Morgunblaðið - 23.12.2003, Side 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 23. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
STJÓRNENDUR Kaupþings Búnaðar-
banka og stjórn Sparisjóðs Reykjavíkur
og nágrennis, SPRON, undirrituðu síðast-
liðinn sunnudag yfirlýsingu þess efnis að
unnið verði að því að SPRON verði sjálf-
stætt starfandi dótturfélag Kaupþings
Búnaðarbanka. Til grundvallar eru lagðar
sameiginlegar hugmyndir beggja aðila um
að gera SPRON að öflugasta fjármálafyr-
irtæki landsins í einstaklingsviðskiptum.
Stefnt er að því að eigendur SPRON
skipti á hlutum í sparisjóðnum og nýjum
hlutum í Kaupþingi Búnaðarbanka. Kaup-
verðið er um níu milljarðar króna. Það
nemur um 8,4% af útistandandi hlutafé
Kaupþings Búnaðarbanka, sé miðað við
lokagengi föstudaginn 19. desember síð-
astliðinn, en gengið var þá 221,5.
Á blaðamannafundi sem stjórn SPRON
efndi til í gær kom fram að til að af þess-
um viðskiptum geti orðið þurfi stjórn
SPRON fyrst að fá samþykki stofnfjáreig-
enda fyrir því að breyta sparisjóðnum í
hlutafélag. Að lokinni hlutafjárvæðingunni
verður eign sjálfseignarstofnunarinnar
SPRON-sjóðsins ses., um 81% af hlutum
SPRON hf. Samkomulagið gerir ráð fyrir
að Kaupþing Búnaðarbanki greiði um 6
milljarða króna fyrir þessa eign með
hlutabréfum í sjálfum sér. Jafnframt er
gert ráð fyrir að Kaupþing Búnaðarbanki
bjóði stofnfjáreigendum kaup á 19% hlut
þeirra í SPRON hf. fyrir tæplega þrjá
milljarða kóna, sem einnig verða greiddir
með hlutabréfum í bankanum. Með því
býðst stofnfjáreigendum að selja hluti sína
á ívið hærra gengi en reynt var í stofnfjár-
viðskiptum sumarið 2002. Stofnfjáreigend-
ur SPRON eru 1100 talsins.
Áform þessi eru háð leyfi Fjármálaeft-
irlitsins og því að samkeppnisyfirvöld geri
ekki athugasemdir auk samþykki stofn-
fjáreigenda SPRON og hluthafafundar í
Kaupþingi Búnaðarbanka. Kom fram á
blaðamannafundinum í gær að stefnt sé að
því að niðurstaða liggi fyrir í lok febrúar
2004.
Stenst lög og reglur
að mati stjórnar
Jón G. Tómasson greindi frá því á
blaðamannafundinum í gær að eftir miklar
umræður um breytingar á rekstrarfyrir-
komulagi SPRON á síðasta ári hafi stjórn
sjóðsins gert ítarlega könnun á möguleik-
um til að styrkja stöðu SPRON og stofn-
fjáreigenda hans. Ný lög um hlutafélaga-
væðingu sparisjóða, sem samþykkt hafi
verið á Alþingi í desember á síðasta ári,
hafi haft mikil áhrif í þessum efnum, en
samkvæmt þeim aukist verulega hlutur
stofnfjáreigenda í heildarhlutafé spari-
sjóðs við umbreytingu til að styrkja stöðu
sparisjóðs og stofnfjáreigenda hans. Þá
hafi Fjármálaeftirlitið úrskurðað að verð-
lagning á stofnfé á hærra verði en upp-
reiknuðu nafnverði sé leyfileg.
Sérstök nefnd á vegum stjórnar
SPRON var skipuð til að vinna að þessum
málum. Hana skipuðu Guðmundur Hauks-
son, sparisjóðsstjóri, Pétur Blöndal, al-
þingismaður og stjórnarmaður í SPRON,
og Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, formaður
Sambands íslenskra sveitarfélaga, sem
situr í varastjórn SPRON. Hugmyndin að
þeirri leið sem samkomulag hefur orðið
um að fara við að SPRON verði hluti af
samstæðu Kaupþings Búnaðarbanka var
samkvæmt heimildum Morgunblaðsins
kynnt af Vilhjálmi í nefndinni. Jón G.
Tómasson sagði á blaðamannafundinum
að bæði nefndin og stjórn SPRON teldu
að þessi leið stæðist lög og reglur í hví-
vetna.
Tryggt að SPRON verður
sjálfstæð rekstrareining
Að sögn Jóns hafði stjórn SPRON sam-
band við viðskiptabankana þrjá, Íslands-
banka, Kaupþing Búnaðarbanka og
Landsbanka, um hugsanlegt samstarf við
sparisjóðinn eða breytt eignarhald. Hann
sagði að þá hafi þegar legið fyrir verðmat
frá PriceWaterhouseCoopers. Af hálfu
SPRON hafi skilyrði verið sett um áfram-
haldandi rekstur sparisjóðsins, jafnframt
því að hagur starfsfólks, viðskiptavina og
að gangi áf
hluti af sam
styrkja mar
arbanka í v
landi. Bank
hlutdeild á
helstu kepp
reka SPRO
ingu og ste
sjóðsins enn
þjónustu.
Enn frem
samningavið
SPRON og
hafist um ný
og framtíða
að taka fram
Fjármálaeft
isyfirvalda,
eigenda SP
fundar Kau
sem tillaga
hlutafjár ve
eru áform þ
leikakönnun
um SPRON
stofnfjáreigenda væri tryggður. Viljayfir-
lýsingin sem undirrituð var á sunnudaginn
sé niðurstaða að loknum viðræðum við
bankana þrjá undir þessum formerkjum.
Jón segir að með viðskiptunum við
Kaupþing Búnaðarbanka sé tryggt að
SPRON verði áfram sjálfstæð rekstrar-
eining. Það sé afar mikilvægt í þessu sam-
bandi.
Einstaklingsþjónusta efld
Guðmundur Hauksson, sparisjóðsstjóri,
sagði á blaðamannafundinum í gær að
stefnt sé að því með sameiningunni við
Kaupþing Búnaðarbanka, að efla einstak-
lingsþjónustu SPRON enn frekar. Með
sterkri stöðu SPRON á þeim vettvangi og
aðgangi að ódýrara fjármagni en ella í
krafti stærðar Kaupþings Búnaðarbanka
ætli SPRON sér forystuhlutverk í marg-
þættri þjónustu við einstaklinga á sviði
fjármála. Gert sé ráð fyrir að kynna fyrstu
nýjungar á því sviði um leið og samþykki
allra hlutaðeigandi aðila liggur fyrir.
Í tilkynningu frá Kaupþingi Búnaðar-
banka til Kauphallar Íslands í gær segir
SPRON verði ö
í einstaklingsv
Kaupþing Búnaðarbanki býður 1100 stofnfjár
ur og nágrennis hlutabréf í bankanum að and
Jón G. Tómasson, formaður stjórnar SPRON, og Guðmun
í gær mikilvægt að með viðskiptunum við Kaupþing Búna
ÞÓR Gunnarsson, sparisjóðsstjóri Sparisjóðs Hafnarfja
segir að engar viðræður hafi verið hjá sparisjóðnum um
fara svipaða leið og SPRON er að fara nú. Hann segir
áhrifin af sölu SPRON á samstarf sparisjóðanna verði
mikil, því að í áætlunum fyrir næsta ár sé ekki nema a
mörkuðu leyti gert ráð fyrir SPRON í samstarfinu.
Þór segist ekki vita til að aðrir sparisjóðir séu að íhu
fara svipaða leið og SPRON, en kaup Kaupþings Bún-
aðarbanka á SPRON geti haft áhrif þar á. Á meðan sta
verði óbreytt hjá hinum stóru sparisjóðunum, Sparisjóð
arfjarðar, Sparisjóði vélstjóra og Sparisjóði Keflavíkur
samstarf sparisjóðanna hins vegar ekki í vanda. Ef ann
sparisjóður hyrfi úr samstarfinu gæti þó hrikt í stoðun
Hallgrímur Jónsson, sparisjóðsstjóri Sparisjóðs vélstj
segir að ekkert hafi verið rætt í stjórn sparisjóðsins um
fara svipaða leið og nú sé verið að fara hjá SPRON. Ek
þess háttar sé í gangi hjá Sparisjóði vélstjóra og engar
legar viðræður hafi átt sér stað.
Hann segir þó að miklar sviptingar séu í þessum má
enginn viti hvað framtíðin beri í skauti sér, en stofnfjá
endur sparisjóðsins hafi ekki leitað eftir því að slík leið
farin.
Þá segir hann að Sparisjóður vélstjóra sé öflugur sp
Sala ekki rædd
hinna stóru spa
VILJI FÓLKSINS?
Þegar Valgerður Sverrisdóttir,viðskiptaráðherra, mælti fyrirfrumvarpi til breytinga á lögum
um viðskiptabanka og sparisjóði á 126.
löggjafarþingi, sem stóð frá hausti
2000 til vors 2001, sagði hún m.a.:
„Varðandi eignarhald kemur ekki til
greina að afhenda stofnfjáreigendum
eða einhverjum öðrum verðmæti, sem
þeir geta ekki gert tilkall til. Það kem-
ur skýrt fram í lögum um viðskipta-
banka og sparisjóði að stofnfjáreig-
endur skuli einungis njóta arðs af
innborguðu stofnfé sínu. Þeir eiga
ekki tilkall til uppsafnaðs hagnaðar
sparisjóðsins. Þetta er lykilatriði í
frumvarpinu.“
Viðskiptaráðherra hnykkti á þessu
sjónarmiði síðar í umræðunum, þegar
hún sagði: „...stofnfjáreigendur hafa
engan fjárhagslegan ávinning af því,
að breyta yfir í hlutafélag vegna þess,
að þeir fá bara gagngjald, sem sam-
ræmist því stofnfé, sem þeir eiga við
breytinguna... ekki er verið að veita
stofnfjáreigendum neitt viðbótarfjár-
magn eða meira en þeir hafa nú þeg-
ar...“
Þau viðhorf, sem viðskiptaráðherra
lýsti með tilvitnuðum ummælum voru
og eru bæði eðlileg og rétt. Í forystu-
grein Morgunblaðsins hinn 27. júní
2002 sagði um þetta mál: „Þegar ein-
staklingur gerist stofnfjáraðili að
sparisjóði með því að taka boði stjórn-
ar sparisjóðs þar um er honum ljóst á
hvaða forsendum hann leggur fram
fjármuni. Hann fær peningana verð-
bætta og væntanlega eðlilega ávöxtun
til viðbótar. Stofnfjáreigandi er hins
vegar ekki að kaupa hlutdeild í eigin fé
sjóðsins með þeim fjármunum, sem
hann leggur fram. Hann á ekkert til-
kall til slíkrar hlutdeildar.“
Þegar Alþingi setti lög til undirbún-
ings áformaðri hlutafélagavæðingu
sparisjóðanna sagði svo í 17. grein
þeirra laga: „Stofnfjáreigendur skulu
einungis njóta arðs af innborguðu
stofnfé sínu.“ Og ennfremur: „Stofn-
fjáreigendur hafa ekki rétt til ágóða-
hlutar af rekstrarafgangi sparisjóðs
umfram það sem mælt er fyrir um í
lögum þessum.“
Í greinargerð, sem Fjármálaeftirlit-
ið sendi frá sér hinn 19. júlí 2002, er
ofangreindur skilningur Valgerðar
Sverrisdóttur á markmiði og tilgangi
laganna staðfestur með eftirfarandi
orðum: „Með öðrum orðum gera lögin
ekki ráð fyrir því, að stofnfjáreigandi
fái hlutdeild í uppsöfnuðu eigin fé
sjóðsins nema hugsanlega í gegnum
arðgreiðslu enda eru stofnfjáreigend-
ur ekki eigendur sparisjóðsins með
líkum hætti og hluthafar eru eigendur
að hlutafélagi.“
En Fjármálaeftirlitið sagði jafn-
framt: „Verður ekki séð að í viðskipt-
um stofnfjáreigenda við þriðja aðila
um kaup á stofnfjárhlut setji löggjöf
bann við því, að viðskipti þeirra fari
fram á hærra verði en nafnverði end-
urmetnu.“
Þegar þessi afstaða Fjármálaeftir-
lits lá fyrir sagði Morgunblaðið í for-
ystugrein hinn 30. júlí 2002: „Þetta er
gatið í löggjöfinni. Viðbrögðin við því
geta ekki verið þau að hundsa vilja og
markmið Alþingis, sem Fjármálaeftir-
litið segir raunar að megi rekja allt
aftur til ársins 1915 og gefa færi á að
nýta smugu í löggjöfinni, sem útsjón-
arsamir menn hafa komið auga á. Við-
brögðin hljóta þvert á móti að verða
þau að bæta úr þeim galla, sem er á
löggjöfinni, úr því hún megnar ekki að
tryggja að markmið og vilji Alþingis
nái fram að ganga.“
Haustið 2002 sagði Valgerður
Sverrisdóttir á heimasíðu sinni: „Verði
sú túlkun viðurkennd, að heimilt sé að
selja stofnbréf á yfirverði er búið að
gerbreyta eðli stofnfjárbréfa og gera
þau að hlutabréfaígildi. Augljóst er af
lestri greinargerða með lögum allt frá
því að fyrstu lög um sparisjóði voru
sett árið 1915 að það hefur aldrei verið
markmið löggjafans.“
Jafnframt sagði ráðherrann: „Átök-
in um SPRON og nokkur önnur mál,
sem upp hafa komið í viðskiptalífinu
hafa orðið kveikja að tímabærri um-
ræðu um siðferði og græðgi í þjóð-
félaginu.“
Ráðherrann beitti sér fyrir nýrri
löggjöf um fjármálafyrirtæki, sem
samþykkt var á Alþingi í desember
2002. Þar er ekki stoppað upp í það gat
sem Fjármálaeftirlitið hafði með
greinargerð sinni frá 19. júlí sl. talið að
væri í gildandi löggjöf. Skýring Val-
gerðar Sverrisdóttur á því kom fram í
umræðum um hið nýja frumvarp. Hún
sagði m.a.: „Við fengum lögfræðiálit,
sem kveður á um að það stæðist að öll-
um líkindum ekki ákvæði stjórnar-
skrár að setja inn ákvæði í lög, sem
útilokaði það að stofnfé væri selt á yf-
irverði.“
Alþingi gafst með öðrum orðum upp
við að setja lög, sem kæmu í veg fyrir
að til yrði nýtt gjafakvótakerfi í
tengslum við sparisjóðina. Afleiðingin
af því kom fram á blaðamannafundi,
sem efnt var til í gær vegna kaupa
Kaupþings Búnaðarbanka á SPRON. Í
frásögn Morgunblaðsins í dag af þeim
blaðamannafundi segir svo: „Jón G.
Tómasson greindi frá því á blaða-
mannafundinum í gær, að eftir miklar
umræður um breytingar á rekstrar-
fyrirkomulagi SPRON á síðasta ári
hafi stjórn sjóðsins gert ítarlega könn-
un á möguleikum til að styrkja stöðu
SPRON og stofnfjáreigenda hans. Ný
lög um hlutafélagavæðingu sparisjóða,
sem samþykkt hafi verið á Alþingi í
desember á síðasta ári hafi haft mikil
áhrif í þessum efnum en samkvæmt
þeim aukist verulega hlutur stofnfjár-
eigenda í heildarhlutafé sparisjóðs við
umbreytingu til að styrkja stöðu
sparisjóðs og stofnfjáreigenda hans.
Þá hafi Fjármálaeftirlitið úrskurðað
að verðlagning á stofnfé á hærra verði
en uppreiknuðu nafnverði sé leyfileg.“
Það eru óneitanlega sérstakir af-
reksmenn í lagasmíð og lagatúlkun,
sem fá því framgengt með þessum
hætti að yfirlýstur vilji Alþingis frá
árinu 1915 sé hundsaður og að engu
hafður. Það er merkilegt að sjálft lög-
gjafarvaldið skuli láta sér nægja að
taka mið af lögfræðiálitum í stað þess
að setja sjálft lög á grundvelli eigin
vinnu og láta á það reyna fyrir dóm-
stólum, hvort þau standist ákvæði
stjórnarskrár. Eins og allir vita eru
lögfræðiálit af margvíslegu tagi.
Niðurstaðan er eftirfarandi: nýtt
gjafakvótakerfi í tengslum við spari-
sjóðina. Þeir verða nánast allir á upp-
boði næstu mánuði og misseri. Fá-
keppni eykst stórlega í íslenzka
fjármálakerfinu, þar sem augljóst er
að bankarnir þrír munu skipta spari-
sjóðunum í landinu upp á milli sín og
skiptir þá engu, þótt þeir haldi áfram
að reka þá um tíma sem sjálfstæðar
einingar undir þeirra hatti.
Er þetta vilji fólksins í landinu?