum er
um hreinsaða oliu að ræða en ekki
hráoliu beint úr borholum. Það
þarf ekki mikið til þess að skaðinn
sé skeður. Dugir að eitt oliuskip
skoli tanka sina og losi i sjóinn.
Um siðustu áramót féll grunur
strax á tvö grisk oliuskip sem á
ferli voru á þessum slóðum.
Náðist ekki nema til annars
þeirra, Styles, þegar það kom til
hafnari Bretlandi. Bresk yíirvöld
voru fengin til þess að taka sýni
Guðmundur
Pétursson,
fréttastjóri
erlendra
frétta.
úr geymum skipsins og yfirheyra
yfirmenn og áhöfn. Allir um borð
i Styles þrættu fyrir að hafa
sleppt oliu i sjóinn.
Erfltt að
sannprófa
Norskir trillukarlar voru kvaddir út til þess aö stytta þjáningar-
stundir oiiuataöra fuglanna.
Það mun ekki miklum vanda
bundið fyrir skipstjóra að leyna
Fuglavinir lögöu sig fram viö aö bjarga á fjörum fugium, sem út-
ataöir voru i oliu en sárafáum varö bjargað meö þvotti og þurrkun.
Fuglafræöingar komu erlendis frá og reyndu aö glöggva sig á
hvaöan sjófuglarnir voru. Einn skoskur sést hér að verki.
þvi að slikur oliuflekkur sé frá
hansskipi kominn. Hann þarf ein-
ungis að verða sér út um aðra
oliu, hreinsaða i geyma sina.
Náist hinsvegar til skipsins áður
má kannski sanna sök hans þó er
það ekki óyggjandi. Með efna-
greiningu á oliu má leiða sterkar
likur að þvi frá hvaða fram-
leiðanda hún er komin og kannski
þannig safna glæðum að höfði
skipstjóra oliuskips sem hefur
verið með slikan farm á ferð um
oliumengað svæði.
Eystrasaltslöndin eiga við
mikla mengun að striða i Eystra-
salti og hafði verið nær gengið af
öllum fiski dauðum þar um
slóðir. Mest var um kennt meng-
un úr landi, sem barst með fall-
vötnum til sjávar en einnig oliu-
mengun frá skipum. Þessi riki
hafa gert tilraunir með ýmsar að-
ferðir til að auðkenna oliu i geym-
um hvers skips. Ein þeirra felst i
blöndum ólikra málmefna i hvert
oliuskip svo að þekkja megi
„fingraförin” á þvi einu að taka
sýni af flekknum og bera saman
við skrár sem strandgæslan hefur
um þessi auðkenni oliuskips-
farma. En þessi aðferð þykir ill-
framkvæmanleg af tæknilegum
og pólitiskum ástæðum.
Málmarnir blandast illa
hreinsaðri oliu og hin ýmsu riki
hafa reynst treg til samvinnu.
Sérfræðingar segja þó að
gréina megi oliu frá annarri oliu,
þótt hún sé „ómerkt”, og hafa
komið fram hugmyndir um aö
setja á stofn sérstakan „oliu-
s ý n i s h or n a b a n k a ”, sem
auðveldað getur baráttuna gegn
þeim skipstjórum, er enn láta
eftir sér að sleppa oliu i sjóinn.
Alpjóðasam-
vinna og
slrangarl
vlðurlðg
1 umræðum um slysið i Skage-
rak hafa vaknað á ný kröfur um,
að hin ýmsu strandriki bindist
sterkari alþjóðasamtökum um
varnir gegn oliusóðaskapnum.
Norðmenn ætla að þyngja viður-
lög við sliku og jafnvel hefur
komið til tals að þeir færi út
mengunarlögsögu sina sem er
ekki nema f jórar milur. — Griska
skipið Styles sem grunurinn bein-
ist aðallega að, er talið hafa verið
utan 4 milnanna og þvi utan arm-
lengdar norskra laga. Aðrar hug-
myndir fela i sér merkingu
oliunnar og strangari tak-
markanir á siglingum oliuskipa
sem verði þá að taka á sig króka
til þess að vera á öruggari
leiðum.
Reykingar
hæilulegar
makanum lika
Ekki-reykingarmenn eru lik-
legri til aö fá lungnakrabba ef
maki þeirra reykir mikiö — sam-
kvæmt athugunum, sem greint er
frá i breska læknaritinu.
Þaö er japanskur visinda-
maöur, Takeshi Hirayama, sem
heldur þessu fram, en hann hcfur
mikiö rannsakaö lungnakrabba.
„Niöurstööur athugana gefa
greinilega til kynna aö tiöni
lungnakrabba hjá þeim, sem
anda aö sér tóbaksreyk annarra
er þriöjungur upp í helming i viö-
miöun viö hina, sem reykja",
segir hann.
Sagöist hann hafa komist á
snoðir um, aö tiönin væri helm-
ingi meiri hjá mökum reykinga-
manna, sem reykja meir en 20
vindlinga á dag, en þeim sem
reykja minna eöa eru hættir.
voko Ono bakklái
lögreglunnl
Yoko Ono, ekkja bitilsins John
Lennons var svo þakklát
samúöarkveöjum, sem henni
bárustfrá lögreglunnii New York
vegna morðsins á eiginmanni
hennar að hún gaf 25 þúsund doll-
ara i ekkna- og munaöar-
leysingjasjóö lögreglumanna.
Er þetta stærsta peningagjöf
sem sjóönum hefur borist frá ein-
staklingi en heldur ekki sú fyrsta
sem Lennon-hjónin hafa látiö af
hendi rakna viö lögreglusamtök i
USA. í fyrra riöu þau á vaöiö meö
þviaögcfa 1000 dollara til kaupaá
skotheldum vestum fyrir lög-
reglumenn New York og fylgdu
þá margir fordæmi þeirra.
Grænlandsiax
Skoraö hefur veriö á Græn-
lendinga aö taka upp eldi á laxa-
seyöum i tjörnum, áöur en þeim

er hleypt í sjóinn og verði þaö
framlag þeirra tii viöhalds laxa-
stofnum, cn þeir eru taldir þverr-
andi.
Þessi áskorun kemur fram i
skýrslu fimm manna nefndar
sem heimsótti Grænland siöasta
sumar á vegum alþjóöasamtaka
sem bera hag Atlantshafslaxins
fyrir brjósti. Þcssi samtök segja
Atlanlshafslaxinn útdauöan viö
strendur landa eins og Frakk-
lands, Spánar og Vestur-Þýska-
lands.
Pálinn messaði
yflr waiessa
Lech VValesa og Jóhannes Páll
páfi tögöust á bæn saman um
heigina i einkakapellu páfans en
hans heilagleiki haföi boöiö þeim
hjónum aö vera viö sunnudags-
messu hjá sér. Var það önnur
heimsókn þeirra hjá páfa sem
þjónaöi þeim sjálfur tii altaris.
/