Vísir - 20.01.1981, Side 12

T2
ÞíiÖjiidágár 2Ö. járiiiár1 iáál:.
Ráð til raforkusparn-
aðar
2. Eldavél, bökunarofn, vifta og
uppþvottavél.
1. Notum þrepastilli og hitastilli
rétt.
2. Notum rétta potta og pönnur.
3. Sjóöum i litlu vatni.
4. Þiöum matvælin fyrir mat-
reiöslu.
5. Fyllum ofninn.
6. Notum steikhitamæla.
7. Notum viftuna rétt og ekki aö
óþörfu.
8. Uppþvottavélin.
1. Þrepastilli á eldavélahellu skal
stilla á hæsta straum þar til
suöa kemur upp, eftir þaö
nægir lægsti straumur. Hita-
stilli skal stilla strax á þaö hita-
stig sem óskaö er eftir.
2. Pottar og pönnur eiga aö vera
meö sléttum og þykkum botni.
Orkusparnaðarvlka
Pottar meö kúptum botni þurfa
allt aö helmingi meiri orku.
Pottar og pönnur eiga aö þekja
alla plötuna. Fjóröungur
orkunnar fer til spillis ef pottur
sem er 16 sentimetrar i þver-
mál er látinn á 18 sentimetra
plötu. Lokiö á pottinum þarf aö
vera hæfilega þétt. Til aö viö-
halda suöu þarf þrisvar til fjór-
um sinnum meiri orku ef lokiö
er ekki á.
3. Nóg er aö nota 1-3 desilltra af
vatni viö suöu á kartöflum og
ööru grænmeti.
4. Bester aö þlöa frosinn matl Is-
skápnum. Þaö þarf meiri orku
- Ráð dagslns
og tekur allt aö þriöjungi lengri
tima aö matreiöa frosin mat-
væli. Athugiö aö frosiö græn-
meti er best aö matreiöa beint.
5. Reynum aö nýta ofninn vel, til
dæmis meö þvi aö baka og
steikja samtimis rétti sem
þurfa sama hitastig. Hitinn
kemur í veg fyrir aö réttirnir
fái bragðhveraf öðrum. Orkan
nýtist einnig betur ef steikt er
og bakaö hvaö á eftir öðru.
Grillun á mat (glóöarsteiking)
Fullt tungl
í kvðld
Tunglskinsbjartur stjörnuhim-
inn á vetrarkvöldi, meö dansandi
norðurljósum heillar marga.
Margar sögur fara af truflun
tunglisins á mannfólkið, og þá
sérstaklega þegar tungl er fullt,
sögur sem viö látum liggja milli
hluta i dag. Eitt er vist aö rafljós
höfuðborgarsvæöisins koma i veg
fyrir aö ibúarnir á þvi svæði geti
notið tunglskinsins til fullnustu,
nema ef til vill núna, þegar orku-
sparnaöarvikan er gengin i garö.
Sennilega eru margir sem kjósa
kvöldgöngu i tunglskininu, sem
bæði eru afar hressandi I vetrar-
kuldanum og rómanriskt segja
kunnugir.
(Jtivist hefur efnt til tunglskins-
gönguferða á hverjum vetri og
verður fyrsta ferð vetrarins farin
i kvöld, klukkan 20 frá Umferöa-
miðstööinni, og komiö verður
aftur I bæinn vel fyrir miðnætti.
Fariö veröur á Rauöhóla- og
Heiömerkursvæöiö, þar sem
áhrifa borgarljósanna gætir litiö
sem ekkert. Feröir þessar hafa
veriö fjölmennar og vinsælar
undanfarin ár og þykja góöar
fjölskylduferðir.
Þaö er fritt fyrir börn.sem eru I
fylgd meö fullorönum. Fyrir utan
þaö aö standa og ganga I tungls-
ljósinu hafa sennilega margir
gaman af að læra aö þekkja
stjörnumerkin sin á vetrar-
himninum undir fullu tungli i
Heiðmörkinni.
Þess má geta aö þeir sem
fæddir eru á timabilinu 22.
desember til 19. janúar eiga
steingeitina fyrir stjörnumerki,
en þeir sem fæddir eru á timabil-
inu 20. janúar til 18. febrúar eiga
vatnsberann aö stjörnumerki. 1
Otivistarferöinni I kvöld veröur
spáö fyrir steingeitum og vatns-
berum, hvernig sem viörar.
Nokkrar fööurlegar ráðlegg-
ingar til þeirra sem ganga ætla I
tunglsljósinu I kvöld, veriö vel
klædd, hafiö meö ykkur nestisbita
og ofurlitla rómantik i vasanum.
— ÞG
er orkufrek. Til dæmis þarf
tvisvar til þrisvar sinnum
meiri orku viö aö grilla kjúkl-
ing en aö steikja hann I potti.
6. Ef vafi leikur á steikingartima
þá er gott aö nota steikhita-
Umsjón:
Þórunn
Gestsdóttir.
mæli. Allar steikur og ofnrétti
má setja I kaldan ofn.
Steikingartiminn lengist um 5-
10 minútur en orkan nýtist bet-
ur.
7. Auk orkunotkunar viftunnar
eykur hún loftskiptin I ibúðinni,
þannig aö kostnaöur við hitun
vex. 1 staö loftsins sem viftan
blæs út þarf ferskt loft. Þegar
viftan er i gangi fæst rétt loft-
ræsting ef eldhúsglugginn er
lokaöur, en þess I staö haft opið
inn i annaö herbergi hússins,
þarsem gluggi er opinn. Nauð-
synlegt er aö hreinsa siuna i
viftunni reglulega, til dæmis
mánaöarlega. 1 flestum viftum
er spjald sem opnast þegar
viftan er i gangi, ef spjaldið
opnast ekki þá er viftan óstarf-
hæf, og ef spjaldiö lokast ekki
myndast dragsúgur og upphit-
unarkostnaður eykst.
8. Uppþvottavél er meöal orku-
frekustu heimilistækjanna. Þaö
sparar orku aö set ja hana ekki i
gang fyrr en hún hefur verið
fyllt alveg. Hagkvæmt getur
veriö að handþvo potta og aöra
stóra hluti sem taka mikið
pláss i' vélinni. 1 einn uppþvott i
vél með 60 C heitu vatni fara
um 2,5 kWh af rafmagni. A hita-
veitusvæöum er sjálfsagt að
athuga hvort tengja má upp-
þvottavélina viö heita vatnið,
viö þaö sparast rafmagn sem
annars færi I aö hita vatnið.

I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
ÆTTLEWINGAR
Um ættleiöngar gilda lög nr.
15frá8. mai 1978. Skv. 1. gr. lag-
anna er þaö dómsmálaráö-
herra, sem veitir leyfi til ætt-
leiöingar. Leyfi er þó aöeins
veitt, aö áður hafi fariö fram
könnun á málefnum væntanlegs
kjörbarns og kjörforeldra, og aö
fenginni umsögn barnaverndar-
nefndar, sé sá, sem ættleiða á,
yngri en 19 ára. Ættleiöandi,
þ.e. sá, sem ættleiöir, þarf aö
hafa náö 25 ára aldri, en ákvæöi
þetta er undanþægt, ef sérstak-
arlega stendur á, og er þaö ekki
nánar skilgreint I lögunum.
Ættleiöandi má þó aldrei vera
yngrien 20ára. Skv. eldri lögum
frá 1953, sem leyst voru af hólmi
við gildistöku þessara laga var
nægilegt, þegar hjón ættleiddu
saman, aö einungis annaö
þeirra heföi náö 25 ára aldri.
Þetta ákvæði er ekki I núgild-
andi lögum, og er undanþágan
háö mati hverju sinni.
Engin ákvæöi eru i lögunum
um hámarksaldur, hvorki ætt-
leiðanda né heldur þess, sem
ættleiöa á, og ekki eru heldur
nein skilyrði um aö ákveöinn
aldursmunur þurfi aö vera á
ættleiöanda og kjörbarni.
Hlýtur þaö þviaö vera háö mati
hverju sinni, en telja veröur
óliklegtt.d.,aö leyfi yröi veitt til
ættleiöingar, þar sem væntan-
legt kjörbarn væri eldra en ætt-
leiöingíæbeiöandi. Þetta eru nú
aöeins vangaveltur og heldur
óliklegt aö þess háttar tilvik
komi upp.
Hverjir geta ættleitt
börn.
Ættleiöandi getur ýmist verið
einstaklingur eöa hjón, og er
hjónum einum heimilt aö ætt-
leiöa saman. Þannig geta t.d.
karl og kona i óvigöri sambúö
ekki ættleitt saman og þá ekki
systkini eöa vinkonur. Hjón
skulu ennfremur bæöi standa
saman að ættleiöingu, en þó er
gerö undantekning, ef annað
hjóna er horfiö, geðveikt eöa
fáviti. Ennfremur getur annaö
hjóna ættleitt bam hins, og mun
þaö vera algengusta tilefni ætt-
leiöinga hér á landi.
Sé sá, sem ættleiöa á, yngri en
18ára, þarf samþykki foreldra,
auk þess sem samþykki barns-
ins sjálfs þarf, hafi þaö náö 12
ára aldri.
Sé sá, sem ættleiöa á, i hjú-
skap, þarf samþykki maka
hans.
Auk þess eru ákvæöi 1 lögun-
um um samþykki lögráöa-
manns i þeim tilvikum, þegar
sá, sem ættleiöa á, hefur veriö
sviptur lögræöi eöa er ólögráöa
fyrir æsku sakir, og honum
hefur verið skipaöur sérstakur
lögráöamaöur. Þarf þá venju-
lega samþykki lögráöamanns,
þegar svo stendur á.
Hafi einungis annaö foreldri
forræði barns.sem ættleiöa á,
þarf ekki samþykki hins, en þó
skal, ef unnt er, leita umsagnar
þess. Þetta þýöir 1 raun, aö þaö
foreldriö, sem ekki hefur for-
ræöið, t.d. viö skilnaö eöa faðir
óskilgetins barns, getur ekki
meö neitun sinni komiö í veg
fyrir,_aö barniö veröi ættleitt.
Samþykki er ekki gilt, nema
þaö sé staöfest I fyrsta lagi
þremur mánuöum eftir fæöingu
barnsins, nema sérstaklega
hagi til. Meö þessu er foreldri
eöa foreldrum barns gefinn um-
þóttunartimi, áður en þaö eöa
þau ákveöa að gefa barn sitt til
ættleiöingar.
Unnt er aö taka aftur
samþykki til ættleiöingar, allt
þar til gengiö hefur verið frá
ættleiöingarleyfi, og veröur
leyfiö þá ekki gefiö út, nema
þarfir barnsins mæli eindregiö
meö þvi, t.d. þegar þannig
stendur á, að barn hefur verið I
fóstri hjá ættleiöingarbeiöanda.
Er þaö skilyröi gert, aö aftur-
köllun á samþykki veröi ekki
talin styöjast viö skynsamleg
rök. Er þaö háö mati hverju
sinni.
1 sérstökum tilvikum má
veita heimild til ættleiöingar,
þótt samþykki lögbærs aöila
fáist ekki, ef þarfir barnsins
mæla eindregiö með þvi, og þarf
þá samþykki barnaverndar-
ráös.
Sigriöur
ólafsdóttir
borgardómari
skrifar um
ættleiöingar:
Hvað felst i ættleið-
ingu.
Viö ættleiöinguna öölast kjör-
barn sömu réttarstööu gagnvart
kjörforeldrum og ættmennum
þeirra eins og væri þaö skilgetiö
barn foreldra. Þó er gert ráö
fyrir aö lög geti mælt á annan
veg.
Kjörbam kennir sig til kjör-
foreldra, nema þeir óski eftir
þvi, aö barniö haldi fyrra kenn-
ingarnafni, og kjörbarn, sem
náö hefur 12ára aldri, ræöur þvi
sjálft, hvort nafniö þaö notar.
Kjörbam tekur arf eftir kjör-
foreldra og skyldmenni þeirra
samkvæmt erföalögum, eins og
væri'þaö skilgetiö, og kjörfor-
eldrar og skyldmenni þeirra
taka arf eftir kjörbarniö á sama
hátt. Hins vegar falla erföa-
tengsl við kynforeldra og ætt-
menni þeirra niöur.
Niðurfelling ættleiðing-
ar.
I þriöja kafla ættleiöingarlag-
anna er fjallaö um niðurfellingu
ættleiöingar, og er þar fyrst
taliö, aö dómsmálaráöherra
geti fellt niöur ættleiðingu, ef
kjörforeldrar og kjörbarn em
sammála um aö æskja þess.
Ennfremur þarf samþykki
lögráösmanns ef aöili er lög-
ræöissviptur.
Sé kjörbarn ólögráöa verður
niöurfelling ekki veitt, nema
kjörforeldrar og kynforeldrar
séu sammála um þaö.
Hafi k jörforeldrar látist getur
dómsmálaráöherra aö ósk kyn-
foreldra fellt niöur ættleiöing-
una. 1 báöum siöargreindum til-
vikum veröur ættleiöing þó ekki
felld niöur, nema þaö sé taliö
henta bestþörfum barnsins, auk
þess sem samþykki barnsins
þarf, hafi þaö náö 12 ára aldri.
Unnt er aö fella ætfleiðingu
niöur meö dómi aö kröfu kjör-
bams, eöa þar til bærs aöila
fyrir þess hönd, ef kjörforeldri
brýtur mjög af sér gagnvart
bami eöa vanrækir stórlega
skyldur þær, sem á þvi hvila
vegna ættleiöingarinnar, svo og
ef telja veröur aö þaö varöi
kjörbarn miklu aö ættleiöing sé
niöur felld. Hafi hjón ættleitt
barn saman og hjúskap þeirra
er ekki lokiö, tekur niöurfelling-
in til þeirra beggja, enda þótt
aöeins annaö kjörforeldra hafi
sýnt af sér framangreint athæfi.
,Ef hjúskap hefur hins vegar
lokiö t.d. viö skilnaö, myndi
niöurfellingin einungis taka til
þess foreldris, sem brotiö heföi
af sér.
Skv. eldri lögunum frá 1953
gat kjörforeldri eöa lögráða-
maöur þess ennfremur krafist
niöurfellingar fyrir dómi vegna
atvika, sem vöröuöu barnið, svo
sem ef þaö reyndist geöveikt,
fáviti, hneigöist til afbrota
o.s.frv., og aö fullnægðum
ákveönum skilyröum.
Þetta er ekki lengur hægt eftir
núgildandi lögum.
Auk þess sem að ofan er talið,
fellur ættleiöing niöur, ef barn
er ættleitt ööru sinni.
Áhrif niðurfellingar.
Réttaráhrif niðurfellingarinn-
ar fara nokkuö eftir þvi af hvaða
orsökum hún veröur. I öllum
tilvikum falla úr gildi lagaáhrif
ættleiöingarinnar milli kjör-
barns og kjörforeldris og ætt-
menna þess,. Þá má, þegar
sérstaklega stendur á, ákveða
aö kjörforeldri skuli greiöa fé
til framfaérslu barnsins. Falli
ættleiöing niöur skv. ósk kynfor-
eldra, takast aö nýju lagatengsl
milli þeirra og barnsins. Ef
ættleiðing er felld niöur meö
dómi, er þaö á valdi dómstólsins
aö ákveöa, meö hliösjón af
málsatvikum aö lagatengsl
barns viö kynforeldra skuli
rakna viö. Kjörbarni er þó
sjálfu heimilt aö ákveöa, hvort
það vill halda því kenningar-
nafni, sem þaö fékk viö ættleiö-
inguna, eða taka upp fyrra
kenningarnafn sitt.
Aö ööru leyti veldur niöurfell-
ing ættleiöingar þvi ekki, aö
lagatengslbarns við kynforeldri
og ættmenn þeirra rakni við.
Lög þessi taka jafnt til
ættleiöingar islenskra barna
hérlendis sem og ættleiöingar
barna erlendis frá og ættleiö-
ingar islenskra barna til
annarra landa, nema öðruvisi
sé ákveöiö i lögum. Þess ber þó
aö gæta, aö viökomandi riki
kunna aö hafa sérstakar reglur
um sllkar ættleiöingar, og verð-
ur ekki fariö nánar út I þaö hér.
Aö lokum má til fróöleiks
nefna, aö á árinu 1979 voru skv.
upplýsingum Hagstofu Islands
ættleidd 48 börn hér á landi. Þar
af voru 16 börn ættleidd af hjón-
um saman og 32 af stjúpforeldri.
3 börn komu erlendis frá.
Niöurfellingar ættleiöingar
eru afar sjaldgæfar hér á landi,
og hefur aöeins komiö upp eitt
slikt tilvik á s.l. 5 árum skv.
upplýsingum Dómsmálaráðu-
neytisins.
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
J